Dışarıda resesyon, içeride yüksek güç maliyetleri; çelik, bakır, alüminyum, döküm, dokuma ve çimento üzere kesimlerde kapasiteleri yüzde 70’in altına çekti. Üretimi durduramayan cam bölümünde de sakinlik stokları şişirdi. Kapasitelerin daha fazla düşmesinden endişelenen iş dünyası, sektörel fiyat tarifesi ve nezaret önlemleriyle işletmelerin desteklenmesini istiyor.
EKONOMİ gazetesinnden Merve Yiğitcan’ın haberine göre resesyon kaynaklı ihracatta yavaşlama ve güç maliyetlerindeki artış, yanı sıra özkaynak yetersizliği muhakkak kesimlerde kapasite kullanım oranlarını tehlikeli düzeylere getirdi. İhracatta değerli hissesi olan dokuma, çelik, bakır, alüminyum, döküm, çimento üzere güç ağır kesimlerde kapasite kullanım oranları yüzde 70’lerin altına düşerken, bilhassa iç ve dış talepteki düşüş daima proses kesimlerden olan camda ise stokları şişirdi. Sanayi çarklarındaki yavaşlama elektrik tüketimi datalarında de görülüyor.
Zira aylık elektrik tüketim ölçüleri bundan evvelki yıla nazaran kıyaslandığında Temmuz 2022’den bu yana düşüşte.
Sektör temsilcileri, kritik kesimlerde güç maliyetlerinin acilen düşürülmesini talep ederken, ihracatçıların rekabetçiliğinin korunabilmesi için dalla bazda önlemlerin alınması gerektiğine işaret ediyor.
Elektrik tüketimi 5 aydır düşüyor
Merkez Bankası tarafınca açıklanan İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı, aralıkta yüzde 76,5 olarak gerçekleşti. Mayıs ayında yüzde 78 ile yılın en yüksek düzeyine çıkan oran, kasıma kadar yüzde 75,9’a kadar düşmüş, aralıkta ise hudutlu bir artış hayatıştı. İmalat sanayi genelindeki bu oran, kimi alt dallarda yüzde 70’lerin altında seyrediyor.
Enerji maliyetlerindeki artış ve iç-dış talepteki düşüşün frenlediği kapasite kullanım oranları, bilhassa dokuma bölümünde istihdam kayıplarını da birlikteinde getirmeye başladı. Yanı sıra finansman bulamadığı için üretim yapamayan işletmelerin, ihracat siparişlerini kaçırmaya başlaması ise endişelendiriyor. Fabrikalarda düşen kapasite kullanımları, elektrik tüketim bilgilerinde de görülüyor. Kasım’da elektrik tüketimi geçen yılın birebir ayına bakılırsa yüzde 6,4 düştü. Ekimdeki düşüş oranı yüzde 3,6; eylüldeki düşüş oranı ise yüzde 0,8 idi.
Finansman darlığı da üretimi vurdu
İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Lideri Çetin Tecdelioğlu, kesimde bilhassa bakır, alüminyum, döküm ve paslanmaz alt kollarında şu an kapasitelerin yüzde 65’in altına indiğini söylemiş oldu. İlgili kesimlerde güç maliyetlerinin hayli yükseldiğini lisana getiren Tecdelioğlu, tıpkı Avrupa Birliği’nde olduğu üzere metal sanayiinin güç fiyatlamasına sektörel bir tarife getirilmesi gerektiğini belirtti. Yanı sıra 2 bin dolarlara gerileyen navlun fiyatlarının da kesime olumsuz yansımaya başladığını tabir eden Tecdelioğlu, “Lojistik farkımız kayboluyor. Şu an ihracat tek cazibemiz ihracat lojistik yakınlığımız ve parsiyel üretimle talebe süratli karşılık verme kabiliyetimiz. Lakin bu avantalarımızı rekabetçi güç fiyatlarıyla kullanabiliriz” dedi. Finansmana erişim derdi niçiniyle işletme sermayesi darlığı yaşayan firmaların üretim yapamadığı için ihracat siparişlerini kaçırmaya başladığına dikkat çeken Tecdelioğlu, finansmana erişim şartlarının iyileşmemesi durumunda bölümün daha fazla ihracatı kaçırma riski olduğu ihtarında bulundu.
Çelikte kapasite kullanım oranı yüzde 51
Ana metal sanayiinde genel kapasite kullanması aralık ayında yüzde 75,1 düzeyine geriledi. Lakin çelik endüstrinde kapasitelerin yüzde 50’ye indiğine dikkat çeken dal temsilcileri, kaygılı. Türkiye Çelik Üreticileri Derneği (TÇÜD) datalarına göre, Türkiye’nin ham çelik üretimi Kasım 2022’de 2,4 milyon ton düzeyinde gerçekleşti. Üretimdeki yüzde 30,7 azalış niçiniyle, kasımda kapasite kullanım oranı yüzde 51’e geriledi. 11 aylık kapasite kullanım oranı ise bundan evvelki yılın birebir periyoduna kıyasla yüzde 74,8 düzeyinden, yüzde 63,3 oranına düştü. 2022 yılının tamamında kapasite kullanım oranının yüzde 62,9’a inmesi bekleniyor.
TÇÜD Genel Sekreteri Veysel Yayan, kapasite kullanım oranlarındaki düşüşün niçinlerini, dünya piyasalarında çelik talebinin daralmasıyla düşen ihracat talebi ve güç maliyetlerindeki artış olarak sıraladı. Doğalgaz ve elektrik meblağları bu düzeylerde çok kesimin rekabet şartlarının düzelmesinin mümkün olmadığını vurgulayan Yayan, rakip ülkelerde çelik kesiminin gözetildiğini hatırlatan Yayan, “Türk çelik bölümünün dayanakları yok. Bu niçinle kesim hem ihracat piyasalarında rekabet edemiyor tıpkı vakitte kapasite yatırımları ve modernizasyon yatırımlarını gerçekleştiremiyor. Türkiye’de küreselde gerileyen güç fiyatlarını dikkate alarak buna uyumlu biçimde güç fiyatlarının gözden geçirilmesini bekliyoruz” diye konuştu.
Tekstil bölümü maliyetleri kaldıramıyor
Atıl kapasite ve istihdam kaybı sıkıntılarıyla boğuşan dokumacılık bölümünde de kapasiteler yüzde 70’in altına geriledi. İstanbul Dokuma ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Lideri Ahmet Öksüz kesim genelinde kapasite kullanım oranlarının yüzde 65’ler düzeyinde olduğunu söylerken, bu oranın pamuk iğliğinde ve örme bölümünde yüzde 60’lara indiğinin altını çizdi. Tıpkı ana metal endüstrinde olduğu üzere dokumacılıkta de güç maliyetlerindeki artış ve talepteki yavaşlamanın kapasite kullanım oranlarını etkilediğini anlatan Öksüz, 2023 yılında artacak personellik maliyetlerinin de dalı çok zorlayacağını söz etti.
“Maliyette dezavantajlı durumdayız” diyen Öksüz, “Dünyadaki rakiplerimiz elektriği 7 cent’ten kullanıyor, personellik maliyetleri ise 250 dolar düzeyinde. Biz elektriği 24 cent’ten kullanıyoruz, personellik maliyeti de patrona 650 dolara geldi, hatta yemek ve servisi de katarsa 750 dolar düzeylerinde. Türkiye 550 doların üstündeki personellik maliyetini kaldıramıyor” dedi. Kurların enflasyona paralel artması gerektiğini bir dahaleyen Öksüz, “En azında ihracatçının personellik ve güç masraflarının karşılanması için ihracatçıya özel kur belirlenmeli” teklifinde bulundu.
Çimentoda üretim % 8,5 düştü
Kapasite kayıplarından nasibini alan bölümlerden biri de çimento. İnşaat ve altyapı yatırımlarındaki zayıflığa paralel iç ve dış piyasadan talep düşüşü ile karşı karşıya kalan kesimde kapasite kullanım oranı yüzde 64 düzeylerinde. Üretimde birinci 9 ayda geçen yıla bakılırsa yüzde 8,5; iç satışta da yüzde 12 düşüşün yaşandığı dalda ihracattaki düşüş de ölçü bazında yüzde 8 civarında. Yıllık şurası kapasitenin 118 milyon ton düzeylerinde olduğu dalda, birinci 9 ayda üretim 58,6 milyon tondan 53,6 milyon tona düşmüş durumda. Bölümdeki yavaşlamayı pahalandıran Türkiye Çimento Sanayicileri Birliği (TÜRKÇİMENTO) CEO’su Volkan Bozay, inşaat kesiminin son 5 çeyrektir küçüldüğünü, yurt dışı pazarlarda da küçülme yaşandığını belirterek, kapasite kullanım oranlarının yılın son çeyreğinde düşüş trendinde olduğunu lisana getirdi. 2023’te de ihracat pazarlarında bir düşüş beklendiğini aktaran Bozay, “Gelecek yıl da kapasite kullanım oranlarının bir ölçü daha gerileyeceği beklentisi var. En değerli ihracat pazarlarımız Afrika, İsrail ve ABD… Afrika pazarı şu an neredeyse durmuş durumda. Şayet Amerika’da yatırımlar hareketlenirse bu durum bizi de olumlu etkileyebilir” dedi. Bozay, kesimde güç maliyetleriyle ve maliyetleri yönetmekle ilgili kasvetler olduğunu da kelamlarına ekledi.
Camcılar stoka çalıştı
Süreç itibariyle fırınlarını kapatamayan cam kesiminde, kapasiteler stoka çalışıyor. Cam bölümünde geçen yıl yüzde 87,5 olan kapasite kullanım oranının yüzde 85’in altına indiğini lisana getiren kesim temsilcileri, daima proses olan dalda stokların epey şiştiğine dikkat çekiyor. Düzce Cam Genel Müdürü Serkan Turğut, “Enerji ağır bir bölümüz, ötürüsıyla en büyük girdimiz güç. Güç maliyetlerindeki artışlar çığ üzere büyüyor. Bu da bizi ithal eserlerle rekabette zorluyor. Navlun meblağları hayli artmıştı, artık geriye geldiği için yabancı üreticiler Türkiye’ye eser göndermeye başladı. Yani burada ithal hissesi artıyor” dedi. “Biz daima prosesiz. Üretime devam etmek zorundayız” diyen Turğut, “Kapasiteleri bir ölçü düşürdük. Yüzde 85’in altına indi. Fakat güç maliyetleri bizi önemli manada zorluyor. Doğalgaz faturamız 2020’de 10 milyon TL iken, bu yıl 160 milyon TL’ye çıktı. Bizde stok fazlası hayli olmaya başladı. Duramadığımız için stoka çalışıyoruz aslında. Örneğin 10 bin ton stok ile girdiğimiz 2022’de bu ölçü 70 bin tona çıktı. bir süre daha sonra stok koyacak yer olmayınca kapatmak zorunda kalabilirsiniz prosesi” sözlerini kullandı.
Yatırım tavsiyesi içermez.
EKONOMİ gazetesinnden Merve Yiğitcan’ın haberine göre resesyon kaynaklı ihracatta yavaşlama ve güç maliyetlerindeki artış, yanı sıra özkaynak yetersizliği muhakkak kesimlerde kapasite kullanım oranlarını tehlikeli düzeylere getirdi. İhracatta değerli hissesi olan dokuma, çelik, bakır, alüminyum, döküm, çimento üzere güç ağır kesimlerde kapasite kullanım oranları yüzde 70’lerin altına düşerken, bilhassa iç ve dış talepteki düşüş daima proses kesimlerden olan camda ise stokları şişirdi. Sanayi çarklarındaki yavaşlama elektrik tüketimi datalarında de görülüyor.
Zira aylık elektrik tüketim ölçüleri bundan evvelki yıla nazaran kıyaslandığında Temmuz 2022’den bu yana düşüşte.
Sektör temsilcileri, kritik kesimlerde güç maliyetlerinin acilen düşürülmesini talep ederken, ihracatçıların rekabetçiliğinin korunabilmesi için dalla bazda önlemlerin alınması gerektiğine işaret ediyor.
Elektrik tüketimi 5 aydır düşüyor
Merkez Bankası tarafınca açıklanan İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı, aralıkta yüzde 76,5 olarak gerçekleşti. Mayıs ayında yüzde 78 ile yılın en yüksek düzeyine çıkan oran, kasıma kadar yüzde 75,9’a kadar düşmüş, aralıkta ise hudutlu bir artış hayatıştı. İmalat sanayi genelindeki bu oran, kimi alt dallarda yüzde 70’lerin altında seyrediyor.
Enerji maliyetlerindeki artış ve iç-dış talepteki düşüşün frenlediği kapasite kullanım oranları, bilhassa dokuma bölümünde istihdam kayıplarını da birlikteinde getirmeye başladı. Yanı sıra finansman bulamadığı için üretim yapamayan işletmelerin, ihracat siparişlerini kaçırmaya başlaması ise endişelendiriyor. Fabrikalarda düşen kapasite kullanımları, elektrik tüketim bilgilerinde de görülüyor. Kasım’da elektrik tüketimi geçen yılın birebir ayına bakılırsa yüzde 6,4 düştü. Ekimdeki düşüş oranı yüzde 3,6; eylüldeki düşüş oranı ise yüzde 0,8 idi.
Finansman darlığı da üretimi vurdu
İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Lideri Çetin Tecdelioğlu, kesimde bilhassa bakır, alüminyum, döküm ve paslanmaz alt kollarında şu an kapasitelerin yüzde 65’in altına indiğini söylemiş oldu. İlgili kesimlerde güç maliyetlerinin hayli yükseldiğini lisana getiren Tecdelioğlu, tıpkı Avrupa Birliği’nde olduğu üzere metal sanayiinin güç fiyatlamasına sektörel bir tarife getirilmesi gerektiğini belirtti. Yanı sıra 2 bin dolarlara gerileyen navlun fiyatlarının da kesime olumsuz yansımaya başladığını tabir eden Tecdelioğlu, “Lojistik farkımız kayboluyor. Şu an ihracat tek cazibemiz ihracat lojistik yakınlığımız ve parsiyel üretimle talebe süratli karşılık verme kabiliyetimiz. Lakin bu avantalarımızı rekabetçi güç fiyatlarıyla kullanabiliriz” dedi. Finansmana erişim derdi niçiniyle işletme sermayesi darlığı yaşayan firmaların üretim yapamadığı için ihracat siparişlerini kaçırmaya başladığına dikkat çeken Tecdelioğlu, finansmana erişim şartlarının iyileşmemesi durumunda bölümün daha fazla ihracatı kaçırma riski olduğu ihtarında bulundu.
Çelikte kapasite kullanım oranı yüzde 51
Ana metal sanayiinde genel kapasite kullanması aralık ayında yüzde 75,1 düzeyine geriledi. Lakin çelik endüstrinde kapasitelerin yüzde 50’ye indiğine dikkat çeken dal temsilcileri, kaygılı. Türkiye Çelik Üreticileri Derneği (TÇÜD) datalarına göre, Türkiye’nin ham çelik üretimi Kasım 2022’de 2,4 milyon ton düzeyinde gerçekleşti. Üretimdeki yüzde 30,7 azalış niçiniyle, kasımda kapasite kullanım oranı yüzde 51’e geriledi. 11 aylık kapasite kullanım oranı ise bundan evvelki yılın birebir periyoduna kıyasla yüzde 74,8 düzeyinden, yüzde 63,3 oranına düştü. 2022 yılının tamamında kapasite kullanım oranının yüzde 62,9’a inmesi bekleniyor.
TÇÜD Genel Sekreteri Veysel Yayan, kapasite kullanım oranlarındaki düşüşün niçinlerini, dünya piyasalarında çelik talebinin daralmasıyla düşen ihracat talebi ve güç maliyetlerindeki artış olarak sıraladı. Doğalgaz ve elektrik meblağları bu düzeylerde çok kesimin rekabet şartlarının düzelmesinin mümkün olmadığını vurgulayan Yayan, rakip ülkelerde çelik kesiminin gözetildiğini hatırlatan Yayan, “Türk çelik bölümünün dayanakları yok. Bu niçinle kesim hem ihracat piyasalarında rekabet edemiyor tıpkı vakitte kapasite yatırımları ve modernizasyon yatırımlarını gerçekleştiremiyor. Türkiye’de küreselde gerileyen güç fiyatlarını dikkate alarak buna uyumlu biçimde güç fiyatlarının gözden geçirilmesini bekliyoruz” diye konuştu.
Tekstil bölümü maliyetleri kaldıramıyor
Atıl kapasite ve istihdam kaybı sıkıntılarıyla boğuşan dokumacılık bölümünde de kapasiteler yüzde 70’in altına geriledi. İstanbul Dokuma ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Lideri Ahmet Öksüz kesim genelinde kapasite kullanım oranlarının yüzde 65’ler düzeyinde olduğunu söylerken, bu oranın pamuk iğliğinde ve örme bölümünde yüzde 60’lara indiğinin altını çizdi. Tıpkı ana metal endüstrinde olduğu üzere dokumacılıkta de güç maliyetlerindeki artış ve talepteki yavaşlamanın kapasite kullanım oranlarını etkilediğini anlatan Öksüz, 2023 yılında artacak personellik maliyetlerinin de dalı çok zorlayacağını söz etti.
“Maliyette dezavantajlı durumdayız” diyen Öksüz, “Dünyadaki rakiplerimiz elektriği 7 cent’ten kullanıyor, personellik maliyetleri ise 250 dolar düzeyinde. Biz elektriği 24 cent’ten kullanıyoruz, personellik maliyeti de patrona 650 dolara geldi, hatta yemek ve servisi de katarsa 750 dolar düzeylerinde. Türkiye 550 doların üstündeki personellik maliyetini kaldıramıyor” dedi. Kurların enflasyona paralel artması gerektiğini bir dahaleyen Öksüz, “En azında ihracatçının personellik ve güç masraflarının karşılanması için ihracatçıya özel kur belirlenmeli” teklifinde bulundu.
Çimentoda üretim % 8,5 düştü
Kapasite kayıplarından nasibini alan bölümlerden biri de çimento. İnşaat ve altyapı yatırımlarındaki zayıflığa paralel iç ve dış piyasadan talep düşüşü ile karşı karşıya kalan kesimde kapasite kullanım oranı yüzde 64 düzeylerinde. Üretimde birinci 9 ayda geçen yıla bakılırsa yüzde 8,5; iç satışta da yüzde 12 düşüşün yaşandığı dalda ihracattaki düşüş de ölçü bazında yüzde 8 civarında. Yıllık şurası kapasitenin 118 milyon ton düzeylerinde olduğu dalda, birinci 9 ayda üretim 58,6 milyon tondan 53,6 milyon tona düşmüş durumda. Bölümdeki yavaşlamayı pahalandıran Türkiye Çimento Sanayicileri Birliği (TÜRKÇİMENTO) CEO’su Volkan Bozay, inşaat kesiminin son 5 çeyrektir küçüldüğünü, yurt dışı pazarlarda da küçülme yaşandığını belirterek, kapasite kullanım oranlarının yılın son çeyreğinde düşüş trendinde olduğunu lisana getirdi. 2023’te de ihracat pazarlarında bir düşüş beklendiğini aktaran Bozay, “Gelecek yıl da kapasite kullanım oranlarının bir ölçü daha gerileyeceği beklentisi var. En değerli ihracat pazarlarımız Afrika, İsrail ve ABD… Afrika pazarı şu an neredeyse durmuş durumda. Şayet Amerika’da yatırımlar hareketlenirse bu durum bizi de olumlu etkileyebilir” dedi. Bozay, kesimde güç maliyetleriyle ve maliyetleri yönetmekle ilgili kasvetler olduğunu da kelamlarına ekledi.
Camcılar stoka çalıştı
Süreç itibariyle fırınlarını kapatamayan cam kesiminde, kapasiteler stoka çalışıyor. Cam bölümünde geçen yıl yüzde 87,5 olan kapasite kullanım oranının yüzde 85’in altına indiğini lisana getiren kesim temsilcileri, daima proses olan dalda stokların epey şiştiğine dikkat çekiyor. Düzce Cam Genel Müdürü Serkan Turğut, “Enerji ağır bir bölümüz, ötürüsıyla en büyük girdimiz güç. Güç maliyetlerindeki artışlar çığ üzere büyüyor. Bu da bizi ithal eserlerle rekabette zorluyor. Navlun meblağları hayli artmıştı, artık geriye geldiği için yabancı üreticiler Türkiye’ye eser göndermeye başladı. Yani burada ithal hissesi artıyor” dedi. “Biz daima prosesiz. Üretime devam etmek zorundayız” diyen Turğut, “Kapasiteleri bir ölçü düşürdük. Yüzde 85’in altına indi. Fakat güç maliyetleri bizi önemli manada zorluyor. Doğalgaz faturamız 2020’de 10 milyon TL iken, bu yıl 160 milyon TL’ye çıktı. Bizde stok fazlası hayli olmaya başladı. Duramadığımız için stoka çalışıyoruz aslında. Örneğin 10 bin ton stok ile girdiğimiz 2022’de bu ölçü 70 bin tona çıktı. bir süre daha sonra stok koyacak yer olmayınca kapatmak zorunda kalabilirsiniz prosesi” sözlerini kullandı.
Yatırım tavsiyesi içermez.