İdrar yolu enfeksiyonu (İYE); idrar yollarının rastgele bir bölgesinde mikropların çoğalmasına verilen isimdir. Çocuklarda üst teneffüs yolu enfeksiyonlarından daha sonra en sık görülen enfeksiyonlardır. Her yaş ve cinste görülebilir. hayatın birinci bir ayında erkek çocuklarda, bu periyot haricinde ise kız çocuklarda daha sık görülür.
Çocuklarda İYE vaktinde belirlenip uygun tedavi, tetkik ve izlem yapılmaz ise; büyüme gelişme geriliği, yüksek tansiyon ve ilerleyici böbrek hasarına niye olurak sonuçta kronik böbrek yetmezliğine niye olabilir.
Bu bilgiler göz önüne alındığında yenidenlayan İYE olan tüm çocuklarda erken teşhis konulması, eşlik eden yapısal ve işlevsel bozukluklar var ise saptanması, İYE açısından riskli çocukların belirlenerek tedavi edilmesinin ehemmiyeti açıktır.
İdrar yolu enfeksiyonu gelişmesini kolaylaştıran faktörler nelerdir?
Birtakım çocuklar daha sık İYE geçirirken kimi çocuklarda ise ömürleri boyunca hiç İYE görülmez. Bunun sebebi etken olan mikroplara, çocuğun idrar yolunun yapısal ya da fonksiyonel durumuna ilişkin kimi faktörlerin İYE oluşumunu kolaylaştırmasıdır.
İdrar yollarında idrar akımının yavaşlamasına niye olabilecek her türlü sorun (taş, idrar yollarında tıkanıklık, işeme bozuklukları ve vezikoüreteral reflü…) İYE gelişimi açısından risk oluşturur. Mesane fonksiyon bozuklukları da İYE için farklı bir risk faktörüdür. Bu çocuklar gece ve/veya gündüz idrar kaçırma, idrar tutma hareketleri, sık yahut az işeme üzere yakınmalarla gelebilir.
Ayrıyeten sünnetsiz erkek çocuklarda İYE geçirme riski, kız çocuklara ve sünnetli erkek çocuklara nazaran 10-20 kat daha sıktır.
İdrar yolu enfeksiyonu belirti ve bulguları nelerdir?
İdrar yolu enfeksiyonun belirti ve bulguları enfeksiyonun yerine ve çocuğun yaşına göre değişkenlik gösterir. Yenidoğan bebeklerde aktivitede azalma, huzursuzluk, ateş yahut düşük beden ısısı, daha büyük çocuklarda uzayan sarılık, beslenme bozukluğu ve tartı alamama sorunu üzere bulgular olabilir.
2 ay- 2 yaş içindeki çocuklarda alt İYE huzursuzluk, solukluk, iştahsızlık, kusma, ishal, kabızlık üzere yakınmalara eşlik edebilir kimi vakit de hiçbir belirti vermez. Fakat idrar rengi ve kokusunda değişiklikler, sık, az ölçüde, ağrılı idrar yapma üzere daha özgül bulgularda görülebilir. Üst İYE’da ateş, iştahsızlık, kusma, yavaşça ishal ve genel durum bozukluğu görülebilir.
İki yaşından büyük çocuklarda alt İYE’da karın ağrısı ve hassasiyet, sık, ağrılı idrar yapma, idrar renginde değişiklik üzere belirtiler, gündüz ya da gece altını ıslatma görülebilir. Üst İYE’da ateş, bel ve böğür ağrısı, kusma, halsizlik üzere sistemik yakınmalar görülür.
İdrar yolu enfeksiyonu tanısı nasıl konur?
İdrar yolu enfeksiyonunda kesin teşhis koymak için idrarın mikroskopla kıymetlendirilmesi ve kültür yapılması gereklidir. Tam idrar tahlilinde mikroskopla her alanda 5’ deri çok lökosit ve bakteri görülmesi İYE düşündürür, idrar çubukları ile yapılan süratli testler ise İYE dan kuşku duyulmasını sağlar, lakin bu prosedürler kesin teşhis koydurmaz. Ayrıyeten testin negatif olduğu durumlarda da İYE mümkünlüğü vardır. İYE’de kesin teşhis idrar kültürü ile konur. Fakat hakikat teknik ile ve steril şartlarda alınmamış bir idrar kültürü aldatıcı olabilir. Küçük çocuklarda uygun idrar örneği alabilmek çok zordur. Ekseriyetle plastik torba kullanılır, lakin kuşkulu durumlarda sonda ile ya da suprapubik aspirasyon ile idrar alma üzere öteki biçimlerin kullanılması gerekebilir.
İdrar yolu enfeksiyonu tedavisi nasıl yapılır?
Tedavinin emeli İYE’nunu yok etmek, İYE riski olabilecek anatomik ya da fonksiyonel bozuklukları belirleyip düzeltmek, yenidenlamaları önlemek ve böbrek fonksiyonunu korumaktır. İYE tedavisi için antibiyotik tedavisi yapılır. Antibiyotik seçimi ve uygulama yolu hastanın yaşına, yaşanan bölgedeki antibiyotik direncine ve hastanın klinik bulgularına göre değişir. Geciken tedavi böbrek hasarı gelişmesi riskini arttırır. İdrar kültürü kararı bir kaç gün sürebileceğinden İYE düşünülen hastalarda kültür katılaşana kadar tedavi başlanması önerilir. Üç ayın altındaki hastalara hastanede yatırılarak damardan antibiyotik tedavisi verilmelidir. Ayrıyeten hastanın şayet genel durumu bozuk, kusmaları fazla ve ateşi yüksek ise de yaşına bakılmaksızın hastaneye yatırılması gerekir. Tedavinin mühletini doktor belirler (7-14 gün). Tedavi başlanan hastada genelikle 48 saat ortasında güzelleşme gözlenir. Şayet bu durum olma ise dirençli mikropların niye olduğu yahut idrar yollarında tıkanma tabanında gelişen bir enfeksiyon düşünülmelidir. Tedavi tamamlandıktan 2-3 gün daha sonra idrar incelemesi ve idrar kültürü tekrar edilir.
İdrar yolu enfeksiyonu daha sonrası izlem nasıl olmalıdır?
İdrar yolu enfeksiyonu tanısı konduktan daha sonra karar verilmesi gereken en değerli nokta; bu enfeksiyonun tabanda diğer faktörlere mi bağlı olduğu ve yenidenlama açısından risklerin belirlenmesidir. Geçirilen İYE sayısı ile böbrek hasarı içinde gerçek orantılı bir münasebet vardır. Bu niçinle bütün çocukları birinci İYE atağının akabinde daha sonra pahalandırmak en uygun yaklaşımdır.
İdrar yolu enfeksiyonu güzelleştikten daha sonra, mesane, üreterler, üretra ve böbreklerin olağan olup olmadığını, böbrekte kalıcı hasar gelişip gelişmediğini belirlemek hedefiyle birtakım radyolojik tetkiklerin yapılması gereklidir. Bu niye ile İYE geçiren her çocukta enfeksiyon tedavi edildikten daha sonra ultrasonografi yapılır. Lakin daha ileri radyolojik sistemler için hastanın bulgu ve belirtileri göz önüne alınmalıdır. Eksik kıymetlendirme yapılması yahut gereksiz tetkiklerden kaçınmak gayesiyle bir çocuk nefroloji uzmanından görüş alınması daha uygun bir yaklaşım olabilir.
Bir yaşından küçük çocuklarda, kızlarda, işeme bozukluğu ve vezikoüreteral reflu varlığında İYE yenidenlama riski yüksektir. yenidenlama riski taşıyan ya da yenidenlayan İYE geçiren çocuklarda muhakkak aralıklarla idrar kültür ve tetkikleri yapılmalıdır ve bu çocuklara İYE’dan korumak için 3-6 ay vadeli antibiyotik tedavisi uygulanabilir (düşük dozda).
İdrar yolu enfeksiyonu gelişmenini ya da yenidenlamasını önlemek için antibiyotik tedavisi yanında sıvı alımı arttırılmalı, küvette ya da sakin su ortasında köpüklü banyodan kaçınılmalı, sentetik ve dar olmayan külot ve giysiler tercih edilmeli, kız çocuklarda tuvalet paklığı önden geriye yanlışsız yapılmalıdır. Bu tedbirler haricinde İYE sebebi olabilecek işeme bozuklukları var ise bunların düzeltilmesi fazlaca kıymetlidir. Kâfi sıklıkta tuvalete gitmeyen çocuklar uyarılmalı ve ertelemenin önüne geçilmelidir. İYE olan tüm çocuklarda kabızlık kesinlikle engellenmelidir. yenidenlayan İYE geçiren erkek çocuklarda erken sünnet yapılması da İYE riskini azaltır.
Çocuklarda İYE vaktinde belirlenip uygun tedavi, tetkik ve izlem yapılmaz ise; büyüme gelişme geriliği, yüksek tansiyon ve ilerleyici böbrek hasarına niye olurak sonuçta kronik böbrek yetmezliğine niye olabilir.
Bu bilgiler göz önüne alındığında yenidenlayan İYE olan tüm çocuklarda erken teşhis konulması, eşlik eden yapısal ve işlevsel bozukluklar var ise saptanması, İYE açısından riskli çocukların belirlenerek tedavi edilmesinin ehemmiyeti açıktır.
İdrar yolu enfeksiyonu gelişmesini kolaylaştıran faktörler nelerdir?
Birtakım çocuklar daha sık İYE geçirirken kimi çocuklarda ise ömürleri boyunca hiç İYE görülmez. Bunun sebebi etken olan mikroplara, çocuğun idrar yolunun yapısal ya da fonksiyonel durumuna ilişkin kimi faktörlerin İYE oluşumunu kolaylaştırmasıdır.
İdrar yollarında idrar akımının yavaşlamasına niye olabilecek her türlü sorun (taş, idrar yollarında tıkanıklık, işeme bozuklukları ve vezikoüreteral reflü…) İYE gelişimi açısından risk oluşturur. Mesane fonksiyon bozuklukları da İYE için farklı bir risk faktörüdür. Bu çocuklar gece ve/veya gündüz idrar kaçırma, idrar tutma hareketleri, sık yahut az işeme üzere yakınmalarla gelebilir.
Ayrıyeten sünnetsiz erkek çocuklarda İYE geçirme riski, kız çocuklara ve sünnetli erkek çocuklara nazaran 10-20 kat daha sıktır.
İdrar yolu enfeksiyonu belirti ve bulguları nelerdir?
İdrar yolu enfeksiyonun belirti ve bulguları enfeksiyonun yerine ve çocuğun yaşına göre değişkenlik gösterir. Yenidoğan bebeklerde aktivitede azalma, huzursuzluk, ateş yahut düşük beden ısısı, daha büyük çocuklarda uzayan sarılık, beslenme bozukluğu ve tartı alamama sorunu üzere bulgular olabilir.
2 ay- 2 yaş içindeki çocuklarda alt İYE huzursuzluk, solukluk, iştahsızlık, kusma, ishal, kabızlık üzere yakınmalara eşlik edebilir kimi vakit de hiçbir belirti vermez. Fakat idrar rengi ve kokusunda değişiklikler, sık, az ölçüde, ağrılı idrar yapma üzere daha özgül bulgularda görülebilir. Üst İYE’da ateş, iştahsızlık, kusma, yavaşça ishal ve genel durum bozukluğu görülebilir.
İki yaşından büyük çocuklarda alt İYE’da karın ağrısı ve hassasiyet, sık, ağrılı idrar yapma, idrar renginde değişiklik üzere belirtiler, gündüz ya da gece altını ıslatma görülebilir. Üst İYE’da ateş, bel ve böğür ağrısı, kusma, halsizlik üzere sistemik yakınmalar görülür.
İdrar yolu enfeksiyonu tanısı nasıl konur?
İdrar yolu enfeksiyonunda kesin teşhis koymak için idrarın mikroskopla kıymetlendirilmesi ve kültür yapılması gereklidir. Tam idrar tahlilinde mikroskopla her alanda 5’ deri çok lökosit ve bakteri görülmesi İYE düşündürür, idrar çubukları ile yapılan süratli testler ise İYE dan kuşku duyulmasını sağlar, lakin bu prosedürler kesin teşhis koydurmaz. Ayrıyeten testin negatif olduğu durumlarda da İYE mümkünlüğü vardır. İYE’de kesin teşhis idrar kültürü ile konur. Fakat hakikat teknik ile ve steril şartlarda alınmamış bir idrar kültürü aldatıcı olabilir. Küçük çocuklarda uygun idrar örneği alabilmek çok zordur. Ekseriyetle plastik torba kullanılır, lakin kuşkulu durumlarda sonda ile ya da suprapubik aspirasyon ile idrar alma üzere öteki biçimlerin kullanılması gerekebilir.
İdrar yolu enfeksiyonu tedavisi nasıl yapılır?
Tedavinin emeli İYE’nunu yok etmek, İYE riski olabilecek anatomik ya da fonksiyonel bozuklukları belirleyip düzeltmek, yenidenlamaları önlemek ve böbrek fonksiyonunu korumaktır. İYE tedavisi için antibiyotik tedavisi yapılır. Antibiyotik seçimi ve uygulama yolu hastanın yaşına, yaşanan bölgedeki antibiyotik direncine ve hastanın klinik bulgularına göre değişir. Geciken tedavi böbrek hasarı gelişmesi riskini arttırır. İdrar kültürü kararı bir kaç gün sürebileceğinden İYE düşünülen hastalarda kültür katılaşana kadar tedavi başlanması önerilir. Üç ayın altındaki hastalara hastanede yatırılarak damardan antibiyotik tedavisi verilmelidir. Ayrıyeten hastanın şayet genel durumu bozuk, kusmaları fazla ve ateşi yüksek ise de yaşına bakılmaksızın hastaneye yatırılması gerekir. Tedavinin mühletini doktor belirler (7-14 gün). Tedavi başlanan hastada genelikle 48 saat ortasında güzelleşme gözlenir. Şayet bu durum olma ise dirençli mikropların niye olduğu yahut idrar yollarında tıkanma tabanında gelişen bir enfeksiyon düşünülmelidir. Tedavi tamamlandıktan 2-3 gün daha sonra idrar incelemesi ve idrar kültürü tekrar edilir.
İdrar yolu enfeksiyonu daha sonrası izlem nasıl olmalıdır?
İdrar yolu enfeksiyonu tanısı konduktan daha sonra karar verilmesi gereken en değerli nokta; bu enfeksiyonun tabanda diğer faktörlere mi bağlı olduğu ve yenidenlama açısından risklerin belirlenmesidir. Geçirilen İYE sayısı ile böbrek hasarı içinde gerçek orantılı bir münasebet vardır. Bu niçinle bütün çocukları birinci İYE atağının akabinde daha sonra pahalandırmak en uygun yaklaşımdır.
İdrar yolu enfeksiyonu güzelleştikten daha sonra, mesane, üreterler, üretra ve böbreklerin olağan olup olmadığını, böbrekte kalıcı hasar gelişip gelişmediğini belirlemek hedefiyle birtakım radyolojik tetkiklerin yapılması gereklidir. Bu niye ile İYE geçiren her çocukta enfeksiyon tedavi edildikten daha sonra ultrasonografi yapılır. Lakin daha ileri radyolojik sistemler için hastanın bulgu ve belirtileri göz önüne alınmalıdır. Eksik kıymetlendirme yapılması yahut gereksiz tetkiklerden kaçınmak gayesiyle bir çocuk nefroloji uzmanından görüş alınması daha uygun bir yaklaşım olabilir.
Bir yaşından küçük çocuklarda, kızlarda, işeme bozukluğu ve vezikoüreteral reflu varlığında İYE yenidenlama riski yüksektir. yenidenlama riski taşıyan ya da yenidenlayan İYE geçiren çocuklarda muhakkak aralıklarla idrar kültür ve tetkikleri yapılmalıdır ve bu çocuklara İYE’dan korumak için 3-6 ay vadeli antibiyotik tedavisi uygulanabilir (düşük dozda).
İdrar yolu enfeksiyonu gelişmenini ya da yenidenlamasını önlemek için antibiyotik tedavisi yanında sıvı alımı arttırılmalı, küvette ya da sakin su ortasında köpüklü banyodan kaçınılmalı, sentetik ve dar olmayan külot ve giysiler tercih edilmeli, kız çocuklarda tuvalet paklığı önden geriye yanlışsız yapılmalıdır. Bu tedbirler haricinde İYE sebebi olabilecek işeme bozuklukları var ise bunların düzeltilmesi fazlaca kıymetlidir. Kâfi sıklıkta tuvalete gitmeyen çocuklar uyarılmalı ve ertelemenin önüne geçilmelidir. İYE olan tüm çocuklarda kabızlık kesinlikle engellenmelidir. yenidenlayan İYE geçiren erkek çocuklarda erken sünnet yapılması da İYE riskini azaltır.