Ekonomi literatüründe kabul goren farklı uygulamalar vardır ve bunlar daha istikrarlı mali kararların alınmasına takviye olurlar. İktisada istikamet veren ortodoks ve heterodoks siyasetler da bunlar içindedır ve birbirlerinden farklı pratikleri içerirler.
Son günlerde her yerde karşımıza çıkan bu iki temel kavramı gelin daha yakından inceleyelim!
????????????
Ortodoks ve heterodoks kavramlarına genel bir bakış.
Ortodoks, Yunanca orthos (doğru) ile doxa (inanç) sözlerinden oluşan ve ‘doğru inanç‘ olarak kullanılan bir sözcük. Heterodoks ise bir daha Yunanca kökene sahip olan, heteros (farklı) ile doxa (inanç) sözlerinin birleşiminden oluşan ve ‘farklı inanç‘ manasına gelen bir kavram.
Ortodoks para siyaseti ana akım iktisat olarak isimlendirilebilir.
Bu iki kavramı iktisat literatürüne uyarladığımız vakit da benzeri manalar ortaya çıkar. Hakikaten ortodoks iktisat siyaseti, daha genel kabul görmüş ve klâsik doktrinleri temel alırken heterodoks iktisatta bunun tam aykırısı ve farklı yollar izlenir. Bir öteki deyişle, ortodoks iktisat ana akım iktisat olarak da kıymetlendirilebilir.
Ortodoks iktisadın daha kalıcı ve esnek olduğu söylenebilir.
Ortodoks iktisatta daha özgür ve teşebbüsçü teşviğinin öne çıktığı bir sistem mevcutken heterodoks yaklaşımda bu biçimde bir durum kelam konusu değil. Bilakis heterodoks uygulama, daha epeyce enflasyonu baskılamak için bütçe açıkları oluşturmayı maksatlar. ötürüsıyla ortodoks sistemde daha liberal bir hür piyasadan kelam edilirken öteki tarafta fiyatları baskılayan merkezi bir yapı mevcuttur. Haliyle bir taraf uzun vadede kalıcı olabilirken başkası yalnızca kısa vadeli tahliller sunabilir.
Heterodoks piyasa yaklaşımı merkeziyetçi ve baskılayıcıdır.
Temelini Marksist öğretiden alan Heterodoks uygulama, merkeziyetçi bir piyasa baskılamasına dayanarak genel odak noktasını büyütmeyi maksatlar. Bunu örnekle açıklayacak olursak; kamu harcamalarının devam etmesi, kişisel harcama teşvikleri ve kredi ucuzlaması üzere sistemler genişleme gayesiyle uygulanır. Fakat bir yandan da enflasyonu bastırmak için merkezi fiyat denetimleri yapılır, dış ticarete kota getirilir ve fiyatlar sabitlenir.
Heterodoks para siyasetinin ana maksadı meblağları denetim altında tutmaktır.
Bütün bunların temel maksadı ise mal ve hizmet fiyatlarının tek bir merkezden denetim edilmesini sağlamaktır. Bu yaklaşımda fiyatlar talep enflasyonundan bağımsızdır lakin faiz ve kur üzere global bileşenlerden etkilenir. Bu da ortaya inorganik bir denetim sistemi çıkarır. Cari açığı düşürmek için ithalatın azaltıldığı ve fazla malların iç piyasaya aktarıldığı denetimci bir sistem devreye girer, sonuç olarak eserler karaborsaya düşer.
Genellikle heterodoks iktisat olağanüstü durumlarda uygulanır.
Bütün bunlara bakarak yorum yapmak gerekirse, heterodoks siyasetin alışılageldik bir uygulama olmadığı ve çoklukla acil durum tedbiri olarak devreye girdiği söylenebilir. ötürüsıyla bilhassa geçiş periyotlarında ve kriz anlarında, olağanlaşma için kısa periyodik heterodoks ekonomiler denenebilir. Lakin bu tıp tabanların uzun mühlet devam etmesi pek mümkün olmaz.
Ülkemizde uygulanan heterodoks iktisat siyaseti uzun vadede kalıcı olmadı.
Temeli klasik dışı yaklaşımlara dayanan heterodoks iktisat, bir periyot bilhassa Brezilya ve Arjantin üzere Güney Amerika ülkelerinde ağır olarak uygulanıyordu. Hatta Türkiye’de de geçmişte kira sonlandırması, fiyat kontrolü üzere heterodoks siyasetlere geçiş yapılmıştı. Lakin tıpkı Güney Amerika’da olduğu üzere bizdeki heterodoks yaklaşımlar da kısa ömürlü oldu ve kalıcı bir muvaffakiyet yakalayamadı.
Heterodoks iktisadın tersine ortodoks iktisatta arz-talep istikrarına bağlı liberal bir piyasa bulunur.
Bu çeşit acil durumların haricinde, genel kabul nazarann mali siyasetler ise ortodoks yaklaşımla ele alınır. Uygulanabilirliği uzun yıllar evvel test edilmiş ve belli bir niçin-sonuç alakasına dayandırılmış sağlam formüller, bir daha ortodoks sistemde mevcuttur. Buradaki genel olgu ise arz-talep ekseninde istikrar bulan, özgür bir piyasa oluşturmaktır.
Ancak bu demek değil ki ortodoks sistemde piyasaya hiç müdahale edilmiyor.
Her ne kadar ortodoks uygulama ferdi yatırımın teşviğine dayansa da burada da bir ölçü merkezi müdahale bulunur. Bilhassa ülke para ünitesinin kıymet kaybetmesi halinde devlet tarafınca alınan faiz tedbirleri ve yatırım teşvikleri buna en hoş örneklerdendir. ötürüsıyla ortodoks iktisatta de gerektiğinde çeşitli yaptırımlar devreye girebilir fakat buradaki temel maksat, piyasanın kendi kendine dengelenmesini sağlayacak tedbirler almaktır.
Ekonomik istikrarın oturması için halihazırda çalışan sistemleri kullanmak daha faydalıdır.
Burada devletler için temel olan olgu; iktisadın teşvik ve istikrar yoluyla mı, yoksa baskı ve denetim yoluyla mı düzenleneceği sorunsalıdır. Heterodoks uygulamadaki en büyük problem, şeffaflık eksikliği olduğundan planlama basamağında tahlil ve nesnellik değer kazanır. Bu manada epey daha esnek olan ortodoks yaklaşım, heterodoks sistemleri sindirme yetisine sahiptir ve vakit zaman doktrin dışı yaklaşımlar uygulayarak kendini sürdürebilir.
Reel olarak sürdürülebilir ekonomiler her iki siyasetten da strateji barındırır.
Modern uygulamada ise ortodoks ve heterodoks sistemin bir hayli manada iç içe geçtiği söylenebilir. Mali kurallar bir fazlaca faktörden anlık olarak etkilendiğinden ülkeler bu iki sistemin bir ortada kullanıldığı karma iktisat siyasetlerini uygulamaya daha heveslidir. Lakin fonksiyonelliği net biçimde kanıtlanabilen ve muhakkak bir niçin-sonuç alakasına dayanan ortodoks doktrinlerin epeyce daha sağlıklı ve destekleyici olduğu söylenebilir.
Yatırım tavsiyesi içermez.
Son günlerde her yerde karşımıza çıkan bu iki temel kavramı gelin daha yakından inceleyelim!
????????????
Ortodoks ve heterodoks kavramlarına genel bir bakış.
Ortodoks, Yunanca orthos (doğru) ile doxa (inanç) sözlerinden oluşan ve ‘doğru inanç‘ olarak kullanılan bir sözcük. Heterodoks ise bir daha Yunanca kökene sahip olan, heteros (farklı) ile doxa (inanç) sözlerinin birleşiminden oluşan ve ‘farklı inanç‘ manasına gelen bir kavram.
Ortodoks para siyaseti ana akım iktisat olarak isimlendirilebilir.
Bu iki kavramı iktisat literatürüne uyarladığımız vakit da benzeri manalar ortaya çıkar. Hakikaten ortodoks iktisat siyaseti, daha genel kabul görmüş ve klâsik doktrinleri temel alırken heterodoks iktisatta bunun tam aykırısı ve farklı yollar izlenir. Bir öteki deyişle, ortodoks iktisat ana akım iktisat olarak da kıymetlendirilebilir.
Ortodoks iktisadın daha kalıcı ve esnek olduğu söylenebilir.
Ortodoks iktisatta daha özgür ve teşebbüsçü teşviğinin öne çıktığı bir sistem mevcutken heterodoks yaklaşımda bu biçimde bir durum kelam konusu değil. Bilakis heterodoks uygulama, daha epeyce enflasyonu baskılamak için bütçe açıkları oluşturmayı maksatlar. ötürüsıyla ortodoks sistemde daha liberal bir hür piyasadan kelam edilirken öteki tarafta fiyatları baskılayan merkezi bir yapı mevcuttur. Haliyle bir taraf uzun vadede kalıcı olabilirken başkası yalnızca kısa vadeli tahliller sunabilir.
Heterodoks piyasa yaklaşımı merkeziyetçi ve baskılayıcıdır.
Temelini Marksist öğretiden alan Heterodoks uygulama, merkeziyetçi bir piyasa baskılamasına dayanarak genel odak noktasını büyütmeyi maksatlar. Bunu örnekle açıklayacak olursak; kamu harcamalarının devam etmesi, kişisel harcama teşvikleri ve kredi ucuzlaması üzere sistemler genişleme gayesiyle uygulanır. Fakat bir yandan da enflasyonu bastırmak için merkezi fiyat denetimleri yapılır, dış ticarete kota getirilir ve fiyatlar sabitlenir.
Heterodoks para siyasetinin ana maksadı meblağları denetim altında tutmaktır.
Bütün bunların temel maksadı ise mal ve hizmet fiyatlarının tek bir merkezden denetim edilmesini sağlamaktır. Bu yaklaşımda fiyatlar talep enflasyonundan bağımsızdır lakin faiz ve kur üzere global bileşenlerden etkilenir. Bu da ortaya inorganik bir denetim sistemi çıkarır. Cari açığı düşürmek için ithalatın azaltıldığı ve fazla malların iç piyasaya aktarıldığı denetimci bir sistem devreye girer, sonuç olarak eserler karaborsaya düşer.
Genellikle heterodoks iktisat olağanüstü durumlarda uygulanır.
Bütün bunlara bakarak yorum yapmak gerekirse, heterodoks siyasetin alışılageldik bir uygulama olmadığı ve çoklukla acil durum tedbiri olarak devreye girdiği söylenebilir. ötürüsıyla bilhassa geçiş periyotlarında ve kriz anlarında, olağanlaşma için kısa periyodik heterodoks ekonomiler denenebilir. Lakin bu tıp tabanların uzun mühlet devam etmesi pek mümkün olmaz.
Ülkemizde uygulanan heterodoks iktisat siyaseti uzun vadede kalıcı olmadı.
Temeli klasik dışı yaklaşımlara dayanan heterodoks iktisat, bir periyot bilhassa Brezilya ve Arjantin üzere Güney Amerika ülkelerinde ağır olarak uygulanıyordu. Hatta Türkiye’de de geçmişte kira sonlandırması, fiyat kontrolü üzere heterodoks siyasetlere geçiş yapılmıştı. Lakin tıpkı Güney Amerika’da olduğu üzere bizdeki heterodoks yaklaşımlar da kısa ömürlü oldu ve kalıcı bir muvaffakiyet yakalayamadı.
Heterodoks iktisadın tersine ortodoks iktisatta arz-talep istikrarına bağlı liberal bir piyasa bulunur.
Bu çeşit acil durumların haricinde, genel kabul nazarann mali siyasetler ise ortodoks yaklaşımla ele alınır. Uygulanabilirliği uzun yıllar evvel test edilmiş ve belli bir niçin-sonuç alakasına dayandırılmış sağlam formüller, bir daha ortodoks sistemde mevcuttur. Buradaki genel olgu ise arz-talep ekseninde istikrar bulan, özgür bir piyasa oluşturmaktır.
Ancak bu demek değil ki ortodoks sistemde piyasaya hiç müdahale edilmiyor.
Her ne kadar ortodoks uygulama ferdi yatırımın teşviğine dayansa da burada da bir ölçü merkezi müdahale bulunur. Bilhassa ülke para ünitesinin kıymet kaybetmesi halinde devlet tarafınca alınan faiz tedbirleri ve yatırım teşvikleri buna en hoş örneklerdendir. ötürüsıyla ortodoks iktisatta de gerektiğinde çeşitli yaptırımlar devreye girebilir fakat buradaki temel maksat, piyasanın kendi kendine dengelenmesini sağlayacak tedbirler almaktır.
Ekonomik istikrarın oturması için halihazırda çalışan sistemleri kullanmak daha faydalıdır.
Burada devletler için temel olan olgu; iktisadın teşvik ve istikrar yoluyla mı, yoksa baskı ve denetim yoluyla mı düzenleneceği sorunsalıdır. Heterodoks uygulamadaki en büyük problem, şeffaflık eksikliği olduğundan planlama basamağında tahlil ve nesnellik değer kazanır. Bu manada epey daha esnek olan ortodoks yaklaşım, heterodoks sistemleri sindirme yetisine sahiptir ve vakit zaman doktrin dışı yaklaşımlar uygulayarak kendini sürdürebilir.
Reel olarak sürdürülebilir ekonomiler her iki siyasetten da strateji barındırır.
Modern uygulamada ise ortodoks ve heterodoks sistemin bir hayli manada iç içe geçtiği söylenebilir. Mali kurallar bir fazlaca faktörden anlık olarak etkilendiğinden ülkeler bu iki sistemin bir ortada kullanıldığı karma iktisat siyasetlerini uygulamaya daha heveslidir. Lakin fonksiyonelliği net biçimde kanıtlanabilen ve muhakkak bir niçin-sonuç alakasına dayanan ortodoks doktrinlerin epeyce daha sağlıklı ve destekleyici olduğu söylenebilir.
Yatırım tavsiyesi içermez.