Ekonomist Uğur Gürses KARAR TV’de Elif Çakır ve Yıldıray Oğur’un konuğu oldu.
Türkiye ekonomisindeki son durumu kıymetlendiren Gürses, Cumhurbaşkanın ”köpük” terimi enflasyonda ki sorunun dışsal olduğunu vurgulamak için bilerek kullandığını belirterek ” Siyaset normalleşmeden siyasi alanda inanç verici adımlar atılmadan iktisadın düzelmesi sıkıntı. İdare krizi çözülmeden bu krizden çıkamayız” dedi.
İktidarın uyguladığı ekonomik uygulamalara değinen Gürses, ”Adına her ne kadar yeni iktisat programı denilse de bir çerçevesi olan girdileri ve çıktıları içinde ahenk olan bir program diyemeyiz. Bu usul kriz periyotlarında yapısal sebeplerle krize girilir bir de kriz idaresi sırasında yapılan idare kusurlarının oluşturduğu girdaplar olur. Cumhurbaşkanı Erdoğan 2001 krizi için idare krizi demişti, şuan birebiri yaşıyoruz. Bu çeşit kriz periyodunda cin fikirli iş adamları, bürokratları akıl vermeye çalışır. Erdoğan da ne yapacağını bilemediği ve uzman şahıslar kalmadığı için Lütfi Elvan Naci Ağbal’da devreden çıkınca, denize düşün yılana sarılmış oldu. Parti içerisinde bile gerisine yaslanıp Cumhurbaşkanı yetki versin yapalım, fikrimiz sorulmadan bir şey söylemeyelim noktasına gelinmiş. Bu da krizi daha da derinleştiriyor” sözlerini kullandı.
“KUR MUHAFAZALI MEVDUAT” İLGİ GÖRMEDİ Mİ?
Gerçek şahıslara getirilen “kur muhafazalı mevduat” ilgi görmedi mi? sorusunu yanıtlayan Gürses, ”Bu programın tutmasını beklemiyordum zira buraya konulan bir süre var 3 ay, 6 ay, 12 ay üzere, Türkiye’de mevduatın, döviz mevduat hesaplarının ortalama vadesi 35-40 gün civarındadır. Vatandaş açısından en kıymetlisi şu, niye dövize gittiğini anlamıyorsanız bu biçimde sizin kurduğunuz sistem da çalışmaz. Vatandaşın dövize gidiş niçini getiri değil bir taraftan da güvensizlik var. Kendi parasına itimadı kaybetmiş durumda, bunun aslı varken kopyasına gitmesini de beklememek lazım. Ben bu programın epey fazla cazip olacağını düşünmüyorum. Gerçek şahıslara diye kabul edildi, bir sabah kalkıyoruz kurumlara da getiriliyor burada çalışmadığını anlayabiliyoruz” dedi
BEN BU SİNEMASI GÖRMÜŞTÜM
Kriz periyotlarda siyasetin vakit kazanmaya ya da krizi buz dolabına koymaya gereksinimi olduğunu belirten Gürses, ”Kur nerdeyse 10 gündür 13.85’de duruyor. Bu sistemin getirdiği bir tesir mi hayır, hala kamu bankaları kanalıyla güya kur piyasa şartlarında oluşuyormuş üzere 13.85’de askıda duruyor. Dünyanın hiç bir yerinde bu biçimde bir şey yok. En azından bu krizi soğutmak ve vatandaşın gözünde sakinleştirmek için dondurucuya koyması lazım, bütün uğraşlar bu yüzden. 1994 krizinde ben Merkez Bankası’ndaydım Tansu Çiller’in sesini hatırlıyorum. Yüzde 84-85’lerde ki faizi 3 puan düşürelim diye hazine ihalelerini art geriye iptal etmişti. Şirketler, bankalar, mali kuruluşlarda döviz almıştır. Tansu Çiller’in ” Döviz satın da durdurun bunu, siyasette 24 saat ne kadar kıymetli biliyor musun?” diye sesleniyordu. ötürüsıyla bu sineması ben görmüştüm demek istiyorum. Erdoğan Hükümeti’nin yapmak istediği biraz vakit kazanmak ve bu krizi askıda tutabilmek. Tecrübe şunu söylüyor bu mümkün değil, idare krizi ve bu idare krizi ekonomik reçeteyle bile çözülecek üzere değil” biçiminde konuştu.
ENFLASYONUN KÖPÜĞÜ ALINACAK MI?
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın enflasyonun da köpüğünü alacağız kelamlarına üzerine Gürses, ”Köpük terimi Cumhurbaşkanın bilerek kullandığını düşünüyorum. Enflasyon sorunun dışsal olduğunu vurgulamak için kullanılan bir terim. Şuurlu söyleniyor o denli bir şey yok köpük söylemiş olduğiniz şu olur, siz de her şey olağandır dünya da petrol fiyatları yükselir sizin orada yapabileceğiniz hiç bir şey yoktur. Merkez Bankası da faiz arttırmanın gereği yoktur, petrol meblağları çıkmıştır ve düşmesini beklemeniz gerekir. Bir para siyasetiyle ona mani olabilecek bir durumda değilsiniz o hakikaten dışsaldır. Diyelim petrol fiyatları çıktı siz de kuru çıkardınız üste zira faizi 14’e indirdiniz. Köpük diyorsanız sizin o 14’ü üst çekmeniz gerekir. Köpüğü almak o denli kolay değil, bu köpük değil kendi elinizle yarattığınız bir yığıntı” dedi.
Gürses kelamlarına şunları ekledi:
”Türkiye’de bir ekonomik reçeteyle iktisadın olağana dönmesi epeyce sıkıntı. Siyaset normalleşmeden siyasi alanda itimat verici adımlar atılmadan iktisadın düzelmesi sıkıntı. Kullanılabilir alanların tamamını hükümet kullandı. Artık siyasetin değişmesi ve olağanlaşması gerekiyor. Daha makûs olmasın diye rötuşlar olabilir ancak onu da geçtik üzere görünüyor. İdare krizi çözülmeden bu krizden çıkamayız. ”
DIŞ FAKTÖRLER NE KADAR TESİRLİ?
Türkiye iktisadında rol oynayan dış faktörlere de vurgu yapan Gürses, ”Türkiye’nin ödemeler istikrarında sağladığı finansman bir cari açık veriyoruz bu cari açığın finansmanını iki kanaldan uzun ve kısa vadeli olarak yapıyoruz. Uzun vadeli sermaye girişine baktığımızda şunu görüyoruz, o daha FED yahut başkalarından daha bağımsız ülkenin temel şartlarına bakıyoruz. Gayri menkul için gelen dövizleri dışarda bıraktığımız vakit Türkiye’ye gelen net sermaye sıfıra yakın neredeyse bu tarih olarak da düşük Ak Parti’nin iktidara geldiği vaktin başları üzere diyebiliriz” dedi. Gürses kelamlarına şunları ekledi:
”İkinci kanalda kısa vadeli sermaye, burada FED üzere faktörler epeyce tesirli, geçen yıl akımların toplamı yaklaşık 400 milyon dolar çıkış olmuş geçmişte 5-6 milyar, 10 milyar dolarlık girişlerin olduğu periyotlar ki iktidara bunlar seçim kazandırdı. Önemli bir sermaye akımı var, bu sermaye akımı her şeyi hoş kılıyordu, faizleri düşük kılıyordu. Sermaye akımları kesildi. Artık daha fazla şunu hissediyoruz, FED geçen sene pandemi sırasında 4 trilyon dolardan 9 trilyon dolara çıkardı bilançosunu devasal bir genişleme yaptı. Türkiye’ye bir kuruş gelmedi tersine çıkış oldu. Şimdide daraltmaya başlıyor tüm gelişen ülkeler üzere Türkiye’de etkilenecek bundan.”
FED FAİZ ARTIRIMINA GİDERSE TÜRKİYE’YE YANSIMASI NE OLUR?
FED’in gündeminde olan faiz artırımının Türkiye’ye tesirine değinen Gürses, ”Dolar endeksini yükseltir, bu yükselmeyle ithalatta epeyce dikkate alınan döviz kuru üste masraf. Amerika faiz yükseltirken dışarıya dağılan fonlar içeriye gidecek zira faizler yükselecek ve içeriye hakikat bir finansman gereksinimi doğacak. Fed bilançoda küçülecek bu hem de dışarıya saldığı 4-5 trilyonun bir kısmını geri çekecek bu da likitte sıkışıklık yaratacaktır. Milletlerarası piyasada ki döviz faizlerini yükseltecek. Bunun Türkiye’ye tesiri var maliyetler artacak ve kur olarak da maliyetleri yükseltecek” tabirlerini kullandı.
KUR FARKI HAZİNEYE YÜK OLUR MU?
Dövize endeksli mevduat sisteminin hazineye maliyetini açıklayan Gürses, ”Şuanda söylenen sayı kabaca 107 milyar civarında, yüzde 10’luk bir fark ödüyor olsa hazine kabaca 10 milyar civarı bir para ödeyecek. Bu sistem fazlaca ilgi görmedi bizde 10 milyar fark ödedik demezler. Emekli maaşını 2.500 TL’ye çıkardı, bunun tüm yıl maliyeti 3.5 milyar lira iktisat siyaseti dediğimiz şey tercihler manzumesidir. Sadece iktidar kendi kusurunu kapatabilmek için o denli düzenek uyduruyor ve buna da 10 milyar harcayacak, 2.500 lirayla emekli nasıl yaşayacak. Lakin öte yandan faiz takıntısı yüzünden bu biçimde bir kriz patladı. sonuçlarını çözmek için bu biçimde bir sistem çıktı fakat bu sistem bu krizi çözmeyecek haziniçin boşa para harcanmış olacak” dedi.
MEVDUAT SİSTEMİ SÜRDÜRÜLEBİLİR Mİ?
Dövize endeksli mevduat sisteminin sürdürülebilir olmadığını belirten Gürses ”İhracatçılara dendi ki siz her kazandığınız doların yüzde 25’ini bana satacaksınız. Bu 1999’da kapatılmış bir fasıldı. O devirde büyük döviz krizleri oluyordu Merkez Bankası zarurî devinimi uyguluyordu bu biçimde ki oran yüzde 15’di. Muhtemelen hesap şu, ben ihracatçıdan alırım 60 milyar doları, bir taraftan da kamu bankalarının art kapısından veririm, kuru stabil tutmaya çalışırım. Ancak şunu unutuyorlar bu ihracatçılar hem de ithalatçı orta malı ithal ediyorlar ve bu dövizlere gereksinimleri var. Elinde ki doların yüzde 25’ini Merkez Bankası’na satacak daha sonra gidip piyasadan bir daha alacak bu tam zıddı bir tesir yaratacak. Buda piyasa da ekstra bir talep yaratacak oda kuru üst ittirecek. Siz istediğiniz kadar ben art kapıdan satarım deyin o kadar dövizi birebir anda satamayacağınız için muhtemelen bir kur baskısı ortaya çıkacak. Biz bu işi ne kadar yönetim edebilirsek edelim daha sonrası Allah Kerim diyorlar” tabirlerini kullandı.
İKTİDAR SEÇİM İKTİSADI Mİ UYGULUYOR?
İktidarın seçime kadar vakit kazanmaya çalıştığına vurgu yapan Gürses ”Komu oyu yoklamaları gösteriyor ki iktidar bloğu oy kaybediyor.
Muhtemelen Cumhurbaşkanı’nın başında şu var önümüzdeki bir yıl ortasında ekonomiyi toparlamazsak seçimi kaybederiz. Bizim üzere uyaran iktisatçılara mandacı denmişti.
Döndük geldik Türk Lirası’nın pahasını korumak için dövize endekslendi. Seçime hakikat elindeki bütün şartları zorluyorlar.
Kurun bu kadar sert gideceğini varsayım etmemiş olabilirler. Bu siyasi düşüş içerisinde aranan son devalar bunlar lakin bu bir işe yaramayacaktır daha da makus olacaktır” dedi.
Yatırım tavsiyesi içermez.
Türkiye ekonomisindeki son durumu kıymetlendiren Gürses, Cumhurbaşkanın ”köpük” terimi enflasyonda ki sorunun dışsal olduğunu vurgulamak için bilerek kullandığını belirterek ” Siyaset normalleşmeden siyasi alanda inanç verici adımlar atılmadan iktisadın düzelmesi sıkıntı. İdare krizi çözülmeden bu krizden çıkamayız” dedi.
İktidarın uyguladığı ekonomik uygulamalara değinen Gürses, ”Adına her ne kadar yeni iktisat programı denilse de bir çerçevesi olan girdileri ve çıktıları içinde ahenk olan bir program diyemeyiz. Bu usul kriz periyotlarında yapısal sebeplerle krize girilir bir de kriz idaresi sırasında yapılan idare kusurlarının oluşturduğu girdaplar olur. Cumhurbaşkanı Erdoğan 2001 krizi için idare krizi demişti, şuan birebiri yaşıyoruz. Bu çeşit kriz periyodunda cin fikirli iş adamları, bürokratları akıl vermeye çalışır. Erdoğan da ne yapacağını bilemediği ve uzman şahıslar kalmadığı için Lütfi Elvan Naci Ağbal’da devreden çıkınca, denize düşün yılana sarılmış oldu. Parti içerisinde bile gerisine yaslanıp Cumhurbaşkanı yetki versin yapalım, fikrimiz sorulmadan bir şey söylemeyelim noktasına gelinmiş. Bu da krizi daha da derinleştiriyor” sözlerini kullandı.
“KUR MUHAFAZALI MEVDUAT” İLGİ GÖRMEDİ Mİ?
Gerçek şahıslara getirilen “kur muhafazalı mevduat” ilgi görmedi mi? sorusunu yanıtlayan Gürses, ”Bu programın tutmasını beklemiyordum zira buraya konulan bir süre var 3 ay, 6 ay, 12 ay üzere, Türkiye’de mevduatın, döviz mevduat hesaplarının ortalama vadesi 35-40 gün civarındadır. Vatandaş açısından en kıymetlisi şu, niye dövize gittiğini anlamıyorsanız bu biçimde sizin kurduğunuz sistem da çalışmaz. Vatandaşın dövize gidiş niçini getiri değil bir taraftan da güvensizlik var. Kendi parasına itimadı kaybetmiş durumda, bunun aslı varken kopyasına gitmesini de beklememek lazım. Ben bu programın epey fazla cazip olacağını düşünmüyorum. Gerçek şahıslara diye kabul edildi, bir sabah kalkıyoruz kurumlara da getiriliyor burada çalışmadığını anlayabiliyoruz” dedi
BEN BU SİNEMASI GÖRMÜŞTÜM
Kriz periyotlarda siyasetin vakit kazanmaya ya da krizi buz dolabına koymaya gereksinimi olduğunu belirten Gürses, ”Kur nerdeyse 10 gündür 13.85’de duruyor. Bu sistemin getirdiği bir tesir mi hayır, hala kamu bankaları kanalıyla güya kur piyasa şartlarında oluşuyormuş üzere 13.85’de askıda duruyor. Dünyanın hiç bir yerinde bu biçimde bir şey yok. En azından bu krizi soğutmak ve vatandaşın gözünde sakinleştirmek için dondurucuya koyması lazım, bütün uğraşlar bu yüzden. 1994 krizinde ben Merkez Bankası’ndaydım Tansu Çiller’in sesini hatırlıyorum. Yüzde 84-85’lerde ki faizi 3 puan düşürelim diye hazine ihalelerini art geriye iptal etmişti. Şirketler, bankalar, mali kuruluşlarda döviz almıştır. Tansu Çiller’in ” Döviz satın da durdurun bunu, siyasette 24 saat ne kadar kıymetli biliyor musun?” diye sesleniyordu. ötürüsıyla bu sineması ben görmüştüm demek istiyorum. Erdoğan Hükümeti’nin yapmak istediği biraz vakit kazanmak ve bu krizi askıda tutabilmek. Tecrübe şunu söylüyor bu mümkün değil, idare krizi ve bu idare krizi ekonomik reçeteyle bile çözülecek üzere değil” biçiminde konuştu.
ENFLASYONUN KÖPÜĞÜ ALINACAK MI?
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın enflasyonun da köpüğünü alacağız kelamlarına üzerine Gürses, ”Köpük terimi Cumhurbaşkanın bilerek kullandığını düşünüyorum. Enflasyon sorunun dışsal olduğunu vurgulamak için kullanılan bir terim. Şuurlu söyleniyor o denli bir şey yok köpük söylemiş olduğiniz şu olur, siz de her şey olağandır dünya da petrol fiyatları yükselir sizin orada yapabileceğiniz hiç bir şey yoktur. Merkez Bankası da faiz arttırmanın gereği yoktur, petrol meblağları çıkmıştır ve düşmesini beklemeniz gerekir. Bir para siyasetiyle ona mani olabilecek bir durumda değilsiniz o hakikaten dışsaldır. Diyelim petrol fiyatları çıktı siz de kuru çıkardınız üste zira faizi 14’e indirdiniz. Köpük diyorsanız sizin o 14’ü üst çekmeniz gerekir. Köpüğü almak o denli kolay değil, bu köpük değil kendi elinizle yarattığınız bir yığıntı” dedi.
Gürses kelamlarına şunları ekledi:
”Türkiye’de bir ekonomik reçeteyle iktisadın olağana dönmesi epeyce sıkıntı. Siyaset normalleşmeden siyasi alanda itimat verici adımlar atılmadan iktisadın düzelmesi sıkıntı. Kullanılabilir alanların tamamını hükümet kullandı. Artık siyasetin değişmesi ve olağanlaşması gerekiyor. Daha makûs olmasın diye rötuşlar olabilir ancak onu da geçtik üzere görünüyor. İdare krizi çözülmeden bu krizden çıkamayız. ”
DIŞ FAKTÖRLER NE KADAR TESİRLİ?
Türkiye iktisadında rol oynayan dış faktörlere de vurgu yapan Gürses, ”Türkiye’nin ödemeler istikrarında sağladığı finansman bir cari açık veriyoruz bu cari açığın finansmanını iki kanaldan uzun ve kısa vadeli olarak yapıyoruz. Uzun vadeli sermaye girişine baktığımızda şunu görüyoruz, o daha FED yahut başkalarından daha bağımsız ülkenin temel şartlarına bakıyoruz. Gayri menkul için gelen dövizleri dışarda bıraktığımız vakit Türkiye’ye gelen net sermaye sıfıra yakın neredeyse bu tarih olarak da düşük Ak Parti’nin iktidara geldiği vaktin başları üzere diyebiliriz” dedi. Gürses kelamlarına şunları ekledi:
”İkinci kanalda kısa vadeli sermaye, burada FED üzere faktörler epeyce tesirli, geçen yıl akımların toplamı yaklaşık 400 milyon dolar çıkış olmuş geçmişte 5-6 milyar, 10 milyar dolarlık girişlerin olduğu periyotlar ki iktidara bunlar seçim kazandırdı. Önemli bir sermaye akımı var, bu sermaye akımı her şeyi hoş kılıyordu, faizleri düşük kılıyordu. Sermaye akımları kesildi. Artık daha fazla şunu hissediyoruz, FED geçen sene pandemi sırasında 4 trilyon dolardan 9 trilyon dolara çıkardı bilançosunu devasal bir genişleme yaptı. Türkiye’ye bir kuruş gelmedi tersine çıkış oldu. Şimdide daraltmaya başlıyor tüm gelişen ülkeler üzere Türkiye’de etkilenecek bundan.”
FED FAİZ ARTIRIMINA GİDERSE TÜRKİYE’YE YANSIMASI NE OLUR?
FED’in gündeminde olan faiz artırımının Türkiye’ye tesirine değinen Gürses, ”Dolar endeksini yükseltir, bu yükselmeyle ithalatta epeyce dikkate alınan döviz kuru üste masraf. Amerika faiz yükseltirken dışarıya dağılan fonlar içeriye gidecek zira faizler yükselecek ve içeriye hakikat bir finansman gereksinimi doğacak. Fed bilançoda küçülecek bu hem de dışarıya saldığı 4-5 trilyonun bir kısmını geri çekecek bu da likitte sıkışıklık yaratacaktır. Milletlerarası piyasada ki döviz faizlerini yükseltecek. Bunun Türkiye’ye tesiri var maliyetler artacak ve kur olarak da maliyetleri yükseltecek” tabirlerini kullandı.
KUR FARKI HAZİNEYE YÜK OLUR MU?
Dövize endeksli mevduat sisteminin hazineye maliyetini açıklayan Gürses, ”Şuanda söylenen sayı kabaca 107 milyar civarında, yüzde 10’luk bir fark ödüyor olsa hazine kabaca 10 milyar civarı bir para ödeyecek. Bu sistem fazlaca ilgi görmedi bizde 10 milyar fark ödedik demezler. Emekli maaşını 2.500 TL’ye çıkardı, bunun tüm yıl maliyeti 3.5 milyar lira iktisat siyaseti dediğimiz şey tercihler manzumesidir. Sadece iktidar kendi kusurunu kapatabilmek için o denli düzenek uyduruyor ve buna da 10 milyar harcayacak, 2.500 lirayla emekli nasıl yaşayacak. Lakin öte yandan faiz takıntısı yüzünden bu biçimde bir kriz patladı. sonuçlarını çözmek için bu biçimde bir sistem çıktı fakat bu sistem bu krizi çözmeyecek haziniçin boşa para harcanmış olacak” dedi.
MEVDUAT SİSTEMİ SÜRDÜRÜLEBİLİR Mİ?
Dövize endeksli mevduat sisteminin sürdürülebilir olmadığını belirten Gürses ”İhracatçılara dendi ki siz her kazandığınız doların yüzde 25’ini bana satacaksınız. Bu 1999’da kapatılmış bir fasıldı. O devirde büyük döviz krizleri oluyordu Merkez Bankası zarurî devinimi uyguluyordu bu biçimde ki oran yüzde 15’di. Muhtemelen hesap şu, ben ihracatçıdan alırım 60 milyar doları, bir taraftan da kamu bankalarının art kapısından veririm, kuru stabil tutmaya çalışırım. Ancak şunu unutuyorlar bu ihracatçılar hem de ithalatçı orta malı ithal ediyorlar ve bu dövizlere gereksinimleri var. Elinde ki doların yüzde 25’ini Merkez Bankası’na satacak daha sonra gidip piyasadan bir daha alacak bu tam zıddı bir tesir yaratacak. Buda piyasa da ekstra bir talep yaratacak oda kuru üst ittirecek. Siz istediğiniz kadar ben art kapıdan satarım deyin o kadar dövizi birebir anda satamayacağınız için muhtemelen bir kur baskısı ortaya çıkacak. Biz bu işi ne kadar yönetim edebilirsek edelim daha sonrası Allah Kerim diyorlar” tabirlerini kullandı.
İKTİDAR SEÇİM İKTİSADI Mİ UYGULUYOR?
İktidarın seçime kadar vakit kazanmaya çalıştığına vurgu yapan Gürses ”Komu oyu yoklamaları gösteriyor ki iktidar bloğu oy kaybediyor.
Muhtemelen Cumhurbaşkanı’nın başında şu var önümüzdeki bir yıl ortasında ekonomiyi toparlamazsak seçimi kaybederiz. Bizim üzere uyaran iktisatçılara mandacı denmişti.
Döndük geldik Türk Lirası’nın pahasını korumak için dövize endekslendi. Seçime hakikat elindeki bütün şartları zorluyorlar.
Kurun bu kadar sert gideceğini varsayım etmemiş olabilirler. Bu siyasi düşüş içerisinde aranan son devalar bunlar lakin bu bir işe yaramayacaktır daha da makus olacaktır” dedi.
Yatırım tavsiyesi içermez.