Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aziz Konukman, AK Parti’nin enflasyonla bir gayret programının olmadığına dikkat çekerek, “Enflasyona odaklanıp temel onu düşüreceğim diyorsan bu biçimde petrol ve doğalgazda ÖTV ve KDV’yi düşür” dedi.
Cumhuriyet’ten Şehriban Kıraç, döviz kurunun şimdilik biraz istikrarlı gittiğini fakat yarın ne olacağının aşikâr olmadığını vurgulayan Konukman ile iktisattaki son gelişmeleri konuştu…
– Enflasyon yüzde 60’ı aştı, bu oran ne kadar gerçekçi?
Şu an önümüzü nazaranmiyoruz. Enflasyonla ilgili bize bir yol haritası lazım. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Merkez Bankası’na bir davet yapıyorum. Bizim girdi çıktı tablosu en son 2012 yılına ilişkin. örneğin tarım imalat sanabir daha ne veriyor, ne alıyor. örneğin dolardaki yüzde 1’lik artış bölümlerdeki fiyatları nasıl etkiliyor. 2012’den bu yana birçok bölümün ithalat bağımlılığı arttı. Bu hesap olmadan fiyat komitesi gidip de firmalara fiyat kontrolü yapamaz. Merkez Bankası ile TÜİK bu oranları tekrar hesaplamalı.
– Bu hesap da yapılsa enflasyon daha da yüksek çıkar?
Dünyadaki gelişme faiz artışı tarafında. Biz faizi yükseltmemiz gerekirken ya sabit tutuyoruz ya da pas geçiyoruz. Hatta indirecek lakin yangın daha da büyüyecek. Bu siyasetlerin kur üzerindeki tesirini düşünmek dahi istemiyorum. Kaotik bir ortama gidiyoruz. Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) ile üretici fiyat endeksi (ÜFE) içindeki makası kimse konuşmuyor. ÜFE yüzde 115 olduysa TÜFE’de üç haneye yanlışsız masraf.
– TÜFE ne vakit üç haneyi bulur?
ÜFE’nin alacağı boyutu bilmiyoruz. Şu anda TÜFE ile ÜFE içinde tam yarı yarıya puan farkı var. Diyelim ki ÜFE yüzde 200 oldu bu biçimde TÜFE de üç haneli olur. Yani ÜFE ile TÜFE içindeki makas daralmazsa TÜFE üç haneye çıkacak.
– Büyüme düşüyor, istihdam yaratmıyor, ne öngörüyorsunuz?
Yeni bir ithal ikame stratejisiyle ilerleyen bir endüstrileşme stratejiniz olsa yerli girdilerin yükü artarsa istihdam oranınız da artar. Siz ithal girdilere bağımlı olursanız istihdam yaratamazsınız.
HEM İŞSİZLİK HEM ARTIRIM
– Türkiye’nin önünde duran en temel meseleler hangileri?
İşsizlik ve enflasyon. Bu durum bizi stagflasyona da gdolayır. Bunun emareleri de var. 1930’larda deflasyon periyodu vardı, fiyatlar yerlerde sürünüyor fakat fecî işsizlik vardı. 1970’lerde enflasyon var, maaşlar enflasyon karşısında eriyor. Stagflasyonda ise hem işsizlik yüksek birebir vakitte fiyatlar enflasyon periyodundaki üzere çok yüksek. Allah bu biçimde devri kimseye yaşatmasın diyorum. Ancak maalesef ona yanlışsız gidiyoruz. Bu hayli tehlikeli bir şey. Rusya-Ukrayna savaşı sineması koparır, her şey olabilir.
AKP’nin tek kederi inşaatı ve turizmi nasıl canlandırırım. Enflasyonla bir gayret programları yok. Enflasyona odaklanıp temel onu düşüreceğim diyorsan bu biçimde petrol ve doğalgazda ÖTV ve KDV’yi düşür.
KURDA YARIN NE OLACAĞI BELİRLİ DEĞİL
– Türkiye nasıl bir krizin ortasında?
Türkiye kriz ortasındayken Covid-19’a yakalandı, bu tüm istikrarları de bozdu. Türkiye inatla Covid yardımlarını bütçe üzerinden götürmedi. Daha epeyce işsizlik sigortası fonu üzerinden toplumsal dayanışma yardımlaşma fonu üzerinden gitti. Hâlâ 2022-2021 bütçesinde salgın sözcüğü geçmesine karşın bütçe kalemleri içinde salgın için ayrılan bir kalem görünmüyor. bu biçimde bir ortamda bir de faiz operasyonu gelince sinema koptu.
– Nasıl koptu sinema?
Şayet dalgalı kur rejimini tercih etmişseniz ve para siyaseti bağımsızsa burada yalnızca faizi belirleyebilirsiniz, kuru belirleyemezsiniz. Lakin AKP bu vakte kadar her ikisini bir arada belirlemeye çalıştı. Hatta faiz sebep enflasyon sonuçtur görüşünden hareketle işi daha da denetimden çıkardı. Faizi düşük tutarsanız kur artar ve enflasyon alır başını sarfiyat. İstikrar tümüyle bozuldu. Kuru da düşüreceğim diye art kapıdan oradan buradan swap yapıyor yapay biçimde eksi rezervleri olumluymuş üzere yansıtmaya çalışıyorlar. Arz zincirlerinde kopukluk olunca ve petrol meblağları artınca kur yine yükseldi. Kur şimdilik biraz istikrarlı üzere gidiyor lakin yarın ne olacağı muhakkak değil.
KKM YASA DIŞI
– Döviz, Kur Muhafazalı Mevduatla (KKM) biraz istikrara oturdu lakin bu biçimde sürecek mi?
İstikrarlı gidiyor, ancak öngörüldüğü üzere gitmiyor. KKM’ye geçerken kurun düşeceğini var iseydılar. Haziniçin bir çıkış olmayacak diye düşündüler. Bilakis kur üste çıktı. Bütçede muafiyet istisnalar diye kalemler vardır. Kur artarsa fark ödeyeceğim diyorsun. bu biçimde bir yasal düzenleme yok. Bu bütçe istikrarlarını bozuyor. Bütçe hakkı epey kıymetli bir haktır. Meclisin halk ismine yetkisi var. Artık bu yetkinin ötesine gidip harcama yapılıyor. Bütçenin tabi olduğu 5018 sayılı yasa diyor ki bu biçimde bir durumda ek bütçeye gidilecek. Aksi takdirde ödenek üstü harcama yaparsınız bu da yasa dışı olur.
– Bütçedeki bu yasa dışılığa bir kılıf bulunur ancak.
Buluyorlar. 2002’den bu yana ek bütçe uygulamasına gidilmedi. Ödenek üstü harcama olursa maliyeye bakanı tamamlayıcı ödenek istiyor. bu biçimdece geçmiş hesabı aklıyorlar. bu biçimde gelecek bütçeleri kim ciddiye alır. Son 2-3 yıldır da 4749 sayılı kanuna torba kanunla süreksiz bir unsur ekliyorlar. Bunlar da yetmezse buna 70 milyar lira daha eklenir deniliyor.
HER ŞEY ART KAPIDA
– niye ek bütçeye gitmiyorlar?
Ek bütçeye giderlerse parlamentoda birebir ana bütçe üzere görüşülecek. Gelir göstermek kaydıyla yapabiliyorsun. Lakin her şey art kapıdan yapılıyor. 2021’de ise ne yüzde 5’lik borç limitini artırdılar ne de ikinci borç limitini artırdılar. Ne de borçlanma kanunda torba yasaya husus eklediler.
– Ne yaptılar pekala?
Şeytanın aklına bile gelmeyecek sisteme başvurdular. Harcamaları yaptılar. Zira acayip vergi geliri elde ettiler. Bir torba yasa çıkardılar, bir süreksiz unsur eklediler. Bu resmen anayasaya muhalif. Demokrasi uğraşında bütçe hakkı fazlaca kıymetli. Burada sarı öküzü verdiğiniz andan itibaren öbür kanunlarda her şey olur.
Bütçe kanununu işlemez hale getirenler başka kanunları da işlemez hale getirirler. 2021’de resmen örtük bütçe yerine anayasaya muhalif biçimde bir düzenleme yaptılar. Artık minimum fiyatla ikinci bir artış konuşuluyor. Bu bütçede olmak durumunda.
MAAŞ ÖDEYEMEZLER
– Ek bütçe derken ana bütçe kadar harcama yapılıyor yani?
Doğal natürel. Orta Vadeli Programda (OVP) 2022 bütçesi için dolar kuru varsayımı 9.27 TL, enflasyon yüzde 9.6, brend petrol 36 dolar var. Yeller esiyor. Muhakkak bir süre daha sonra maaş ödeyemezler. Natürel ek bütçeye gitmeden yaptıkları usullerle tahlil bulurlar. Lakin olağan bütçe sonları ortasında gitseler maaş bile ödeyemezler. Yılbaşında açıklanan bütçenin hiç bir manası yok. Kadük oldu.
Yatırım tavsiyesi içermez.
Cumhuriyet’ten Şehriban Kıraç, döviz kurunun şimdilik biraz istikrarlı gittiğini fakat yarın ne olacağının aşikâr olmadığını vurgulayan Konukman ile iktisattaki son gelişmeleri konuştu…
– Enflasyon yüzde 60’ı aştı, bu oran ne kadar gerçekçi?
Şu an önümüzü nazaranmiyoruz. Enflasyonla ilgili bize bir yol haritası lazım. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Merkez Bankası’na bir davet yapıyorum. Bizim girdi çıktı tablosu en son 2012 yılına ilişkin. örneğin tarım imalat sanabir daha ne veriyor, ne alıyor. örneğin dolardaki yüzde 1’lik artış bölümlerdeki fiyatları nasıl etkiliyor. 2012’den bu yana birçok bölümün ithalat bağımlılığı arttı. Bu hesap olmadan fiyat komitesi gidip de firmalara fiyat kontrolü yapamaz. Merkez Bankası ile TÜİK bu oranları tekrar hesaplamalı.
– Bu hesap da yapılsa enflasyon daha da yüksek çıkar?
Dünyadaki gelişme faiz artışı tarafında. Biz faizi yükseltmemiz gerekirken ya sabit tutuyoruz ya da pas geçiyoruz. Hatta indirecek lakin yangın daha da büyüyecek. Bu siyasetlerin kur üzerindeki tesirini düşünmek dahi istemiyorum. Kaotik bir ortama gidiyoruz. Tüketici fiyat endeksi (TÜFE) ile üretici fiyat endeksi (ÜFE) içindeki makası kimse konuşmuyor. ÜFE yüzde 115 olduysa TÜFE’de üç haneye yanlışsız masraf.
– TÜFE ne vakit üç haneyi bulur?
ÜFE’nin alacağı boyutu bilmiyoruz. Şu anda TÜFE ile ÜFE içinde tam yarı yarıya puan farkı var. Diyelim ki ÜFE yüzde 200 oldu bu biçimde TÜFE de üç haneli olur. Yani ÜFE ile TÜFE içindeki makas daralmazsa TÜFE üç haneye çıkacak.
– Büyüme düşüyor, istihdam yaratmıyor, ne öngörüyorsunuz?
Yeni bir ithal ikame stratejisiyle ilerleyen bir endüstrileşme stratejiniz olsa yerli girdilerin yükü artarsa istihdam oranınız da artar. Siz ithal girdilere bağımlı olursanız istihdam yaratamazsınız.
HEM İŞSİZLİK HEM ARTIRIM
– Türkiye’nin önünde duran en temel meseleler hangileri?
İşsizlik ve enflasyon. Bu durum bizi stagflasyona da gdolayır. Bunun emareleri de var. 1930’larda deflasyon periyodu vardı, fiyatlar yerlerde sürünüyor fakat fecî işsizlik vardı. 1970’lerde enflasyon var, maaşlar enflasyon karşısında eriyor. Stagflasyonda ise hem işsizlik yüksek birebir vakitte fiyatlar enflasyon periyodundaki üzere çok yüksek. Allah bu biçimde devri kimseye yaşatmasın diyorum. Ancak maalesef ona yanlışsız gidiyoruz. Bu hayli tehlikeli bir şey. Rusya-Ukrayna savaşı sineması koparır, her şey olabilir.
AKP’nin tek kederi inşaatı ve turizmi nasıl canlandırırım. Enflasyonla bir gayret programları yok. Enflasyona odaklanıp temel onu düşüreceğim diyorsan bu biçimde petrol ve doğalgazda ÖTV ve KDV’yi düşür.
KURDA YARIN NE OLACAĞI BELİRLİ DEĞİL
– Türkiye nasıl bir krizin ortasında?
Türkiye kriz ortasındayken Covid-19’a yakalandı, bu tüm istikrarları de bozdu. Türkiye inatla Covid yardımlarını bütçe üzerinden götürmedi. Daha epeyce işsizlik sigortası fonu üzerinden toplumsal dayanışma yardımlaşma fonu üzerinden gitti. Hâlâ 2022-2021 bütçesinde salgın sözcüğü geçmesine karşın bütçe kalemleri içinde salgın için ayrılan bir kalem görünmüyor. bu biçimde bir ortamda bir de faiz operasyonu gelince sinema koptu.
– Nasıl koptu sinema?
Şayet dalgalı kur rejimini tercih etmişseniz ve para siyaseti bağımsızsa burada yalnızca faizi belirleyebilirsiniz, kuru belirleyemezsiniz. Lakin AKP bu vakte kadar her ikisini bir arada belirlemeye çalıştı. Hatta faiz sebep enflasyon sonuçtur görüşünden hareketle işi daha da denetimden çıkardı. Faizi düşük tutarsanız kur artar ve enflasyon alır başını sarfiyat. İstikrar tümüyle bozuldu. Kuru da düşüreceğim diye art kapıdan oradan buradan swap yapıyor yapay biçimde eksi rezervleri olumluymuş üzere yansıtmaya çalışıyorlar. Arz zincirlerinde kopukluk olunca ve petrol meblağları artınca kur yine yükseldi. Kur şimdilik biraz istikrarlı üzere gidiyor lakin yarın ne olacağı muhakkak değil.
KKM YASA DIŞI
– Döviz, Kur Muhafazalı Mevduatla (KKM) biraz istikrara oturdu lakin bu biçimde sürecek mi?
İstikrarlı gidiyor, ancak öngörüldüğü üzere gitmiyor. KKM’ye geçerken kurun düşeceğini var iseydılar. Haziniçin bir çıkış olmayacak diye düşündüler. Bilakis kur üste çıktı. Bütçede muafiyet istisnalar diye kalemler vardır. Kur artarsa fark ödeyeceğim diyorsun. bu biçimde bir yasal düzenleme yok. Bu bütçe istikrarlarını bozuyor. Bütçe hakkı epey kıymetli bir haktır. Meclisin halk ismine yetkisi var. Artık bu yetkinin ötesine gidip harcama yapılıyor. Bütçenin tabi olduğu 5018 sayılı yasa diyor ki bu biçimde bir durumda ek bütçeye gidilecek. Aksi takdirde ödenek üstü harcama yaparsınız bu da yasa dışı olur.
– Bütçedeki bu yasa dışılığa bir kılıf bulunur ancak.
Buluyorlar. 2002’den bu yana ek bütçe uygulamasına gidilmedi. Ödenek üstü harcama olursa maliyeye bakanı tamamlayıcı ödenek istiyor. bu biçimdece geçmiş hesabı aklıyorlar. bu biçimde gelecek bütçeleri kim ciddiye alır. Son 2-3 yıldır da 4749 sayılı kanuna torba kanunla süreksiz bir unsur ekliyorlar. Bunlar da yetmezse buna 70 milyar lira daha eklenir deniliyor.
HER ŞEY ART KAPIDA
– niye ek bütçeye gitmiyorlar?
Ek bütçeye giderlerse parlamentoda birebir ana bütçe üzere görüşülecek. Gelir göstermek kaydıyla yapabiliyorsun. Lakin her şey art kapıdan yapılıyor. 2021’de ise ne yüzde 5’lik borç limitini artırdılar ne de ikinci borç limitini artırdılar. Ne de borçlanma kanunda torba yasaya husus eklediler.
– Ne yaptılar pekala?
Şeytanın aklına bile gelmeyecek sisteme başvurdular. Harcamaları yaptılar. Zira acayip vergi geliri elde ettiler. Bir torba yasa çıkardılar, bir süreksiz unsur eklediler. Bu resmen anayasaya muhalif. Demokrasi uğraşında bütçe hakkı fazlaca kıymetli. Burada sarı öküzü verdiğiniz andan itibaren öbür kanunlarda her şey olur.
Bütçe kanununu işlemez hale getirenler başka kanunları da işlemez hale getirirler. 2021’de resmen örtük bütçe yerine anayasaya muhalif biçimde bir düzenleme yaptılar. Artık minimum fiyatla ikinci bir artış konuşuluyor. Bu bütçede olmak durumunda.
MAAŞ ÖDEYEMEZLER
– Ek bütçe derken ana bütçe kadar harcama yapılıyor yani?
Doğal natürel. Orta Vadeli Programda (OVP) 2022 bütçesi için dolar kuru varsayımı 9.27 TL, enflasyon yüzde 9.6, brend petrol 36 dolar var. Yeller esiyor. Muhakkak bir süre daha sonra maaş ödeyemezler. Natürel ek bütçeye gitmeden yaptıkları usullerle tahlil bulurlar. Lakin olağan bütçe sonları ortasında gitseler maaş bile ödeyemezler. Yılbaşında açıklanan bütçenin hiç bir manası yok. Kadük oldu.
Yatırım tavsiyesi içermez.