Türk Endüstrici ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Lideri Orhan Turan, enflasyonun 3’te 1’inin küresel kaynaklı olduğunu vurgulayarak “Ana kısmı ise içeride ürettiğimiz enflasyon” dedi. Üretici fiyatlarındaki artışın durmadan enflasyonun durmayacağını belirten Turan, enflasyonu oluşturan tüm dinamiklerin devam ettiğini ve enflasyonun bir süre daha devam edeceğini tabir etti.
Turan, düşük faiz siyasetinin iktisatta başta enflasyon olmak üzere bir epey parametreyi olumsuz etkilediğini de ekledi.
Turan ayrıyeten Merkez Bankası’nın uyguladığı faiz indirimlerinin faal olabilmesi için enflasyonun öngörülebilir olması gerektiğini belirtti. Turan “Uzun vadeli yani yatırım kredi faizlerinde enflasyon yükselmeye başladığından bu yana hiç bir biçimde düşüş olmadı” dedi.
Cumhuriyet’ten Şehriban Kıraç’a konuşan Orhan Turan şunları söylemiş oldu:
– Son devirlerde Seyahat davasındaki cezalar, konser ve şenlik iptalleri üzere gelişmeleri yaşıyoruz. Önemli bir kutuplaşma da var, Türkiye seçimlere giderken nelere dikkat edilmeli?
Seçimlerin olağan vaktine çabucak hemen vakit olsa da her insanın aklında seçim olgusu olduğunu görüyoruz. bu vakitte demokrasi, hukuk ve özgürlük alanlarına her zamankinden çok ihtimam göstermeliyiz. Seçimler siyasi partiler için kısa vadede kazanılması gereken bir yarıştır. Görüş ayrılıklarının ve siyasi rekabetin uzun vadeli aksamalara yol açmaması kıymetlidir. Seçimlerden daha sonra da toplumu ortak kıymetler ve ortak muhtaçlıklar bir ortada tutacak. Türkiye bu kritik periyotta bir defa daha ömür usulü ve kültürel farklılık tartışmalarının kısırdöngüsüne düşmemeli. Kutuplaşmanın mahallî ve global seviyede arttığı şu devirde hiç aklımızdan çıkarmamamız gereken şey, hepimizin etrafında bir ortaya gelmesi gereken özgürlükler ve demokratik kıymetlerden uzaklaşmamaktır, ortak geleceğimiz için hareket edebileceğimiz alanlara sahip çıkmaktır. Uzun vadeli perspektif lakin bu alanlara ağırlaşarak oluşabilir, sorumlu vatandaşlık da bunu gerektirir.
ENFLASYON YÜKSELECEK
– Resmi enflasyon yüzde 70’e dayandı, enflasyon nereye varacak?
Halihazırda eylülden bu yana uygulamakta olduğumuz iktisadi siyasetler çerçevesinde, rakamsal olarak enflasyonun hangi düzeyden aşağı döneceğini yani hangi düzeyde tavan yapacağını söylemek pek sıkıntı.
Hem küresel enflasyon şiddetli tıpkı vakitte Türkiye iktisadında yalnızca arz taraflı değil talep taraflı bir enflasyon mevcut. Bizim enflasyonumuzun yaklaşık üçte biri küresel kaynaklı. Ana kısmı ise içeride ürettiğimiz enflasyon. ÜFE yüzde 122 ile artışını sürdürüyor. ÜFE tarafında aşağı taraflı bir hareket görmeden TÜFE enflasyonunun da durması epey mümkün değil. Her şeydilk evvel enflasyon yaratan tüm dinamikler devam ediyor ve bunu durduracak rastgele bir tedbir de almadığımız için enflasyonun bir süre daha yükseleceğini hesaplıyoruz.
ALIM GÜCÜNDE SÜRATLİ DÜŞÜŞ
– Kur tekrar artıyor, hayat pahalılığını da göz önüne aldığımızda şirketler ve çalışanları nasıl günler bizi bekliyor, neler önerirsiniz?
Kur siyasetindeki belirsizlik, faiz siyaseti ne yazık ki enflasyon başta olmak üzere iktisattaki bir epey parametreyi de olumsuz etkiliyor. Enflasyon baskısı, şirketlerin her kalemde maliyetlerini yükseltirken, fiyatlı kesim dahil olmak üzere toplumun tüm kısımlarında hayat standartlarını olumsuz etkiliyor. Sene başında bilhassa minimum fiyata yapılan yüksek artırım oranına karşın alım gücü süratle düşmekte. Geçen yıl özel dalda bir hayli şirket çalışanlarını enflasyondan korumak için inisiyatif aldı. Şiddetli enflasyon ortamında bu yıl da özel kesimde bu bahis yeniden değerlendirilmekte. birebir vakitte gerçek iktisadi siyaset adımları atılmadığında, maalesef yalnızca fiyatlarda ayarlama yapmanın çalışanların refah artışına kâfi katkıyı sağlamadığını da görüyoruz.
– Şu anki ekonomik gidişatta sizi kaygılandıran temel meseleler neler?
Kurumlarımızı bir daha güçlendirmeliyiz. Öngörülebilirlik, hukukun üstünlüğü, yatırım ortamının gelişmesi için de kurumlar kritik ehemmiyette.
BEYİN GÖÇÜ ALARM VERİYOR
– Nasıl bir Türkiye hayaliniz var?
Genel konseyimizde gerçekleştirdiğim birinci konuşmamda “gençlerin hayallerini bu ülkede kurmalarını sağlayacak iklimi yaratmaktan sorumlu” olduğumuzu tabir etmiştim. Artan beyin göçü alarm verici boyutta bir sorun. TÜSİAD’ın geçen yıl yayımladığı “Yeni Bir Anlayışla Geleceği İnşa Raporu”nda kalkınmanın temel üç ögesini, “insani gelişme ve yetkinleşme, “bilim, teknoloji ve inovasyon” ve “siyasal, ekonomik, toplumsal kurumlar ve kurallar” olarak tanımladık. Hayalimiz ekonomik istikrara, öngörülebilir yatırım ortamına, düşük enflasyona sahip, istihdam yaratan, kişi başı geliri artıran gelişmiş bir Türkiye. AB entegrasyonunu başta olmak üzere Batı dünyası ile münasebetlerini güçlendiren, memleketler arası hukuka ve kontratlara bağlı saygın bir Türkiye.
TASARRUFLAR ERİDİ
– Türkiye’nin uyguladığı iktisat modelini nasıl değerlendiriyorsunuz, cari açığı düşürelim enflasyon iner denklemi şimdiden çöktü üzere?
Sorunuzun iki bacaklı bir yanıtı var. İçeriden başlarsak kurulan bu iktisat siyaseti çerçevesinde, cari açığı durdurmak için evvela TL’ye bedel kaybettirdik. İhracatı bu yolla artırma fikri vardı. Ancak süratle bedel kaybeden TL, doğal olarak fazlaca şiddetli bir enflasyon yarattı, zira enflasyon sepeti ortasında ithal eser tartımız devasa yükseklikte. Cari açığı kapatmak için başladığımız nokta en başta tam hakikat değildi. Bir ülkede cari açığı kapatmak istiyorsanız evvela tasarrufları artırmanız gerekiyor. Bunun için de birinci olarak enflasyonu düşürmeniz gerekiyor. Enflasyonun artması demek tasarrufların erimesi demek. Geldiğimiz noktada tasarruflar bir yıl öncesine göre daha da eridi. Refah kaybı yaşayan herkes de bugün haklı olarak bugün harcamazsam yarın paranın hiç bedeli olmayacak alım gücüm daha da düşecek diye daha da tüketmeye başladı. Daha fazlaca tüketmek demek daha az tasarruf demek, daha büyük bir cari açık demek ve hepsinden öte denetim edilemeyen bir enflasyon demek.
FAİZ ÖNGÖRÜLMELİ
– Finansman maliyetleri epey yükseldi. Merkez Bankası faizi ile piyasa faizi içindeki makas da açıldı, düşük faizli krediye ulaşabiliyor musunuz?
Vadesine bakılırsa değişen bir epey kredi tipi var. Birinci periyotlar, yani eylül daha sonrası devirde bilhassa rotatif kredilerde, yani vadesi kısa ya da altı aya kadar diyelim, faiz düştü ve bu krediler de işletme sermayesine harcandı. Lakin uzun vadeli yani yatırım kredi faizlerinde enflasyon yükselmeye başladığından bu yana hiç bir biçimde düşüş olmadı. aslına bakarsanız bu kredilerin arzı da yok zira bankacılık kesimi de vade uyumsuzluğundan dolayı bu kredileri şu an tam fiyatlayamıyor. Bir ülke Merkez Bankası faizi düşürdüğünde aktifliğinin olabilmesi için, yani tüm vadelerdeki kredi faizlerine yansıyabilmesi için, birinci evvel enflasyonun öngörülebilir olması ve düşmesi gerekiyor. Bizde ise şu an enflasyon öngörülebilir değil ve şiddetli yükseliyor. Gerçek kesim olağan olarak yatırım yapabilmek için düşük faizli yatırım kredisine gereksinim duyar. Enflasyonun yüzde 70 olduğu bir noktada yüzde 14’lük bir Merkez Bankası faizi ne kadar sürdürülebilir?
UCUZ EMEKLE REKABET ANLAYIŞI GEÇERSİZ
– Mültecilerle ilgili önemli bir tartışma var, ne diyeceksiniz, iş dünyası nitekim mültecilere ucuz işgücü deposu olarak mı bakıyor?
Mülteci konusu istihdam, dış siyaset, eğitim, sıhhat, nüfus dinamikleri üzere biroldukca siyaset alanını etkiliyor. Mevcut durum maalesef Türkiye-AB mülteci mutabakatının doğal kararı. Bu mutabakatla tarih boyunca bir göç güzergâhı olan Türkiye jeopolitik istikametten göçe karşı “Kale Avrupası’nın” hudut bekçisi oldu. Siyasal istikametten de AB ile alakaların üyelik süreci ve demokratik boyutu feda edilerek karşılıklı güvensizliğe dayalı bir imtiyazlı paydaşlık modeli öne çıktı. AB’nin Türkiye’yi mülteci entegrasyonu için bir cazibe merkezi olarak uzmanlaştırdığı bu model sürdürülemez. Kayıt dışılığın ekonomik ve toplumsal açıdan bir epeyce sakıncası olmasının yanı sıra ucuz emeğe dayalı bir rekabet anlayışının günümüz dünyasında geçersizliği de açıktır.
– 2022 yılı için döviz kuru, faiz, işsizlik, büyüme ile ilgili öngörüleriniz neler?
TÜSİAD olarak yılbaşında 2022 yılı için yaptığımız yüzde 3’lük büyüme varsayımımızı koruyoruz. Yaz aylarının akabinde, daha da yükselen enflasyon, tüm dünyada bilhassa Avrupa’daki mümkün şiddetli yavaşlama ve ihracatımızın olumsuz etkilenmesi üzere ögeler bizim büyümemizi de yavaşlatma potansiyeli taşıyor. Bunun işgücü üzerinde de tesirleri olabilir.
Ekonomimiz için döviz kaynağı son derece maliyetli hale gelmiştir. Bunun çift niçini var. Biri küresel tarafta yükselen faizler ve doların değer kazanması. İkincisi ise içeride artan enflasyonla ülke risk primi kanalından bir daha bu dövize erişmemizin kıymetli hale gelmesidir. Küresel tarafta olağan olarak yapabileceğimiz bir şey yok. Lakin küresel gidişatı hakikat önbakılırsabilmek, ülke risk primini düşürmek ve bu kanalla dış finansman baskısını azaltmak, rezervlerimizi güçlendirmek, bunlar daima bizim elimizde.
Yatırım tavsiyesi içermez.
Turan, düşük faiz siyasetinin iktisatta başta enflasyon olmak üzere bir epey parametreyi olumsuz etkilediğini de ekledi.
Turan ayrıyeten Merkez Bankası’nın uyguladığı faiz indirimlerinin faal olabilmesi için enflasyonun öngörülebilir olması gerektiğini belirtti. Turan “Uzun vadeli yani yatırım kredi faizlerinde enflasyon yükselmeye başladığından bu yana hiç bir biçimde düşüş olmadı” dedi.
Cumhuriyet’ten Şehriban Kıraç’a konuşan Orhan Turan şunları söylemiş oldu:
– Son devirlerde Seyahat davasındaki cezalar, konser ve şenlik iptalleri üzere gelişmeleri yaşıyoruz. Önemli bir kutuplaşma da var, Türkiye seçimlere giderken nelere dikkat edilmeli?
Seçimlerin olağan vaktine çabucak hemen vakit olsa da her insanın aklında seçim olgusu olduğunu görüyoruz. bu vakitte demokrasi, hukuk ve özgürlük alanlarına her zamankinden çok ihtimam göstermeliyiz. Seçimler siyasi partiler için kısa vadede kazanılması gereken bir yarıştır. Görüş ayrılıklarının ve siyasi rekabetin uzun vadeli aksamalara yol açmaması kıymetlidir. Seçimlerden daha sonra da toplumu ortak kıymetler ve ortak muhtaçlıklar bir ortada tutacak. Türkiye bu kritik periyotta bir defa daha ömür usulü ve kültürel farklılık tartışmalarının kısırdöngüsüne düşmemeli. Kutuplaşmanın mahallî ve global seviyede arttığı şu devirde hiç aklımızdan çıkarmamamız gereken şey, hepimizin etrafında bir ortaya gelmesi gereken özgürlükler ve demokratik kıymetlerden uzaklaşmamaktır, ortak geleceğimiz için hareket edebileceğimiz alanlara sahip çıkmaktır. Uzun vadeli perspektif lakin bu alanlara ağırlaşarak oluşabilir, sorumlu vatandaşlık da bunu gerektirir.
ENFLASYON YÜKSELECEK
– Resmi enflasyon yüzde 70’e dayandı, enflasyon nereye varacak?
Halihazırda eylülden bu yana uygulamakta olduğumuz iktisadi siyasetler çerçevesinde, rakamsal olarak enflasyonun hangi düzeyden aşağı döneceğini yani hangi düzeyde tavan yapacağını söylemek pek sıkıntı.
Hem küresel enflasyon şiddetli tıpkı vakitte Türkiye iktisadında yalnızca arz taraflı değil talep taraflı bir enflasyon mevcut. Bizim enflasyonumuzun yaklaşık üçte biri küresel kaynaklı. Ana kısmı ise içeride ürettiğimiz enflasyon. ÜFE yüzde 122 ile artışını sürdürüyor. ÜFE tarafında aşağı taraflı bir hareket görmeden TÜFE enflasyonunun da durması epey mümkün değil. Her şeydilk evvel enflasyon yaratan tüm dinamikler devam ediyor ve bunu durduracak rastgele bir tedbir de almadığımız için enflasyonun bir süre daha yükseleceğini hesaplıyoruz.
ALIM GÜCÜNDE SÜRATLİ DÜŞÜŞ
– Kur tekrar artıyor, hayat pahalılığını da göz önüne aldığımızda şirketler ve çalışanları nasıl günler bizi bekliyor, neler önerirsiniz?
Kur siyasetindeki belirsizlik, faiz siyaseti ne yazık ki enflasyon başta olmak üzere iktisattaki bir epey parametreyi de olumsuz etkiliyor. Enflasyon baskısı, şirketlerin her kalemde maliyetlerini yükseltirken, fiyatlı kesim dahil olmak üzere toplumun tüm kısımlarında hayat standartlarını olumsuz etkiliyor. Sene başında bilhassa minimum fiyata yapılan yüksek artırım oranına karşın alım gücü süratle düşmekte. Geçen yıl özel dalda bir hayli şirket çalışanlarını enflasyondan korumak için inisiyatif aldı. Şiddetli enflasyon ortamında bu yıl da özel kesimde bu bahis yeniden değerlendirilmekte. birebir vakitte gerçek iktisadi siyaset adımları atılmadığında, maalesef yalnızca fiyatlarda ayarlama yapmanın çalışanların refah artışına kâfi katkıyı sağlamadığını da görüyoruz.
– Şu anki ekonomik gidişatta sizi kaygılandıran temel meseleler neler?
Kurumlarımızı bir daha güçlendirmeliyiz. Öngörülebilirlik, hukukun üstünlüğü, yatırım ortamının gelişmesi için de kurumlar kritik ehemmiyette.
BEYİN GÖÇÜ ALARM VERİYOR
– Nasıl bir Türkiye hayaliniz var?
Genel konseyimizde gerçekleştirdiğim birinci konuşmamda “gençlerin hayallerini bu ülkede kurmalarını sağlayacak iklimi yaratmaktan sorumlu” olduğumuzu tabir etmiştim. Artan beyin göçü alarm verici boyutta bir sorun. TÜSİAD’ın geçen yıl yayımladığı “Yeni Bir Anlayışla Geleceği İnşa Raporu”nda kalkınmanın temel üç ögesini, “insani gelişme ve yetkinleşme, “bilim, teknoloji ve inovasyon” ve “siyasal, ekonomik, toplumsal kurumlar ve kurallar” olarak tanımladık. Hayalimiz ekonomik istikrara, öngörülebilir yatırım ortamına, düşük enflasyona sahip, istihdam yaratan, kişi başı geliri artıran gelişmiş bir Türkiye. AB entegrasyonunu başta olmak üzere Batı dünyası ile münasebetlerini güçlendiren, memleketler arası hukuka ve kontratlara bağlı saygın bir Türkiye.
TASARRUFLAR ERİDİ
– Türkiye’nin uyguladığı iktisat modelini nasıl değerlendiriyorsunuz, cari açığı düşürelim enflasyon iner denklemi şimdiden çöktü üzere?
Sorunuzun iki bacaklı bir yanıtı var. İçeriden başlarsak kurulan bu iktisat siyaseti çerçevesinde, cari açığı durdurmak için evvela TL’ye bedel kaybettirdik. İhracatı bu yolla artırma fikri vardı. Ancak süratle bedel kaybeden TL, doğal olarak fazlaca şiddetli bir enflasyon yarattı, zira enflasyon sepeti ortasında ithal eser tartımız devasa yükseklikte. Cari açığı kapatmak için başladığımız nokta en başta tam hakikat değildi. Bir ülkede cari açığı kapatmak istiyorsanız evvela tasarrufları artırmanız gerekiyor. Bunun için de birinci olarak enflasyonu düşürmeniz gerekiyor. Enflasyonun artması demek tasarrufların erimesi demek. Geldiğimiz noktada tasarruflar bir yıl öncesine göre daha da eridi. Refah kaybı yaşayan herkes de bugün haklı olarak bugün harcamazsam yarın paranın hiç bedeli olmayacak alım gücüm daha da düşecek diye daha da tüketmeye başladı. Daha fazlaca tüketmek demek daha az tasarruf demek, daha büyük bir cari açık demek ve hepsinden öte denetim edilemeyen bir enflasyon demek.
FAİZ ÖNGÖRÜLMELİ
– Finansman maliyetleri epey yükseldi. Merkez Bankası faizi ile piyasa faizi içindeki makas da açıldı, düşük faizli krediye ulaşabiliyor musunuz?
Vadesine bakılırsa değişen bir epey kredi tipi var. Birinci periyotlar, yani eylül daha sonrası devirde bilhassa rotatif kredilerde, yani vadesi kısa ya da altı aya kadar diyelim, faiz düştü ve bu krediler de işletme sermayesine harcandı. Lakin uzun vadeli yani yatırım kredi faizlerinde enflasyon yükselmeye başladığından bu yana hiç bir biçimde düşüş olmadı. aslına bakarsanız bu kredilerin arzı da yok zira bankacılık kesimi de vade uyumsuzluğundan dolayı bu kredileri şu an tam fiyatlayamıyor. Bir ülke Merkez Bankası faizi düşürdüğünde aktifliğinin olabilmesi için, yani tüm vadelerdeki kredi faizlerine yansıyabilmesi için, birinci evvel enflasyonun öngörülebilir olması ve düşmesi gerekiyor. Bizde ise şu an enflasyon öngörülebilir değil ve şiddetli yükseliyor. Gerçek kesim olağan olarak yatırım yapabilmek için düşük faizli yatırım kredisine gereksinim duyar. Enflasyonun yüzde 70 olduğu bir noktada yüzde 14’lük bir Merkez Bankası faizi ne kadar sürdürülebilir?
UCUZ EMEKLE REKABET ANLAYIŞI GEÇERSİZ
– Mültecilerle ilgili önemli bir tartışma var, ne diyeceksiniz, iş dünyası nitekim mültecilere ucuz işgücü deposu olarak mı bakıyor?
Mülteci konusu istihdam, dış siyaset, eğitim, sıhhat, nüfus dinamikleri üzere biroldukca siyaset alanını etkiliyor. Mevcut durum maalesef Türkiye-AB mülteci mutabakatının doğal kararı. Bu mutabakatla tarih boyunca bir göç güzergâhı olan Türkiye jeopolitik istikametten göçe karşı “Kale Avrupası’nın” hudut bekçisi oldu. Siyasal istikametten de AB ile alakaların üyelik süreci ve demokratik boyutu feda edilerek karşılıklı güvensizliğe dayalı bir imtiyazlı paydaşlık modeli öne çıktı. AB’nin Türkiye’yi mülteci entegrasyonu için bir cazibe merkezi olarak uzmanlaştırdığı bu model sürdürülemez. Kayıt dışılığın ekonomik ve toplumsal açıdan bir epeyce sakıncası olmasının yanı sıra ucuz emeğe dayalı bir rekabet anlayışının günümüz dünyasında geçersizliği de açıktır.
– 2022 yılı için döviz kuru, faiz, işsizlik, büyüme ile ilgili öngörüleriniz neler?
TÜSİAD olarak yılbaşında 2022 yılı için yaptığımız yüzde 3’lük büyüme varsayımımızı koruyoruz. Yaz aylarının akabinde, daha da yükselen enflasyon, tüm dünyada bilhassa Avrupa’daki mümkün şiddetli yavaşlama ve ihracatımızın olumsuz etkilenmesi üzere ögeler bizim büyümemizi de yavaşlatma potansiyeli taşıyor. Bunun işgücü üzerinde de tesirleri olabilir.
Ekonomimiz için döviz kaynağı son derece maliyetli hale gelmiştir. Bunun çift niçini var. Biri küresel tarafta yükselen faizler ve doların değer kazanması. İkincisi ise içeride artan enflasyonla ülke risk primi kanalından bir daha bu dövize erişmemizin kıymetli hale gelmesidir. Küresel tarafta olağan olarak yapabileceğimiz bir şey yok. Lakin küresel gidişatı hakikat önbakılırsabilmek, ülke risk primini düşürmek ve bu kanalla dış finansman baskısını azaltmak, rezervlerimizi güçlendirmek, bunlar daima bizim elimizde.
Yatırım tavsiyesi içermez.