AK Parti’nin tüm itirazlara rağmen ülkenin elektrik dağıtım işini iktidara yakın özel şirketlere devretmesinden daha sonra ortaya çıkan tablo kamu aleyhine giderek ağırlaşıyor.
Kamu hizmeti olması gereken elektrik gücü alanının piyasalaştırılmasının faturası yurttaşlara ödettirilirken şirketler kârlarına kâr katıyor.
Birgün’den Nurcan Gökdemir’in haberine bakılırsa vatandaşlar yüksek faturalarla boğuşurken kârlarını daha da arttırmak isteyen şirketler yapması gereken yatırımları yapmıyor, gerektiği kadar işçi çalıştırmıyor ve sonuçta ülkenin en büyük kentlerinden biri günlerce karanlıkta kalıyor.
2013 yılında dağıtım işini alan şirketler yıllardır yükümlülüklerini yerine getirmiyorlar ve TEDAŞ daima ziyan ediyor. Kurumun 2020 yılı ziyanı 357 milyon liraya ulaştı, ötürüsıyla bu ziyan da kamuya kaldı.
Sayıştay’ın özelleştirme süreçlerinin tamamlandığı 2013 yılından itibaren yaptığı kontrollerde tespit ettiği bulgular, düzeltilmediği için şimdi her yıl raporlarda bir dahaleniyor.
Son raporda yer alan bulgulardan kimileri özetle şu biçimde:
Mülk TEDAŞ’ın, gelir şirketlerin: İşletme hakkı periyot kontratı ile devredilen tesisleri, reklam ve ilan geliri elde etme maksadıyla kullanan dağıtım şirketleri mülk sahibi TEDAŞ’a bu gelirlerden rastgele bir hisse ödemiyor. 2014-2019 yılları içinde reklam gelirleri ve baz istasyonu kira gelirleri karşılığı 201 milyon 691 bin lira elde eden şirketler, yüzde 50 hisse karşılığı olarak 100 milyon TL’yi TEDAŞ’a aktarmadı.
Alacaklara zamanaşımı tehdidi: Şirketler, TEDAŞ’ın özelleştirme öncesi resmi kurumlar ile belediyelerden olan alacaklarını tahsil ederek kuruma aktarma misyonunu yerine getirmiyor. 3,8 Milyar TL fiyatındaki bu alacaklarla ilgili olarak kâfi takip yapılmadı, şirketler tahsil edilen fiyatları da kendi alacaklarına mahsup ederek TEDAŞ’a aktarmadı. 2020 sonu prestijiyle 566 milyon TL alacak yapılandırıldı. 1,5 milyar TL fiyatındaki alacak ise yapılandırılmadı. Bu alacaklar için vakit aşımı riski bulunuyor.
Paraların üstüne yattılar: Dağıtım şirketlerinin özel bölüme evresi basamağında, kasa ve bankada paralar kaldığı anlaşıldı. Cengiz-Kolin Ortaklığı’nın işlettiği Çamlıbel EDAŞ (4 milyon 564 bin TL), Limak Holding’in işlettiği Uludağ EDAŞ (12 milyon 861 bin TL), Çalık Holding’in işlettiği Yeşilırmak EDAŞ (5 milyon 477 bin TL), Yararı Holding’in işlettiği Fırat EDAŞ (3 milyon 272 bin TL) olmak üzere dört şirketten toplam 26 milyon 175 bin TL’nin yasal faiziyle tahsili istendi. Çamlıbel ve Uludağ EDAŞ toplam 17 milyon 425 bin TL anapara borcunu ödedi, yasal faizlerini ödemedi. Yeşilırmak ve Fırat EDAŞ ise 8 milyon 750 bin TL anapara borcu ve yasal faizleri ödemedi. Uzun yıllar süren yargılamalardan hala sonuç alınamadı.
TEDAŞ’IN BİLGİSİ YOK
Malın, mülkün kaydı yok: Mevcut varlıklar ile bedeli tarifeden karşılanarak gerçekleştirilen yatırımlara ait edinilen taşınmaz, tesis, iş makinası, araç-gereç ve başka varlıklara ait TEDAŞ tarafınca envanter çalışması yapılmıyor. ötürüsıyla, İşletme Hakkı Evre Sözleşmesi’nin rastgele bir niçinle sona ermesi durumunda kendisine devredilecek varlıkların nelerden ibaret olduğu hakkında TEDAŞ, sağlıklı bilgiye sahip değil.
Bakım-onarım düzensizliği: Elektrik dağıtım şirketlerinin dağıtım tesislerinde yapacakları bakım-onarım faaliyetleri ve bu faaliyetlerin denetlenmesine ait konuların yer aldığı “Elektrik Tesislerinin Bakım ve Tamiratına Ait Uygulanacak Tarz ve Esaslar” ile “Elektrik güçlü Akım Tesislerinde Uygulanacak Bakım Faaliyetlerine Ait Bakım Talimatnamesi”nin TEDAŞ tarafınca hazırlanarak yürürlüğe konuldu. Lakin şirketler TEDAŞ’ın yetkisi olmadığı savıyla düzenlemelerin iptali için dava açtı.
Dağıtım şirketlerine ait Bakanlık kontrol raporlarında; dağıtım şebekesinde bakım-onarım faaliyetlerinin sistemli yapılmadığı, tesislerin bakımsız kaldığı üzere tespitlere de yer verildi. Sayıştay, bu yüzden şebekenin arıza vermeden en uygun performansla çalışmasına yönelik olarak periyodik bakım-onarım yapılması ve bu faaliyetlerin TEDAŞ tarafınca denetim edilmesinin kıymetine dikkat çekti. Bununla ilgili meselelerin giderilmesi için yasal düzenleme yapılması istendi.
Yatırım tavsiyesi içermez.
Kamu hizmeti olması gereken elektrik gücü alanının piyasalaştırılmasının faturası yurttaşlara ödettirilirken şirketler kârlarına kâr katıyor.
Birgün’den Nurcan Gökdemir’in haberine bakılırsa vatandaşlar yüksek faturalarla boğuşurken kârlarını daha da arttırmak isteyen şirketler yapması gereken yatırımları yapmıyor, gerektiği kadar işçi çalıştırmıyor ve sonuçta ülkenin en büyük kentlerinden biri günlerce karanlıkta kalıyor.
2013 yılında dağıtım işini alan şirketler yıllardır yükümlülüklerini yerine getirmiyorlar ve TEDAŞ daima ziyan ediyor. Kurumun 2020 yılı ziyanı 357 milyon liraya ulaştı, ötürüsıyla bu ziyan da kamuya kaldı.
Sayıştay’ın özelleştirme süreçlerinin tamamlandığı 2013 yılından itibaren yaptığı kontrollerde tespit ettiği bulgular, düzeltilmediği için şimdi her yıl raporlarda bir dahaleniyor.
Son raporda yer alan bulgulardan kimileri özetle şu biçimde:
Mülk TEDAŞ’ın, gelir şirketlerin: İşletme hakkı periyot kontratı ile devredilen tesisleri, reklam ve ilan geliri elde etme maksadıyla kullanan dağıtım şirketleri mülk sahibi TEDAŞ’a bu gelirlerden rastgele bir hisse ödemiyor. 2014-2019 yılları içinde reklam gelirleri ve baz istasyonu kira gelirleri karşılığı 201 milyon 691 bin lira elde eden şirketler, yüzde 50 hisse karşılığı olarak 100 milyon TL’yi TEDAŞ’a aktarmadı.
Alacaklara zamanaşımı tehdidi: Şirketler, TEDAŞ’ın özelleştirme öncesi resmi kurumlar ile belediyelerden olan alacaklarını tahsil ederek kuruma aktarma misyonunu yerine getirmiyor. 3,8 Milyar TL fiyatındaki bu alacaklarla ilgili olarak kâfi takip yapılmadı, şirketler tahsil edilen fiyatları da kendi alacaklarına mahsup ederek TEDAŞ’a aktarmadı. 2020 sonu prestijiyle 566 milyon TL alacak yapılandırıldı. 1,5 milyar TL fiyatındaki alacak ise yapılandırılmadı. Bu alacaklar için vakit aşımı riski bulunuyor.
Paraların üstüne yattılar: Dağıtım şirketlerinin özel bölüme evresi basamağında, kasa ve bankada paralar kaldığı anlaşıldı. Cengiz-Kolin Ortaklığı’nın işlettiği Çamlıbel EDAŞ (4 milyon 564 bin TL), Limak Holding’in işlettiği Uludağ EDAŞ (12 milyon 861 bin TL), Çalık Holding’in işlettiği Yeşilırmak EDAŞ (5 milyon 477 bin TL), Yararı Holding’in işlettiği Fırat EDAŞ (3 milyon 272 bin TL) olmak üzere dört şirketten toplam 26 milyon 175 bin TL’nin yasal faiziyle tahsili istendi. Çamlıbel ve Uludağ EDAŞ toplam 17 milyon 425 bin TL anapara borcunu ödedi, yasal faizlerini ödemedi. Yeşilırmak ve Fırat EDAŞ ise 8 milyon 750 bin TL anapara borcu ve yasal faizleri ödemedi. Uzun yıllar süren yargılamalardan hala sonuç alınamadı.
TEDAŞ’IN BİLGİSİ YOK
Malın, mülkün kaydı yok: Mevcut varlıklar ile bedeli tarifeden karşılanarak gerçekleştirilen yatırımlara ait edinilen taşınmaz, tesis, iş makinası, araç-gereç ve başka varlıklara ait TEDAŞ tarafınca envanter çalışması yapılmıyor. ötürüsıyla, İşletme Hakkı Evre Sözleşmesi’nin rastgele bir niçinle sona ermesi durumunda kendisine devredilecek varlıkların nelerden ibaret olduğu hakkında TEDAŞ, sağlıklı bilgiye sahip değil.
Bakım-onarım düzensizliği: Elektrik dağıtım şirketlerinin dağıtım tesislerinde yapacakları bakım-onarım faaliyetleri ve bu faaliyetlerin denetlenmesine ait konuların yer aldığı “Elektrik Tesislerinin Bakım ve Tamiratına Ait Uygulanacak Tarz ve Esaslar” ile “Elektrik güçlü Akım Tesislerinde Uygulanacak Bakım Faaliyetlerine Ait Bakım Talimatnamesi”nin TEDAŞ tarafınca hazırlanarak yürürlüğe konuldu. Lakin şirketler TEDAŞ’ın yetkisi olmadığı savıyla düzenlemelerin iptali için dava açtı.
Dağıtım şirketlerine ait Bakanlık kontrol raporlarında; dağıtım şebekesinde bakım-onarım faaliyetlerinin sistemli yapılmadığı, tesislerin bakımsız kaldığı üzere tespitlere de yer verildi. Sayıştay, bu yüzden şebekenin arıza vermeden en uygun performansla çalışmasına yönelik olarak periyodik bakım-onarım yapılması ve bu faaliyetlerin TEDAŞ tarafınca denetim edilmesinin kıymetine dikkat çekti. Bununla ilgili meselelerin giderilmesi için yasal düzenleme yapılması istendi.
Yatırım tavsiyesi içermez.