Ekonomi müellifi Alaattin Aktaş’ın yazısından alıntı
17 Ağustos ve 12 Kasım 1999’da yaşanan sarsıntılardan daha sonra kamuoyunda zelzele vergisi olarak bilinen bir vergi getirildi. Vergi, bağlantı hizmetlerine uygulanacaktı ve ismi da özel bağlantı vergisiydi. Başlangıçta 2000 sonuna kadar uygulanması öngörülen bu verginin mühleti evvel iki defa uzatıldı, AKP de vergiyi kalıcı hale getirdi.
2003-2022 periyodunda, yani tam yirmi yılda bu vergideki tahsilat 86.2 milyar lira oldu. Fakat Türkiye üzere çok yüksek enflasyon yaşayan bir ülkede bu meblağı günümüze getirmek gerekir. İlgili yılların ortalama kuruyla hesapladığımızda 86.2 milyar liranın karşılığı 36.5 milyar dolar ediyor. 36.5 milyar dolar, büyük para… Bu parayı da çarpalım bugünkü kurla, alın size 685 milyar lira.
Vergiler bir havuzda toplanır ve her gayeyle kullanılabilir, bu gerçek. Yani sarsıntı harcanması için oluşturulmuş özel bağlantı vergisi de birebir biçimde her harcama için kullanılabilir. Fakat bu verginin bir getiriliş gayesi var, sarsıntı…
Şimdi iki soru sormak gerek:
1999 zelzelelerinin yaraları tümüyle sarılmışsa bu vergi niçin kalıcı hale getirildi?
Türkiye’de sarsıntıların hiç bitmeyeceği bilindiği için bu vergi kalıcı hale getirilmişse, ki o denli olmalı, şu durumda bu para belirli ki diğer yerlere harcandı, bu biçimde nerelere harcandı?
Yol, köprü, tünel!
Aslında birçok defa sorular havada kalıyor.
Bu paranın nerelere harcandığı vaktinde itiraf da edildi aslına bakarsan.
Eski Maliye Bakanlarımızdan biri bu paranın akıbeti sorulduğunda “Sağlık için harcandı, yol, tünel, köprü yapıldı” demişti.
Düşünebiliyor musunuz, bugünün parasıyla 685 milyar liradan kelam ediyoruz. Yirmi yılda toplanan ve harcanan para…
Ama yapılan o yolların bir kısmının kağıt helva üzere çöktüğünü, kırıldığını gördük.
Bari düzgün yapsaydınız, âlâ yaptırsaydınız, işe yarasaydı bu harcama.
Parayı sarsıntı emelli topla; diğer yerlere, yol yapmaya harca, yaptığın yol zelzelede çöksün ve geçit vermez hale gelsin, yolun bir tarafında enkaz altında can çekişen beşerler, bir tarafında yardım için çırpınanlar bekleşip dursun!
BU PARA ZELZELE İÇİN NASIL KULLANILABİLİR?
Toplanan bir verginin sadece tek bir hedef için kullanılmasının kelam konusu olmadığını belirttim. ötürüsıyla sarsıntı vergisi olarak bilinen özel irtibat vergisi de vergi havuzuna aktarılmış ve oradan her yere harcanmış. O paranın izini sürmek de mümkün değil aslına bakarsanız.
Öyleyse ne yapmalı, bu para sarsıntı gayeli toplandığına göre bu maksada hizmet edecek biçimde kullanılması nasıl sağlanmalı?
Bu sorunun karşılığını Ondokuz Mayıs Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Murat Batı, Para Analiz’de yer alan yazısında veriyor.
“Çare, Zelzele Fonu”
Deprem emeliyle toplanan bu paranın zelzele için kullanılmasını sağlamanın yolunun bir Zelzele Fonu oluşturmaktan geçtiğine dikkat çeken Prof. Batı, Para Analiz’deki değerlendirmesinde şu görüşler lisana getiriyor:
“Kamu Mali İdaresi ve Denetim Kanununa nazaran, belli gelirlerin muhakkak masraflara tahsisi kelam konusu olamaz. Bu, literatürde ‘adem tahsisi’ unsuru olarak da bilinir. Genel bütçeye direkt gelir kaydedilen bu vergiler, Hazinenin havuzuna aktarılır ve toplandığı yer ya da konusuna bakılmaksızın bütçe kanununun müsaade verdiği ölçüde her türlü kamu hizmeti için harcanabilir.
İşte genel bütçeye gelir kaydedilen ve sarsıntının yaralarını sarmak gayesiyle getirilen özel bağlantı vergisinin de yalnızca sarsıntı için kullanılması mümkün değildir.
Bunun tahlili, özel irtibat vergisini genel bütçeye gelir kaydedilen bir vergi çeşidi olmaktan çıkarıp bir fona dönüştürmektir. İşsizlik Fonu üzere kontrolü güçlendirilmiş bir fona dönüştürmek bu yaraya merhem olacaktır.
Özel bağlantı vergisi bir vergi olarak kaldığı sürece sarsıntı için birinci anda direkt kullanılacak bir bütçemiz olmayacak ve sarsıntı durumunda finansman sorumumuz tahlilsiz kalacaktır.”
Keşke bu zelzeleden ders çıkarılsa…
Güneydoğu’daki sarsıntılar biliyoruz ki son olmayacak. Ne vakit yaşanacak bilinmez, kapıda fazlaca daha büyük bir tehlike olarak İstanbul duruyor.
Bundan daha sonra toplanacak paraları kullanarak sarsıntıya daha hazırlıklı yakalanabiliriz. Yapar mıyız, umalım yaparız.
Yatırım tavsiyesi içermez.
17 Ağustos ve 12 Kasım 1999’da yaşanan sarsıntılardan daha sonra kamuoyunda zelzele vergisi olarak bilinen bir vergi getirildi. Vergi, bağlantı hizmetlerine uygulanacaktı ve ismi da özel bağlantı vergisiydi. Başlangıçta 2000 sonuna kadar uygulanması öngörülen bu verginin mühleti evvel iki defa uzatıldı, AKP de vergiyi kalıcı hale getirdi.
2003-2022 periyodunda, yani tam yirmi yılda bu vergideki tahsilat 86.2 milyar lira oldu. Fakat Türkiye üzere çok yüksek enflasyon yaşayan bir ülkede bu meblağı günümüze getirmek gerekir. İlgili yılların ortalama kuruyla hesapladığımızda 86.2 milyar liranın karşılığı 36.5 milyar dolar ediyor. 36.5 milyar dolar, büyük para… Bu parayı da çarpalım bugünkü kurla, alın size 685 milyar lira.
Vergiler bir havuzda toplanır ve her gayeyle kullanılabilir, bu gerçek. Yani sarsıntı harcanması için oluşturulmuş özel bağlantı vergisi de birebir biçimde her harcama için kullanılabilir. Fakat bu verginin bir getiriliş gayesi var, sarsıntı…
Şimdi iki soru sormak gerek:
1999 zelzelelerinin yaraları tümüyle sarılmışsa bu vergi niçin kalıcı hale getirildi?
Türkiye’de sarsıntıların hiç bitmeyeceği bilindiği için bu vergi kalıcı hale getirilmişse, ki o denli olmalı, şu durumda bu para belirli ki diğer yerlere harcandı, bu biçimde nerelere harcandı?
Yol, köprü, tünel!
Aslında birçok defa sorular havada kalıyor.
Bu paranın nerelere harcandığı vaktinde itiraf da edildi aslına bakarsan.
Eski Maliye Bakanlarımızdan biri bu paranın akıbeti sorulduğunda “Sağlık için harcandı, yol, tünel, köprü yapıldı” demişti.
Düşünebiliyor musunuz, bugünün parasıyla 685 milyar liradan kelam ediyoruz. Yirmi yılda toplanan ve harcanan para…
Ama yapılan o yolların bir kısmının kağıt helva üzere çöktüğünü, kırıldığını gördük.
Bari düzgün yapsaydınız, âlâ yaptırsaydınız, işe yarasaydı bu harcama.
Parayı sarsıntı emelli topla; diğer yerlere, yol yapmaya harca, yaptığın yol zelzelede çöksün ve geçit vermez hale gelsin, yolun bir tarafında enkaz altında can çekişen beşerler, bir tarafında yardım için çırpınanlar bekleşip dursun!
BU PARA ZELZELE İÇİN NASIL KULLANILABİLİR?
Toplanan bir verginin sadece tek bir hedef için kullanılmasının kelam konusu olmadığını belirttim. ötürüsıyla sarsıntı vergisi olarak bilinen özel irtibat vergisi de vergi havuzuna aktarılmış ve oradan her yere harcanmış. O paranın izini sürmek de mümkün değil aslına bakarsanız.
Öyleyse ne yapmalı, bu para sarsıntı gayeli toplandığına göre bu maksada hizmet edecek biçimde kullanılması nasıl sağlanmalı?
Bu sorunun karşılığını Ondokuz Mayıs Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Murat Batı, Para Analiz’de yer alan yazısında veriyor.
“Çare, Zelzele Fonu”
Deprem emeliyle toplanan bu paranın zelzele için kullanılmasını sağlamanın yolunun bir Zelzele Fonu oluşturmaktan geçtiğine dikkat çeken Prof. Batı, Para Analiz’deki değerlendirmesinde şu görüşler lisana getiriyor:
“Kamu Mali İdaresi ve Denetim Kanununa nazaran, belli gelirlerin muhakkak masraflara tahsisi kelam konusu olamaz. Bu, literatürde ‘adem tahsisi’ unsuru olarak da bilinir. Genel bütçeye direkt gelir kaydedilen bu vergiler, Hazinenin havuzuna aktarılır ve toplandığı yer ya da konusuna bakılmaksızın bütçe kanununun müsaade verdiği ölçüde her türlü kamu hizmeti için harcanabilir.
İşte genel bütçeye gelir kaydedilen ve sarsıntının yaralarını sarmak gayesiyle getirilen özel bağlantı vergisinin de yalnızca sarsıntı için kullanılması mümkün değildir.
Bunun tahlili, özel irtibat vergisini genel bütçeye gelir kaydedilen bir vergi çeşidi olmaktan çıkarıp bir fona dönüştürmektir. İşsizlik Fonu üzere kontrolü güçlendirilmiş bir fona dönüştürmek bu yaraya merhem olacaktır.
Özel bağlantı vergisi bir vergi olarak kaldığı sürece sarsıntı için birinci anda direkt kullanılacak bir bütçemiz olmayacak ve sarsıntı durumunda finansman sorumumuz tahlilsiz kalacaktır.”
Keşke bu zelzeleden ders çıkarılsa…
Güneydoğu’daki sarsıntılar biliyoruz ki son olmayacak. Ne vakit yaşanacak bilinmez, kapıda fazlaca daha büyük bir tehlike olarak İstanbul duruyor.
Bundan daha sonra toplanacak paraları kullanarak sarsıntıya daha hazırlıklı yakalanabiliriz. Yapar mıyız, umalım yaparız.
Yatırım tavsiyesi içermez.