Türkiye’nin Rusya, Azerbaycan ve Nijerya ile 1990’lı ve 2000’li senelerda imzaladığı yıllık 16 milyar metreküp hacimli uzun vadeli doğalgaz ithalat kontratlarının bu yıl vadesi doluyor.
Reuters’ın tahliline göre, her yıl genişleyen doğalgaz dağıtım ağının yanı sıra kuraklığa bağlı gerileyen hidroelektrik üretimini telafi için devreye giren doğalgaz santralleri niçiniyle bu yıl tüketimin 60 milyar metreküp düzebir daha yükselerek rekor kırması bekleniyor. Yani Türkiye’nin gaz tüketimi geçen yılki seviyenin en az 10 milyar metreküp üzerine çıkacak.
Kesim uzmanlarının verdiği bilgiye nazaran, doğalgaz tüketiminin karşılanabilmesi için sona eren kontratların tamamının en az tıpkı ölçüler ile yenilenmesi gerekecek.
Eski BOTAŞ alım dairesi lideri, kesim danışmanı Arif Aktürk, “Kışın talebimiz konutlardan dolayı fazlaca artıyor. Geçen kış 285 milyon m3 günlük tepe tüketimi gördük. Bu yıl gaz santrallerinden dolayı herbiçimde 300 milyon m3’ü görürüz. Yani LNG (sıvılaştırılmış doğalgaz) dahil ülkeye her giriş noktasından doğalgaz sağlanması gerekecek. sona eren kontratların ölçüleri sisteme girmek zorunda” dedi.
AZERBAYCANLA MUKAVELE YENİLENDİ
Azerbaycan ile yapılan 15 yıllık ithalat kontratı, iki kesim kaynağının Reuters’a verdiği bilgiye nazaran üç yıllık bir kontrat ile yenilendi. Evvelden 6.6 milyar metreküp olan yıllık ithalat ölçüsü yılda 6 milyar metreküpe kadar olarak belirlenirken, ithalat meblağları eski mukavelelerde yer alan petrol eserleri endeksi yerine İtalya’nın PSV hub fiyatlarına endeksli olarak belirlenecek.
Güç Bakanlığı kontratın yenilenmesi hakkındaki sorulara yanıt vermedi.
Azerbaycan ile kontratın yenilenmesine karşın bu ay sona eren Nijerya’dan yılda 1.3 milyar metreküp LNG ve yıl sonunda müddeti dolacak olan 4 milyar metreküpü BOTAŞ, 4 milyar metreküpü özel dal tarafınca olmak üzere Rusya’dan 8 milyar metreküp doğalgaz ithaline yönelik mukavelesinin yenilenmesi gerecek.
RUSYA İLE SONUÇ ALINAMADI
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan içinde doğalgaz ithalat mukavelesinin yenilenmesini de içeren geçen ayki görüşmelerde ise çabucak hemen bir sonuç alınamadı. Putin, iki ülke içindeki boru çizgisi teması yardımıyla Türkiye’nin Avrupa’daki doğalgaz krizinden korunacağını söylese de müzakereler devam ediyor.
Üst seviye bir Türk yetkili Rus ithalat inhisarı Gazprom ile BOTAŞ içindeki mukaveleye atıfta bulunarak, “Gazprom ile yıl sonunda sona erecek 4 bcm’lik kontrat için çabucak hemen mutabakat sağlanmadı. Fakat yıl bitmeden bu mutabakatın sağlanacağını düşünüyoruz” dedi.
SALGIN İLE PİYASA DEĞİŞTİ, LNG İTHALAT FATURASI KABARACAK
Yılda yaklaşık 48 bcm doğalgaz ithalat kontratı olan Türkiye’nin kontratla yükümlü olduğu alımların haricinde oluşacak talebi memleketler arası piyasalardan LNG alarak doldurması gerekecek.
Lakin, LNG piyasasındaki gösterge fiyatlar bu yıl salgın hastalık daha sonrası Asya’da keskin artan talep, arz sıkışıklıkları üzere münasebetlerle sert artış gösterdi. Avrupa’daki gösterge LNG fiyatları geçen hafta prestijiyle yılın kıyasla yüzde 400’e yakın arttı.
Analistler Türkiye’nin gereksinimi olan gazı spot milletlerarası piyasalarda bulabileceğini, bu gazın değerli olacağını fakat ülkenin teminde badireye düşmeyeceğini söz ettiler.
Paris merkezli araştırma kuruluşu OME’de hidrokarbon piyasaları yöneticisi Sohbet Karbuz, “Bu yıl müddeti dolan ithalat mukavelelerinin imzalanmasında gecikme olsa bile Türkiye açığı kapatmak için spot LNG yahut spot Azeri boru gazı ithalatına başvurabilir… Burada tek sorun spot piyasadan satın almanın getireceği ek maliyetler olur lakin rastgele bir arz sıkıntısıyla karşılaşılmaz” dedi.
Geçtiğimiz senelerda dünya genelinde bollaşan ve boru gazından daha ucuz hale gelen LNG’yi daha yüksek ölçüde ithal etmek maksadıyla yatırım yapan Ankara, 2016 sonundan itibaren ulusal gaz sistemine LNG iletebileceği giriş noktalarının sayısını artırdı ve arz güvenliğini pekiştirdi.
Bu sayede 2019 ve 2020 senelerında toplam doğalgaz tüketiminin neredeyse üçte birini LNG’den temin eden Ankara, bir yandan ithalat faturasını azaltırken bir yandan da bu yıl yenilenecek ithalat kontratları öncesinde ticaret ortaklarına, kontratlarda ithalat meblağlarını belirleyen kararları Türkiye’nin lehine olacak biçimde değiştirmeleri sinyali vermişti.
Lakin geçtiğimiz senelerda arzın bol olduğu, fiyatları ise alıcıların belirlediği bir piyasa olan, yani Ankara lehine çalışan LNG piyasası, bu yıl talepteki keskin artış ile satıcıların fiyat belirleyici olduğu bir piyasaya dönüştü.
4 KATINA ÇIKTI
Türkiye’de doğalgazın hanelere satış fiyatı sübvanse ediliyor. Hanelerin kullandığı doğalgazın bugünün kurlarına nazaran satış fiyatı 1000 m3 için 170 dolar düzeyindeyken, LNG’nin Hollanda’daki TTF hub fiyatı geçen hafta kısa bir süreliğine de olsa 1000 doları geçti. Memleketler arası fiyatlar bir ölçü gerilemiş olsa da yıl başına kıyasla en az dört katına çıktı.
Fiyatlar Türkiye’nin boru gazına ek olarak alacağı LNG maliyetinin geçmiş senelera nazaran pek artacağını gösteriyor.
Bir dal kaynağı yurtarasında doğalgazın şu anki fiyatlarla satılması ve muhtaçlık duyulan gazın LNG olarak spot piyasa fiyatlarıyla temin edilmesi halinde ithalat faturasının beş milyar doları bulabileceğini belirtti.
Lakin Türkiye’nin arz güvenliğine fiyatlardan daha fazla kıymet veriyor.
“KARADENİZDEKİ REZERV PAZARLIK GÜCÜNÜ ARTIRABİLİR”
Tahlile bakılırsa bilakis dönen LNG piyasası Ankara’nın Karadeniz’de keşfettiği doğalgaz ile bu yılın başına kadar kontrat masasında artan pazarlık gücünü bir ölçü azaltıyor.
Bu durum Türkiye’nin aleyhine olan mukavele şartlarını değiştirmesinin önüne geçebilir.
Türk yetkililer geçmiş açıklamalarında, detayları tam olarak açıklanmasa ithalat kontratlarında fiyatı üretici ülkeler lehine belirleyen petrol mamüllerine endeksli fiyatlama formülünden, fiyatların geçen yıla kadar daha düşük olduğu spot piyasa artı petrol mamüllerine endeksli fiyat formülüne geçiş yapmak istiyorlardı.
Ayrıyeten yetkililer geçtiğimiz senelerda gazın Türkiye’de tüketilmesini kaide koşan, bu biçimdece gazın diğer ülkelere satılmasını engelleyen kararların de kaldırılmasından yanaydılar.
MÜZAKERELERİN GELECEĞİ BELGİSİZ
Aktürk, satıcıların fiyat belirlediği piyasanın Ankara aleyhine çalıştığına dikkat çekerek, “Çok yüksek fiyatlar müzakerelerin satıcıların kuvvetli olduğu konumda yapılmasını mümkün kılar. Lakin gaz ticareti artık her zamankinden diplomasi ve dış siyasetin alanı haline geldiği için müzakerelerin nasıl sonuçlanacağını iddia etmek pek mümkün değil” dedi.
Aktürk Türkiye’nin istediği fiyat kararlarının kimilerinin kabul edilebileceğini ve sonuncu tüketim noktası kurallarının gevşetilebileceğini belirtese de, “Ancak Türkiye büyük ihtimalle esnek teslimat hacimleri talebini ilerletmekte zorlanacak. Ankara günlük sevkiyat hacimlerinin artırılmasından, yıllık sevkiyat hacimlerinin ise azaltılmasından yana. Satıcılar ise buna karşı zira esneklik onlar için ek maliyet demek” dedi.
Yatırım tavsiyesi içermez.
Reuters’ın tahliline göre, her yıl genişleyen doğalgaz dağıtım ağının yanı sıra kuraklığa bağlı gerileyen hidroelektrik üretimini telafi için devreye giren doğalgaz santralleri niçiniyle bu yıl tüketimin 60 milyar metreküp düzebir daha yükselerek rekor kırması bekleniyor. Yani Türkiye’nin gaz tüketimi geçen yılki seviyenin en az 10 milyar metreküp üzerine çıkacak.
Kesim uzmanlarının verdiği bilgiye nazaran, doğalgaz tüketiminin karşılanabilmesi için sona eren kontratların tamamının en az tıpkı ölçüler ile yenilenmesi gerekecek.
Eski BOTAŞ alım dairesi lideri, kesim danışmanı Arif Aktürk, “Kışın talebimiz konutlardan dolayı fazlaca artıyor. Geçen kış 285 milyon m3 günlük tepe tüketimi gördük. Bu yıl gaz santrallerinden dolayı herbiçimde 300 milyon m3’ü görürüz. Yani LNG (sıvılaştırılmış doğalgaz) dahil ülkeye her giriş noktasından doğalgaz sağlanması gerekecek. sona eren kontratların ölçüleri sisteme girmek zorunda” dedi.
AZERBAYCANLA MUKAVELE YENİLENDİ
Azerbaycan ile yapılan 15 yıllık ithalat kontratı, iki kesim kaynağının Reuters’a verdiği bilgiye nazaran üç yıllık bir kontrat ile yenilendi. Evvelden 6.6 milyar metreküp olan yıllık ithalat ölçüsü yılda 6 milyar metreküpe kadar olarak belirlenirken, ithalat meblağları eski mukavelelerde yer alan petrol eserleri endeksi yerine İtalya’nın PSV hub fiyatlarına endeksli olarak belirlenecek.
Güç Bakanlığı kontratın yenilenmesi hakkındaki sorulara yanıt vermedi.
Azerbaycan ile kontratın yenilenmesine karşın bu ay sona eren Nijerya’dan yılda 1.3 milyar metreküp LNG ve yıl sonunda müddeti dolacak olan 4 milyar metreküpü BOTAŞ, 4 milyar metreküpü özel dal tarafınca olmak üzere Rusya’dan 8 milyar metreküp doğalgaz ithaline yönelik mukavelesinin yenilenmesi gerecek.
RUSYA İLE SONUÇ ALINAMADI
Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan içinde doğalgaz ithalat mukavelesinin yenilenmesini de içeren geçen ayki görüşmelerde ise çabucak hemen bir sonuç alınamadı. Putin, iki ülke içindeki boru çizgisi teması yardımıyla Türkiye’nin Avrupa’daki doğalgaz krizinden korunacağını söylese de müzakereler devam ediyor.
Üst seviye bir Türk yetkili Rus ithalat inhisarı Gazprom ile BOTAŞ içindeki mukaveleye atıfta bulunarak, “Gazprom ile yıl sonunda sona erecek 4 bcm’lik kontrat için çabucak hemen mutabakat sağlanmadı. Fakat yıl bitmeden bu mutabakatın sağlanacağını düşünüyoruz” dedi.
SALGIN İLE PİYASA DEĞİŞTİ, LNG İTHALAT FATURASI KABARACAK
Yılda yaklaşık 48 bcm doğalgaz ithalat kontratı olan Türkiye’nin kontratla yükümlü olduğu alımların haricinde oluşacak talebi memleketler arası piyasalardan LNG alarak doldurması gerekecek.
Lakin, LNG piyasasındaki gösterge fiyatlar bu yıl salgın hastalık daha sonrası Asya’da keskin artan talep, arz sıkışıklıkları üzere münasebetlerle sert artış gösterdi. Avrupa’daki gösterge LNG fiyatları geçen hafta prestijiyle yılın kıyasla yüzde 400’e yakın arttı.
Analistler Türkiye’nin gereksinimi olan gazı spot milletlerarası piyasalarda bulabileceğini, bu gazın değerli olacağını fakat ülkenin teminde badireye düşmeyeceğini söz ettiler.
Paris merkezli araştırma kuruluşu OME’de hidrokarbon piyasaları yöneticisi Sohbet Karbuz, “Bu yıl müddeti dolan ithalat mukavelelerinin imzalanmasında gecikme olsa bile Türkiye açığı kapatmak için spot LNG yahut spot Azeri boru gazı ithalatına başvurabilir… Burada tek sorun spot piyasadan satın almanın getireceği ek maliyetler olur lakin rastgele bir arz sıkıntısıyla karşılaşılmaz” dedi.
Geçtiğimiz senelerda dünya genelinde bollaşan ve boru gazından daha ucuz hale gelen LNG’yi daha yüksek ölçüde ithal etmek maksadıyla yatırım yapan Ankara, 2016 sonundan itibaren ulusal gaz sistemine LNG iletebileceği giriş noktalarının sayısını artırdı ve arz güvenliğini pekiştirdi.
Bu sayede 2019 ve 2020 senelerında toplam doğalgaz tüketiminin neredeyse üçte birini LNG’den temin eden Ankara, bir yandan ithalat faturasını azaltırken bir yandan da bu yıl yenilenecek ithalat kontratları öncesinde ticaret ortaklarına, kontratlarda ithalat meblağlarını belirleyen kararları Türkiye’nin lehine olacak biçimde değiştirmeleri sinyali vermişti.
Lakin geçtiğimiz senelerda arzın bol olduğu, fiyatları ise alıcıların belirlediği bir piyasa olan, yani Ankara lehine çalışan LNG piyasası, bu yıl talepteki keskin artış ile satıcıların fiyat belirleyici olduğu bir piyasaya dönüştü.
4 KATINA ÇIKTI
Türkiye’de doğalgazın hanelere satış fiyatı sübvanse ediliyor. Hanelerin kullandığı doğalgazın bugünün kurlarına nazaran satış fiyatı 1000 m3 için 170 dolar düzeyindeyken, LNG’nin Hollanda’daki TTF hub fiyatı geçen hafta kısa bir süreliğine de olsa 1000 doları geçti. Memleketler arası fiyatlar bir ölçü gerilemiş olsa da yıl başına kıyasla en az dört katına çıktı.
Fiyatlar Türkiye’nin boru gazına ek olarak alacağı LNG maliyetinin geçmiş senelera nazaran pek artacağını gösteriyor.
Bir dal kaynağı yurtarasında doğalgazın şu anki fiyatlarla satılması ve muhtaçlık duyulan gazın LNG olarak spot piyasa fiyatlarıyla temin edilmesi halinde ithalat faturasının beş milyar doları bulabileceğini belirtti.
Lakin Türkiye’nin arz güvenliğine fiyatlardan daha fazla kıymet veriyor.
“KARADENİZDEKİ REZERV PAZARLIK GÜCÜNÜ ARTIRABİLİR”
Tahlile bakılırsa bilakis dönen LNG piyasası Ankara’nın Karadeniz’de keşfettiği doğalgaz ile bu yılın başına kadar kontrat masasında artan pazarlık gücünü bir ölçü azaltıyor.
Bu durum Türkiye’nin aleyhine olan mukavele şartlarını değiştirmesinin önüne geçebilir.
Türk yetkililer geçmiş açıklamalarında, detayları tam olarak açıklanmasa ithalat kontratlarında fiyatı üretici ülkeler lehine belirleyen petrol mamüllerine endeksli fiyatlama formülünden, fiyatların geçen yıla kadar daha düşük olduğu spot piyasa artı petrol mamüllerine endeksli fiyat formülüne geçiş yapmak istiyorlardı.
Ayrıyeten yetkililer geçtiğimiz senelerda gazın Türkiye’de tüketilmesini kaide koşan, bu biçimdece gazın diğer ülkelere satılmasını engelleyen kararların de kaldırılmasından yanaydılar.
MÜZAKERELERİN GELECEĞİ BELGİSİZ
Aktürk, satıcıların fiyat belirlediği piyasanın Ankara aleyhine çalıştığına dikkat çekerek, “Çok yüksek fiyatlar müzakerelerin satıcıların kuvvetli olduğu konumda yapılmasını mümkün kılar. Lakin gaz ticareti artık her zamankinden diplomasi ve dış siyasetin alanı haline geldiği için müzakerelerin nasıl sonuçlanacağını iddia etmek pek mümkün değil” dedi.
Aktürk Türkiye’nin istediği fiyat kararlarının kimilerinin kabul edilebileceğini ve sonuncu tüketim noktası kurallarının gevşetilebileceğini belirtese de, “Ancak Türkiye büyük ihtimalle esnek teslimat hacimleri talebini ilerletmekte zorlanacak. Ankara günlük sevkiyat hacimlerinin artırılmasından, yıllık sevkiyat hacimlerinin ise azaltılmasından yana. Satıcılar ise buna karşı zira esneklik onlar için ek maliyet demek” dedi.
Yatırım tavsiyesi içermez.