Yapı Kredi Ekonomik Araştırmalar Kürsüsü Lideri ve Koç Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Selva Demiralp, Birtakım şirketleri TL kredisi alabilmek için ellerindeki dövizi satmaya zorlayan BDDK’ninn son düzenlemesinin kurda kalıcı bir tahlil getirmeyeceğini yerli ve yabancı yatırım iştahını caydıracağını vurguladı.
Enflasyonla çabada “20 yıl evvelce farklı olarak büsbütün havlu atmış bir merkez bankamız var” diyen Prof. Dr. Selva Demiralp ile iktisattaki son gelişmeleri konuştuk.
YATIRIM İŞTAHINI CAYDIRIR
Döviz kurundaki hareketlilik ve BDDK’nın son düzenlemesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
TL’nin pahasını korumak için yapılması gereken, TL’nin alım gücünü korumak, yani enflasyonu önlemektir. Enflasyonla çaba içinse düşük değil yüksek faiz siyaseti uygulanır. Bugün tüm dünyada faiz artırımlarına gidiliyor olmasının niçini budur. Bizde ise artan enflasyonist baskılara karşın sıkı para siyasetine geçilmemesi, tersine faizlerin daha da düşeceğine dair sinyal verilmesi enflasyonist beklentileri yükseltiyor. Enflasyonist beklentiler ise kuru tetikliyor. Zira beşerler tasarruflarını enflasyona karşı korumak için ister istemez dövize yöneliyorlar.
Kuru düşürmek için bir biçimde TL varlıkların cazibesini artırmak lazım ki bu da aslında dönüp dolaşıp bir daha faiz artırmaya getiriyor bizi. Fakat bizde atılan adımlar “ faiz artırmadan” bir biçimde döviz talebini baskılamaya çalışıyor. Bu eserler dolaylı yoldan faiz artışı tesiri yapsa da sürdürülebilirliklerine dair telaşlar ve sorunun kökünde yatan yüksek enflasyon sorununun devam etmesi niçiniyle TL’deki bedel kaybı devam ediyor. BBDK’nın son düzenlemesini de bu bağlamda pahalandırmak mümkün. Birtakım şirketleri TL kredisi alabilmek için ellerindeki dövizi satmaya zorlayan bu uygulama kısa vadede kur üzerinde bir ölçü rahatlama sağlasa da kalıcı bir tahlil değil. Tersine bu tıp sık mevzuat değişiklikleri ve mikro seviyede denetimler belirsizlik ortamını körükleyerek gerek yerli gerekse yabancı yatırım iştahını caydırır. Bu da döviz likidite açığı problemini kronikleştirir.
İleriye yönelik olarak kur üzerinde üst istikametli riskler var: Dolarizasyonun KKM daha sonrası sürat keserek de olsa devam ediyor olması, büyük merkez bankalarının önemli faiz artırımlarına başlamış olması, artan risk primimizin dış borç maliyetimizi artırması. Tüm bu riskler döviz talebindeki artışa karşılık döviz arzında önemli bir likidite meselesine işaret ediyor.
HASTALIĞA YANLIŞ TEŞHİS temalıYOR
Ekonomi hayli sıkıntı bir devirden geçiyor, her gün yeni tedbirler açıklanıyor, bunlar meseleleri çözmeye ne derece tesir ediyor?
Ekonominin yaşadığı problemler büyük ölçüde siyaset yanılgılarından kaynaklanıyor. Alınan tedbirler ise bu yanılgıları düzeltmeyi değil bu yanılgıların kararında yaşanan mağduriyetleri hafifçeletmeyi amaçlıyor. Altta yatan sıkıntılara tahlil getirmiyor. Tersine yan tesirlerin baskılanması sureti ile altta yatan sorunun ötelenmesine ve hasarın büyümesine yol açıyor.
Eğer bir hastalığa yanlış teşhis koyar ve yanlış tedavi uygularsanız semptomlar artarak devam eder. Semptom giderici ilaçlarla tahminen ağrılarınızı süreksiz olarak hafifçeletirsiniz fakat ağrıdan kurtulamazsınız.
Peki nedir konulan yanlış teşhis?
Ekonominin büyümesi, istihdamın artması hükümet kanadının birincil maksadı olarak lisana getiriliyor. şüphesiz hepimiz pastanın büyümesini ve her insanın pastadan aldığı dilimin artmasını istiyoruz. Lakin bunun kısa odaklı ve düşük faiz siyasetleri ile değil uzun odaklı, verimlilik artışına, eğitimde fırsat eşitliğine, bayanların iş gücünde eşit temsiliyetine, yanlışsız teşvik ve kontrollere, kurumsal bağımsızlığa, liyakate, hukuk üstünlüğüne, finansal istikrar ve fiyat istikrarı temellerine dayalı siyasetlerle gerçekleşmesi lazım.
Türkiye’de uzunca bir müddetdir verimliliği artıracak, katma pahası artıracak, yabancı sermayeyi çekecek lakin meyveleri de uzun vadede toplanacak siyasetler yerine faiz indirimleri ile kısa müddette talebi canlandıracak adımlar tercih ediliyor. Düşük faiz siyaseti ise bir yandan talebi şişirerek öteki taraftan TL’yi zayıflatarak ithal girdi meblağları üzerinden enflasyonu tetikleyen bir siyaset.
ENFLASYON ÜÇ HANEYE ÇIKACAK
Resmi enflasyon sayıları yüzde 73’e ÜFE yüzde 133’e kadar çıktı. Sizce enflasyon nereye varacak, ne tıp riskler öngörüyorsunuz?
Türkiye’de maalesef enflasyonu düşürecek siyasetler uygulanmıyor. Tersine 2021 son çeyreğinde gelen faiz indirimleri enflasyonu artırmaya çalışan ülkelerde uygulanır. Hakikaten bizde de sonuç 5 puanlık faiz indirimini takiben enflasyonun 55 puandan fazla artması oldu.
“Para siyasetinin önemsizleştirilmesi” itirafı enflasyonla gayretin başıboş kalması manasına geliyor. Enflasyondan birincil olarak sorumlu olan Merkez Bankası’nın siyaset metinlerini incelediğimizde ise enflasyon kendi kendine düşecekmiş üzere bir rehavetle karşılaşıyoruz.
Enflasyonun kendi kendine düşmesi için altında yatan niçinin süreksiz arz kaynaklı şoklar olması gerekir. Şayet içeride deneyim edilen enflasyon büsbütün Rusya savaşı kararı yükselen güç ve besin fiyatları olsaydı, yarın savaş son bulduğunda bir anda savaş öncesi fiyat dinamiklerine dönebilirdik tahminen. Fakat bu epey naif bir beklenti. Zira birincisi Türkiye’de enflasyon büyük ölçüde yıpranmış merkez bankası kredibilitesinden gelen ataletten kaynaklanıyor. Bu şu manaya geliyor: Şayet merkez bankasının enflasyonu gayeye çekeceğine dair bir inanç oluşmazsa beşerler ileriye yönelik enflasyon beklentilerini oluştururken bugün gördükleri enflasyonu baz alırlar. Yani enflasyon mevcut düzeylerine “yapışır” ve aşağı inmez. Daha da yükselir. İşte bu niçinle de Rusya’nın Ukrayna’yı işgali son bulup emtia meblağları savaş öncesi düzeylere inse bile Türkiye’de yaşanan enflasyonun savaş öncesindeki yüzde 55’li düzeylere inmesi kolay görünmüyor. İkinci olarak, en optimist senaryoda mevcut arz şokunun hiç bir yayılma tesiri yapmaması ve beklentileri bozmaması mümkün olsa dahi, geri dönmesi umulan yüzde 55’lik enflasyon düzeyini bir merkez bankasının tatmin edici bulup ek adıma gerek duymaması kelam konusu olabilir mi? Üçüncü olarak da her ne kadar Rusya savaşı ve pandemi kaynaklı enflasyon küresel bir arz şoku olsa da kredibilitesi bizden hayli daha yüksek olan ABD Merkez bankası Fed bile yaşanan arz baskısının enflasyon beklentilerine sızmasına mahzur olamadı. Aralık 2021 itibariyle de faiz artırarak müdahale etmeye karar verdi. Buna karşın geç kaldı ve geç kalmasının bedeli daha sıkı bir para siyaseti olduğu için bugün ABD iktisadı bir resesyon tehlikesi ile karşı karşıya. Fed yüzde 8.5’lik enflasyonu düşürebilmek için bile resesyonu göze alacak bir sıkılaşmaya gidecekse biz er ya da geç bu enflasyonu düşürmek için gerçek siyaset adımlarını atmaya başladığımızda nasıl bir bedel ödeyeceğiz? Enflasyonla birlikte geçen her gün bana bu cins telaşları düşündürüyor.
Merkez bankasının devre dışı kaldığı, küresel çapta besin ve güç fiyatlarının yükseldiği, büyük merkez bankalarının giderek agresifleşen sıkı para siyasetlerine geçtiği ve buna karşılık Türkiye’nin risk priminin yükseldiği bir ortamda enflasyon üstündeki yukarı taraflı risklerin net bir biçimde artmakta olduğunu söyleyebiliriz. Tüm bu riskler manşet enflasyon sayısının üç haneli düzeylere tırmanabileceğine işaret ediyor.
YOKSULLUK ARTACAK
Gelirler eriyor, her gün artırımlar, artan faturaları düşününce yurttaşı nasıl günler bekliyor?
Enflasyonun en can yakan tesiri evvel gelir dağılımını bozması, daha sonrasında ise geniş çapta yoksulluk yaratmasıdır. Bilhassa besin, kira ve ulaşım masraflarındaki artış toplumun kıymetli bir kısmını yoksulluk hududunun altına itiyor. Enflasyon bir taraftan gelirde yarattığı erime niçini ile tüketim talebini aşağı çekerken başka yandan tasarrufları erittiği için harcamaları öne çekiyor. İktisatta hala canlılık görmemizin değerli bir niçini bu. Bu çeşit bir talep geçicidir ve sürdürülebilir olamaz. Zira talebin altında yatan sebep artan tüketici itimadı değil aksine güvensizlik ve belirsizlik ortamında eldeki avuçtaki sonlu birikimin alım kıymetini müdafaa içgüdüsü.
Diğer yandan enflasyon yarattığı belirsizlik sebebi ile yatırım iştahını azaltır. Bu durum uzun vadede üretim kapasitemizin yavaşlaması, yani istihdam imkanlarının sınırlanması manasına geliyor. Ayrıyeten enflasyonla yaşanan müddet ne kadar uzun sürerse merkez bankasına olan inanç zedelendiğinden enflasyonla çaba için ödenmesi gereken vücut artıyor.
Fiyat istikrarı ve makroekonomik istikrar konusunda hala yokuş aşağı inmeye devam ediyoruz. Lakin bir noktadan daha sonra tabana vurup biz bu enflasyonu nasıl düşüreceğiz diye düşündüğümüzde, bugün yaşanan yüksek enflasyon bu sefer beklentilerin çıpalanmasında yaşanan zorluk ve daha yüksek faiz bedeli olarak yine karşımıza çıkacak.
HAVLU ATMIŞ BİR MERKEZ BANKAMIZ VAR
Şu anda Türkiye iktisadının en can yakıcı meseleleri nelerdir, tahlil için atılması gereken adımlar hangileri?
En can yakıcı sorunun 20 yılın en yüksek düzeyine çıkmış ve maalesef başıboş kalmış olan enflasyon olduğunu düşünüyorum. 20 yıl evvelden farklı olarak büsbütün havlu atmış bir Merkez Bankamız var. Kurumsallaşmada yaşanan erozyonun sonuçlarını net bir biçimde merkez bankası üzerinden gözlemleyebiliyoruz.
Enflasyonu düşürme konusunda hükümet kanadında açıklanan stratejiler de kendi ortasında çelişiyor. Örnek verecek olursam, 2021 yılının son çeyreğinde, Yeni İktisat Modeli çerçevesinde yapılan 5 puanlık faiz indiriminin bununla birlikte TL’yi zayıflatmak sureti ile ihracat gelirini artırıp enflasyonu da düşüreceği not edilmişti. Bu çerçevenin “faiz sebep, enflasyon ise sonuçtur” formunda lisana getirilen teorik çerçeve ile de dengeli olduğu vakit zaman vurgulanmıştı. Dikkat edilirse bu vakitte Merkez bankası siyaset metinlerinden de sıkı para siyasetinin enflasyonu düşürmek için gerekli olduğunu ima eden tabirler büsbütün kaldırıldı.
Geçtiğimiz haftalarda ise hükümet kanadından bu sefer de “enflasyonla büyüme” konusunda şuurlu bir tercih yapılmış olduğu, bu sebeple faizlerin düşük tutulup büyümenin desteklendiği açıklaması geldi. Bu açıklama enflasyonu düşürmek için faizlerin yüksek tutulması gerektiğinin kabulü ve YEM ile açıklanmış eski çerçevenin de reddi olarak yorumlanabilir.
bu biçimde, artık “faiz düşerse enflasyon da düşer” görüşünün terk edildiğini ve ortodoks iktisat anlayışının doğruluğunun kabul edildiğini söyleyebilir miyiz? Şayet ortodoks çerçevenin doğruluğu konusunda hemfikir olduysak çabucak not etmek gerekir ki ortodoks iktisat görüşü “enflasyonla büyüme” fikrinin üzerini çizer. Enflasyonun topluma ve iktisada verdiği ziyan, enflasyonla büyümeden elde edilmesi umulan hudutlu ve süreksiz istihdam artışından epey daha büyük olur. Israr edilip siyaset faizi düşürülmeye devam edilirse artan enflasyon piyasa faizini de yükseltir. Yani düşük faiz siyaseti geri teper, iktisat üzerinde genişletici değil aksine daraltıcı tesiri olur.
Tüm bu aksiliklere karşın, hakikat siyasetler atıldığında 2001 krizi daha sonrasında olduğu üzere bir daha fazlaca süratli bir toparlanma yaşayabileceğimizi düşünüyorum. Türkiye iktisadının yaşadığı sorunlar niçinini bilemediğimiz karmaşık dinamiklerden kaynaklanmıyor. Tersine yaşadığımız sorunlara sebep olan siyaset yanılgıları ve bunların sonuçlarını iktisat bilimi epeyce net bir biçimde önnazaranbiliyor. O niçinle yapılması gerekenleri de biliyoruz ve bu his yüreğime su serpiyor. En kısa vakitte kurumsal bağımsızlığa geri dönülmesi, merkez bankasının yine değerli hale gelip fiyat istikrarına ağırlaşması, maliye siyaseti ile uyum halinde çalışması, şeffaflık ve hesap verilebilirlik prensipleriyle yaşadığımız sıkıntı devrin şirketler ve bankacılık sistemi üzerinde tesirlerinin tespit edilmesi ve daha sonrasında da üretkenliği artıracak uzun soluklu adımların atılması gerekiyor. Sahip olduğumuz altyapıya, çalışkan gençlerimize, hoş memleketimize inancım sonsuz. Mevlana’nın dediği üzere “Ümitsizlik semtine gitme, ümitler var. Karanlığa hakikat gitme, güneşler var”
Yatırım tavsiyesi içermez.
Enflasyonla çabada “20 yıl evvelce farklı olarak büsbütün havlu atmış bir merkez bankamız var” diyen Prof. Dr. Selva Demiralp ile iktisattaki son gelişmeleri konuştuk.
YATIRIM İŞTAHINI CAYDIRIR
Döviz kurundaki hareketlilik ve BDDK’nın son düzenlemesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
TL’nin pahasını korumak için yapılması gereken, TL’nin alım gücünü korumak, yani enflasyonu önlemektir. Enflasyonla çaba içinse düşük değil yüksek faiz siyaseti uygulanır. Bugün tüm dünyada faiz artırımlarına gidiliyor olmasının niçini budur. Bizde ise artan enflasyonist baskılara karşın sıkı para siyasetine geçilmemesi, tersine faizlerin daha da düşeceğine dair sinyal verilmesi enflasyonist beklentileri yükseltiyor. Enflasyonist beklentiler ise kuru tetikliyor. Zira beşerler tasarruflarını enflasyona karşı korumak için ister istemez dövize yöneliyorlar.
Kuru düşürmek için bir biçimde TL varlıkların cazibesini artırmak lazım ki bu da aslında dönüp dolaşıp bir daha faiz artırmaya getiriyor bizi. Fakat bizde atılan adımlar “ faiz artırmadan” bir biçimde döviz talebini baskılamaya çalışıyor. Bu eserler dolaylı yoldan faiz artışı tesiri yapsa da sürdürülebilirliklerine dair telaşlar ve sorunun kökünde yatan yüksek enflasyon sorununun devam etmesi niçiniyle TL’deki bedel kaybı devam ediyor. BBDK’nın son düzenlemesini de bu bağlamda pahalandırmak mümkün. Birtakım şirketleri TL kredisi alabilmek için ellerindeki dövizi satmaya zorlayan bu uygulama kısa vadede kur üzerinde bir ölçü rahatlama sağlasa da kalıcı bir tahlil değil. Tersine bu tıp sık mevzuat değişiklikleri ve mikro seviyede denetimler belirsizlik ortamını körükleyerek gerek yerli gerekse yabancı yatırım iştahını caydırır. Bu da döviz likidite açığı problemini kronikleştirir.
İleriye yönelik olarak kur üzerinde üst istikametli riskler var: Dolarizasyonun KKM daha sonrası sürat keserek de olsa devam ediyor olması, büyük merkez bankalarının önemli faiz artırımlarına başlamış olması, artan risk primimizin dış borç maliyetimizi artırması. Tüm bu riskler döviz talebindeki artışa karşılık döviz arzında önemli bir likidite meselesine işaret ediyor.
HASTALIĞA YANLIŞ TEŞHİS temalıYOR
Ekonomi hayli sıkıntı bir devirden geçiyor, her gün yeni tedbirler açıklanıyor, bunlar meseleleri çözmeye ne derece tesir ediyor?
Ekonominin yaşadığı problemler büyük ölçüde siyaset yanılgılarından kaynaklanıyor. Alınan tedbirler ise bu yanılgıları düzeltmeyi değil bu yanılgıların kararında yaşanan mağduriyetleri hafifçeletmeyi amaçlıyor. Altta yatan sıkıntılara tahlil getirmiyor. Tersine yan tesirlerin baskılanması sureti ile altta yatan sorunun ötelenmesine ve hasarın büyümesine yol açıyor.
Eğer bir hastalığa yanlış teşhis koyar ve yanlış tedavi uygularsanız semptomlar artarak devam eder. Semptom giderici ilaçlarla tahminen ağrılarınızı süreksiz olarak hafifçeletirsiniz fakat ağrıdan kurtulamazsınız.
Peki nedir konulan yanlış teşhis?
Ekonominin büyümesi, istihdamın artması hükümet kanadının birincil maksadı olarak lisana getiriliyor. şüphesiz hepimiz pastanın büyümesini ve her insanın pastadan aldığı dilimin artmasını istiyoruz. Lakin bunun kısa odaklı ve düşük faiz siyasetleri ile değil uzun odaklı, verimlilik artışına, eğitimde fırsat eşitliğine, bayanların iş gücünde eşit temsiliyetine, yanlışsız teşvik ve kontrollere, kurumsal bağımsızlığa, liyakate, hukuk üstünlüğüne, finansal istikrar ve fiyat istikrarı temellerine dayalı siyasetlerle gerçekleşmesi lazım.
Türkiye’de uzunca bir müddetdir verimliliği artıracak, katma pahası artıracak, yabancı sermayeyi çekecek lakin meyveleri de uzun vadede toplanacak siyasetler yerine faiz indirimleri ile kısa müddette talebi canlandıracak adımlar tercih ediliyor. Düşük faiz siyaseti ise bir yandan talebi şişirerek öteki taraftan TL’yi zayıflatarak ithal girdi meblağları üzerinden enflasyonu tetikleyen bir siyaset.
ENFLASYON ÜÇ HANEYE ÇIKACAK
Resmi enflasyon sayıları yüzde 73’e ÜFE yüzde 133’e kadar çıktı. Sizce enflasyon nereye varacak, ne tıp riskler öngörüyorsunuz?
Türkiye’de maalesef enflasyonu düşürecek siyasetler uygulanmıyor. Tersine 2021 son çeyreğinde gelen faiz indirimleri enflasyonu artırmaya çalışan ülkelerde uygulanır. Hakikaten bizde de sonuç 5 puanlık faiz indirimini takiben enflasyonun 55 puandan fazla artması oldu.
“Para siyasetinin önemsizleştirilmesi” itirafı enflasyonla gayretin başıboş kalması manasına geliyor. Enflasyondan birincil olarak sorumlu olan Merkez Bankası’nın siyaset metinlerini incelediğimizde ise enflasyon kendi kendine düşecekmiş üzere bir rehavetle karşılaşıyoruz.
Enflasyonun kendi kendine düşmesi için altında yatan niçinin süreksiz arz kaynaklı şoklar olması gerekir. Şayet içeride deneyim edilen enflasyon büsbütün Rusya savaşı kararı yükselen güç ve besin fiyatları olsaydı, yarın savaş son bulduğunda bir anda savaş öncesi fiyat dinamiklerine dönebilirdik tahminen. Fakat bu epey naif bir beklenti. Zira birincisi Türkiye’de enflasyon büyük ölçüde yıpranmış merkez bankası kredibilitesinden gelen ataletten kaynaklanıyor. Bu şu manaya geliyor: Şayet merkez bankasının enflasyonu gayeye çekeceğine dair bir inanç oluşmazsa beşerler ileriye yönelik enflasyon beklentilerini oluştururken bugün gördükleri enflasyonu baz alırlar. Yani enflasyon mevcut düzeylerine “yapışır” ve aşağı inmez. Daha da yükselir. İşte bu niçinle de Rusya’nın Ukrayna’yı işgali son bulup emtia meblağları savaş öncesi düzeylere inse bile Türkiye’de yaşanan enflasyonun savaş öncesindeki yüzde 55’li düzeylere inmesi kolay görünmüyor. İkinci olarak, en optimist senaryoda mevcut arz şokunun hiç bir yayılma tesiri yapmaması ve beklentileri bozmaması mümkün olsa dahi, geri dönmesi umulan yüzde 55’lik enflasyon düzeyini bir merkez bankasının tatmin edici bulup ek adıma gerek duymaması kelam konusu olabilir mi? Üçüncü olarak da her ne kadar Rusya savaşı ve pandemi kaynaklı enflasyon küresel bir arz şoku olsa da kredibilitesi bizden hayli daha yüksek olan ABD Merkez bankası Fed bile yaşanan arz baskısının enflasyon beklentilerine sızmasına mahzur olamadı. Aralık 2021 itibariyle de faiz artırarak müdahale etmeye karar verdi. Buna karşın geç kaldı ve geç kalmasının bedeli daha sıkı bir para siyaseti olduğu için bugün ABD iktisadı bir resesyon tehlikesi ile karşı karşıya. Fed yüzde 8.5’lik enflasyonu düşürebilmek için bile resesyonu göze alacak bir sıkılaşmaya gidecekse biz er ya da geç bu enflasyonu düşürmek için gerçek siyaset adımlarını atmaya başladığımızda nasıl bir bedel ödeyeceğiz? Enflasyonla birlikte geçen her gün bana bu cins telaşları düşündürüyor.
Merkez bankasının devre dışı kaldığı, küresel çapta besin ve güç fiyatlarının yükseldiği, büyük merkez bankalarının giderek agresifleşen sıkı para siyasetlerine geçtiği ve buna karşılık Türkiye’nin risk priminin yükseldiği bir ortamda enflasyon üstündeki yukarı taraflı risklerin net bir biçimde artmakta olduğunu söyleyebiliriz. Tüm bu riskler manşet enflasyon sayısının üç haneli düzeylere tırmanabileceğine işaret ediyor.
YOKSULLUK ARTACAK
Gelirler eriyor, her gün artırımlar, artan faturaları düşününce yurttaşı nasıl günler bekliyor?
Enflasyonun en can yakan tesiri evvel gelir dağılımını bozması, daha sonrasında ise geniş çapta yoksulluk yaratmasıdır. Bilhassa besin, kira ve ulaşım masraflarındaki artış toplumun kıymetli bir kısmını yoksulluk hududunun altına itiyor. Enflasyon bir taraftan gelirde yarattığı erime niçini ile tüketim talebini aşağı çekerken başka yandan tasarrufları erittiği için harcamaları öne çekiyor. İktisatta hala canlılık görmemizin değerli bir niçini bu. Bu çeşit bir talep geçicidir ve sürdürülebilir olamaz. Zira talebin altında yatan sebep artan tüketici itimadı değil aksine güvensizlik ve belirsizlik ortamında eldeki avuçtaki sonlu birikimin alım kıymetini müdafaa içgüdüsü.
Diğer yandan enflasyon yarattığı belirsizlik sebebi ile yatırım iştahını azaltır. Bu durum uzun vadede üretim kapasitemizin yavaşlaması, yani istihdam imkanlarının sınırlanması manasına geliyor. Ayrıyeten enflasyonla yaşanan müddet ne kadar uzun sürerse merkez bankasına olan inanç zedelendiğinden enflasyonla çaba için ödenmesi gereken vücut artıyor.
Fiyat istikrarı ve makroekonomik istikrar konusunda hala yokuş aşağı inmeye devam ediyoruz. Lakin bir noktadan daha sonra tabana vurup biz bu enflasyonu nasıl düşüreceğiz diye düşündüğümüzde, bugün yaşanan yüksek enflasyon bu sefer beklentilerin çıpalanmasında yaşanan zorluk ve daha yüksek faiz bedeli olarak yine karşımıza çıkacak.
HAVLU ATMIŞ BİR MERKEZ BANKAMIZ VAR
Şu anda Türkiye iktisadının en can yakıcı meseleleri nelerdir, tahlil için atılması gereken adımlar hangileri?
En can yakıcı sorunun 20 yılın en yüksek düzeyine çıkmış ve maalesef başıboş kalmış olan enflasyon olduğunu düşünüyorum. 20 yıl evvelden farklı olarak büsbütün havlu atmış bir Merkez Bankamız var. Kurumsallaşmada yaşanan erozyonun sonuçlarını net bir biçimde merkez bankası üzerinden gözlemleyebiliyoruz.
Enflasyonu düşürme konusunda hükümet kanadında açıklanan stratejiler de kendi ortasında çelişiyor. Örnek verecek olursam, 2021 yılının son çeyreğinde, Yeni İktisat Modeli çerçevesinde yapılan 5 puanlık faiz indiriminin bununla birlikte TL’yi zayıflatmak sureti ile ihracat gelirini artırıp enflasyonu da düşüreceği not edilmişti. Bu çerçevenin “faiz sebep, enflasyon ise sonuçtur” formunda lisana getirilen teorik çerçeve ile de dengeli olduğu vakit zaman vurgulanmıştı. Dikkat edilirse bu vakitte Merkez bankası siyaset metinlerinden de sıkı para siyasetinin enflasyonu düşürmek için gerekli olduğunu ima eden tabirler büsbütün kaldırıldı.
Geçtiğimiz haftalarda ise hükümet kanadından bu sefer de “enflasyonla büyüme” konusunda şuurlu bir tercih yapılmış olduğu, bu sebeple faizlerin düşük tutulup büyümenin desteklendiği açıklaması geldi. Bu açıklama enflasyonu düşürmek için faizlerin yüksek tutulması gerektiğinin kabulü ve YEM ile açıklanmış eski çerçevenin de reddi olarak yorumlanabilir.
bu biçimde, artık “faiz düşerse enflasyon da düşer” görüşünün terk edildiğini ve ortodoks iktisat anlayışının doğruluğunun kabul edildiğini söyleyebilir miyiz? Şayet ortodoks çerçevenin doğruluğu konusunda hemfikir olduysak çabucak not etmek gerekir ki ortodoks iktisat görüşü “enflasyonla büyüme” fikrinin üzerini çizer. Enflasyonun topluma ve iktisada verdiği ziyan, enflasyonla büyümeden elde edilmesi umulan hudutlu ve süreksiz istihdam artışından epey daha büyük olur. Israr edilip siyaset faizi düşürülmeye devam edilirse artan enflasyon piyasa faizini de yükseltir. Yani düşük faiz siyaseti geri teper, iktisat üzerinde genişletici değil aksine daraltıcı tesiri olur.
Tüm bu aksiliklere karşın, hakikat siyasetler atıldığında 2001 krizi daha sonrasında olduğu üzere bir daha fazlaca süratli bir toparlanma yaşayabileceğimizi düşünüyorum. Türkiye iktisadının yaşadığı sorunlar niçinini bilemediğimiz karmaşık dinamiklerden kaynaklanmıyor. Tersine yaşadığımız sorunlara sebep olan siyaset yanılgıları ve bunların sonuçlarını iktisat bilimi epeyce net bir biçimde önnazaranbiliyor. O niçinle yapılması gerekenleri de biliyoruz ve bu his yüreğime su serpiyor. En kısa vakitte kurumsal bağımsızlığa geri dönülmesi, merkez bankasının yine değerli hale gelip fiyat istikrarına ağırlaşması, maliye siyaseti ile uyum halinde çalışması, şeffaflık ve hesap verilebilirlik prensipleriyle yaşadığımız sıkıntı devrin şirketler ve bankacılık sistemi üzerinde tesirlerinin tespit edilmesi ve daha sonrasında da üretkenliği artıracak uzun soluklu adımların atılması gerekiyor. Sahip olduğumuz altyapıya, çalışkan gençlerimize, hoş memleketimize inancım sonsuz. Mevlana’nın dediği üzere “Ümitsizlik semtine gitme, ümitler var. Karanlığa hakikat gitme, güneşler var”
Yatırım tavsiyesi içermez.