Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, TBMM Plan ve Bütçe Komitesi’nde 2022 Merkezi İdare Bütçe ve 2020 Kesin Hesap Kanun Teklifi üzerine milletvekillerinin sorularını cevapladı. Oktay şöyleki konuştu:
* Bu ülkenin esnafını, KOBİ’sini, girişimcisini, Start-up sahiplerini, e-tüccarını, çiftçisini, besicisini, zanaatkârını, tasarımcısını bir fazlaca teşvik programıyla destekleyen; bizleriz. Öğrencimizin yurdunu da en uygun koşullarda biz yaptık ve yapıyoruz; öğrencilerimizin kredisini, bursunu da olabilecek en yüksek düzeyde biz veriyoruz.
* Çalışanımızın yanındayız; engelli vatandaşımızın ve korunmaya muhtaç çocuklarımızın yanında da biz varız. Doğal afetlerde en süratli biçimde vatandaşımızın imdadına koşan da biziz, afet daha sonrası yaraları en süratli biçimde sararak kentlerimizi bir daha ihya eden de biziz.
* AK Parti hükümetlerinin bugüne kadar ne badireler atlattığını, hangi zorluklara göğüs gerdiğini; her şeye karşın büyük ve kuvvetli Türkiye amacından şaşmadığını aslında hepiniz biliyorsunuz.
Para ve maliye siyasetlerine değinen Oktay, şu tabirleri kullandı:
* Para ve maliye politikalarımız birbiriyle koordineli olarak üst siyaset dokümanlarında belirlenmekte ve yayımlanmaktadır.
* Orta Vadeli Program (OVP) salgının tesiriyle yükselen kamu açıklarının tedrici olarak azaltılması ve mali disiplinin sürdürülmesi program periyodunda izlenecek maliye siyasetinin temel hedefi olacağı lisana getirilmiştir.
* Ayrıyeten, stratejik ölçütler çerçevesinde yürütülen borçlanma siyaseti kapsamında borçlanma yüklü olarak TL cinsinden yapılacağı lisana getirilmiş, yurt içi döviz ve altın cinsi borçlanmaların ise piyasa şartları çerçevesinde kademeli olarak azaltılması borçlanma siyasetinin temel stratejik maksatlarından birisi olacağı vurgulanmıştır.
* Kazanımlarımızın desteği; maliye siyasetimizi kuvvetli bir halde kullanıyor olmamız ve bütçe disiplinimizdir.
“SON İKİ YILDA TÜM DÜNYADA BÜTÇE AÇIKLARI ARTTI”
Oktay, bütçe disiplini konusundaki muhalefet milletvekillerinin tenkitleriyle ilgili şunları belirtti:
* Son iki yılda tüm dünyada bütçe açıkları artmıştır. Bütçe açığının ulusal gelire oranı; ABD’de yüzde 5,7’den yüzde 10,8’e, Avro Bölgesi’nde yüzde 0,6’dan yüzde 7,7’ye, Almanya’da yüzde 1,5 fazladan yüzde 7,7 açığa, Fransa’da yüzde 3,1’den yüzde 8,9’a, Çin’de yüzde 6,3’ten yüzde 7,5’e, Hindistan’da yüzde 7,4’ten yüzde 12,8’e yükselmiştir.
* Ülkemizde ise salgının ağır koşullarına ve hükümetimizin deklare ettiğı bir epey takviyeye karşın bütçe açığını 2020 yılında yüzde 3,5 düzeyinde gerçekleştirdik.
* 2021 yılı bütçe açığı ise Meclisimizden yüzde 4,3 olarak geçmişken, bir taraftan salgından etkilenen kısımlar başta olmak üzere toplumsal ve iktisadi dayanak gereksinimi olan tüm kesitlerin ihtiyaçlarını büsbütün karşılayacak biçimde harcama politikalarımızı sürdürürken, öbür taraftan sene başında aldığımız tasarruf önlemleriyle yüzde 3,5’lik bir açık düzeyini hedefleyerek bütçemizi faal bir halde yönettik. Sene sonuna yaklaştığımız şu günlerde bu maksadı tutturuyoruz.
FAİZ İNDİRİMİ KARARI
Merkez Bankası’nın siyaset faiz indirimine ait olarak Oktay, şu açıklamalarda bulundu:
* Para siyaseti kararları, Para Siyaseti Heyeti üyeleri tarafınca alınmaktadır. Bu sebeple tartışmaların Merkez Bankasının bağımsızlığını zedeleyecek bir yere çekilmemesi gerektiğini düşünüyorum.
* Ayrıyeten siyaset faizi ve enflasyon denklemine yalnızca dar tek bir çerçeveden bakamayız. Salgının tesirleriyle enflasyonun tüm dünyada bir yükseliş trendinde olduğunu görüyoruz. Lakin enflasyonun artıyor olması Merkez Bankalarının illa ki enflasyon üzerinde bir siyaset faizi uygulaması manasına gelmiyor.
* Örneğin gelişmiş birçoklarında, şimdi hepsinde siyaset faizleri enflasyonun pek altındadır. ABD’de yüzde 5,4 enflasyon varken siyaset faizinin yüzde 0,25 olduğunu görüyoruz. Bu örneğe Kanada, Almanya, Fransa, İtalya, İngiltere ve Japonya üzere birfazlaca ülkeyi dahil edebiliriz.
* Gelişmekte olan ülkeler açısından da emsal bir durum kelam konusu. Örneğin Brezilya’da yüzde 10,25 enflasyona karşılık faizin yüzde 6,25, Meksika’da ise enflasyon yüzde 6 iken faizin yüzde 4,75 olduğunu görüyoruz.
“DOLAR ENDEKSİ MAYIS AYINDAN BUGÜNE BİR YÜKSELİŞ TRENDİ İÇİNDE”
Oktay şunları kaydetti:
* Kur hareketleri konusuna değinecek olursak; Doların ABD’nin tahvil alımlarını yakın vakitte azaltmaya başlayacağının netleşmesiyle ve faiz artırım sonucu ile bir arada öbür ülke para üniteleri karşısında pahalandığı bir devirde bulunmaktayız.
* Dolar endeksi Mayıs ayından bugüne bir yükseliş trendi ortasındadır. Avro/Dolar paritesi de 1,16 düzeylerindedir. Bu durumdan bir fazlaca ülke üzere bizim de etkilendiğimiz bir gerçektir. Türkiye ölçülü bir borçluluk düzeyi, düşük bir bütçe açığı ve geniş gamda üretim kapasitesiyle kuvvetli bir iktisada sahiptir. Bankalarımızın sermaye yeterlilik rasyoları da pek güçlüdir.
* İhracatımız Ocak-Eylül devrinde geçen seneye kıyasla yüzde 36 artış sergilemiştir. Buna bağlı olarak cari açığımızda değerli güzelleşmeler görülmektedir. Türkiye yıllar daha sonra bakılırsace düşük cari açıkla büyüyebilme kapasitesine erişmeye yakındır.
* Cari açığımızdaki güzelleşmeyle birlikte kur akınlarına karşı iktisadımızı daha dirençli hale getirmekte ve bu atakları püskürtme kabiliyet ve kapasitemizi artırma kararlılığındayız.
Oktay, Türkiye’nin büyümesine ait olarak, “Büyümenin kalitesine işaret eden kıymetli göstergeler makine-teçhizat yatırımları ve ihracat bazlı büyümelerin olup olmadığıdır. Makine-teçhizat yatırımları 2019 yılı son çeyreğinden bu yana 7 çeyrektir büyüme kaydetmektedir. 2021 yılının birinci yarısında da makine-teçhizat yatırımları yıllık bazda yüzde 32,9 büyümüş, GSYH büyümesine 3,4 puan katkı vermiştir. kuvvetli iç talebin yanı sıra bu vakitte net dış talebin büyümeye katkısı da 3,9 puan olarak gerçekleşmiştir” sözlerini kullandı.
BÜYÜKELÇİLERİN OSMAN KAVALA AÇIKLAMASI
Oktay Türkiye’de devam eden dava süreciyle ilgili 10 büyükelçinin ortak açıklamasına değinerek, ortak açıklamanın toplumun her bölümünde infial oluşturduğunu tabir etti. Oktay, hususla alakalı şunları söylemiş oldu:
* Bağımsız ve tarafsız Türk yargısına baskı yapmaya niyetlenen bu hadsiz teşebbüse karşı başta Sayın Cumhurbaşkanımız olmak üzere her seviyede reaksiyon gösterdik. Niyetimiz elbette kriz çıkarmak değil, ülkemizin egemenlik hakkına yöneltilen bu saygısızlığa gerekli yanıtı vermekti. Tavrımızı net bir biçimde ortaya koyduk ve yanlışı ortadan kaldırmayı hedefledik.
* Türkiye Cumhuriyeti, bağımsız ve hükümran bir devlettir. Yargı yetkisini de bu bağımsızlık ve egemenliğinin gerektirdiği biçimde bağımsız ve tarafsız mahkemeleri eliyle kullanır. Devletin yargı yetkisini zaafa uğratacak hiç bir teşebbüs kabul edilemez. Türkiye Cumhuriyeti maddelerine nazaran Türk mahkemelerinde yargılanan tüm sanıklarla ilgili kararları tereddütsüz Türk mahkemesi verecektir.
* Dışarıdan, diğer yerlerden sonuç umanlar hüsrana uğramaya mahkumdur. Bu vesileyle milletlerarası hukukun bir gereğini tekrar hatırlatmakta da yarar görüyorum. Diplomatlar bulundukları ülkenin maddelerine ve yargısal süreçlerine hürmet göstermek zorundadır.
* Diplomatik bağışıklıklar bulunulan ülkenin bağımsızlık ve egemenlik haklarına karşı kullanılamaz. Mahkemelerimizde görülmekte olan davalara hangi saikle olursa olsun dışarıdan hiç bir müdahale kabul edilemez. Müdahale olursa da memleketler arası hukukun ülkemize tanıdığı haklar çerçevesinde karşılığını bulur.
* Büyükelçilikler de bu diplomatik teamüllere uymayan yanlışı düzeltmek için sonrasındasında bir açıklama yaparak, Diplomatik İlgiler hakkındaki Viyana Kontratının 41. unsuruna riayet etmeyi teyit ettiler. Öteki bir deyişle, niyetlerinin iç işlerine ve yargıya müdahale olmadığını ortaya koydular.
“37 MİLYON LİRA ÖDENEK GÖNDERİLDİ”
Oktay, Türkiye’nin maruz kaldığı doğal afetlerle ilgili bölgeler için tıpkı ve nakdi yardımların süratli bir biçimde sonuçlandırıldığını belirterek şunları söylemiş oldu:
* Meydana gelen sellerde devletimizin tüm imkânları seferber edilerek afet bölgelerine toplam 2,5 milyar liradan fazla kaynak aktarılmış durumdadır. Şu ana kadar Kastamonu, Sinop ve Bartın’da afetten etkilenen vatandaşlarımıza toplam; 306 milyon 65 bin 349 lira nakdi yardım yapılmıştır, buna kira yardımı, iş yeri hasarlarının yüzde 70’inin karşılanması ve araç yardımları dâhildir.
* Kastamonu’da bin 50 konut ve 40 köy konutu, Sinop’ta 80 konut ve 110 köy konutu ve Bartın’da 20 köy konutu olmak üzere toplam bin 130 konut ve 170 köy konutu yapıyoruz. Bunlardan 615 konut ve 110 köy meskeninin ihalesi yapılarak inşaatlarına başlandı.
* Adana, Mersin, Antalya, Muğla, Isparta, Burdur ve Denizli vilayetlerimiz ise orman yangınlarından etkilenmiş; yangınlar kısa müddette denetim altına alınmış ve bölgede hasar tespit çalışmaları süratlice tamamlanmıştır.
* Bu vilayetlerimize şu ana kadar yaklaşık 37 milyon lira Afet ve Acil Durum Faaliyetleri Ödeneği gönderilmiştir. 28 Temmuz-13 Ağustos 2021 tarihleri içinde toplam 54 vilayette 313 adet orman yangınına 18 su atar uçak, 9 İHA, 66 helikopter, 850 arazöz ve su tankeri, 430 iş makinası ve 5250 işçi ile süratli ve aktif müdahale edilerek yangınlar kısa müddette denetim altına alınmıştır.
* 2022 yılında 10 uçak ve 55 helikopter kiralanması yaparak orman yangınlarıyla gayret kapasitemizi artırmaya devam edeceğiz.
Yatırım tavsiyesi içermez.
* Bu ülkenin esnafını, KOBİ’sini, girişimcisini, Start-up sahiplerini, e-tüccarını, çiftçisini, besicisini, zanaatkârını, tasarımcısını bir fazlaca teşvik programıyla destekleyen; bizleriz. Öğrencimizin yurdunu da en uygun koşullarda biz yaptık ve yapıyoruz; öğrencilerimizin kredisini, bursunu da olabilecek en yüksek düzeyde biz veriyoruz.
* Çalışanımızın yanındayız; engelli vatandaşımızın ve korunmaya muhtaç çocuklarımızın yanında da biz varız. Doğal afetlerde en süratli biçimde vatandaşımızın imdadına koşan da biziz, afet daha sonrası yaraları en süratli biçimde sararak kentlerimizi bir daha ihya eden de biziz.
* AK Parti hükümetlerinin bugüne kadar ne badireler atlattığını, hangi zorluklara göğüs gerdiğini; her şeye karşın büyük ve kuvvetli Türkiye amacından şaşmadığını aslında hepiniz biliyorsunuz.
Para ve maliye siyasetlerine değinen Oktay, şu tabirleri kullandı:
* Para ve maliye politikalarımız birbiriyle koordineli olarak üst siyaset dokümanlarında belirlenmekte ve yayımlanmaktadır.
* Orta Vadeli Program (OVP) salgının tesiriyle yükselen kamu açıklarının tedrici olarak azaltılması ve mali disiplinin sürdürülmesi program periyodunda izlenecek maliye siyasetinin temel hedefi olacağı lisana getirilmiştir.
* Ayrıyeten, stratejik ölçütler çerçevesinde yürütülen borçlanma siyaseti kapsamında borçlanma yüklü olarak TL cinsinden yapılacağı lisana getirilmiş, yurt içi döviz ve altın cinsi borçlanmaların ise piyasa şartları çerçevesinde kademeli olarak azaltılması borçlanma siyasetinin temel stratejik maksatlarından birisi olacağı vurgulanmıştır.
* Kazanımlarımızın desteği; maliye siyasetimizi kuvvetli bir halde kullanıyor olmamız ve bütçe disiplinimizdir.
“SON İKİ YILDA TÜM DÜNYADA BÜTÇE AÇIKLARI ARTTI”
Oktay, bütçe disiplini konusundaki muhalefet milletvekillerinin tenkitleriyle ilgili şunları belirtti:
* Son iki yılda tüm dünyada bütçe açıkları artmıştır. Bütçe açığının ulusal gelire oranı; ABD’de yüzde 5,7’den yüzde 10,8’e, Avro Bölgesi’nde yüzde 0,6’dan yüzde 7,7’ye, Almanya’da yüzde 1,5 fazladan yüzde 7,7 açığa, Fransa’da yüzde 3,1’den yüzde 8,9’a, Çin’de yüzde 6,3’ten yüzde 7,5’e, Hindistan’da yüzde 7,4’ten yüzde 12,8’e yükselmiştir.
* Ülkemizde ise salgının ağır koşullarına ve hükümetimizin deklare ettiğı bir epey takviyeye karşın bütçe açığını 2020 yılında yüzde 3,5 düzeyinde gerçekleştirdik.
* 2021 yılı bütçe açığı ise Meclisimizden yüzde 4,3 olarak geçmişken, bir taraftan salgından etkilenen kısımlar başta olmak üzere toplumsal ve iktisadi dayanak gereksinimi olan tüm kesitlerin ihtiyaçlarını büsbütün karşılayacak biçimde harcama politikalarımızı sürdürürken, öbür taraftan sene başında aldığımız tasarruf önlemleriyle yüzde 3,5’lik bir açık düzeyini hedefleyerek bütçemizi faal bir halde yönettik. Sene sonuna yaklaştığımız şu günlerde bu maksadı tutturuyoruz.
FAİZ İNDİRİMİ KARARI
Merkez Bankası’nın siyaset faiz indirimine ait olarak Oktay, şu açıklamalarda bulundu:
* Para siyaseti kararları, Para Siyaseti Heyeti üyeleri tarafınca alınmaktadır. Bu sebeple tartışmaların Merkez Bankasının bağımsızlığını zedeleyecek bir yere çekilmemesi gerektiğini düşünüyorum.
* Ayrıyeten siyaset faizi ve enflasyon denklemine yalnızca dar tek bir çerçeveden bakamayız. Salgının tesirleriyle enflasyonun tüm dünyada bir yükseliş trendinde olduğunu görüyoruz. Lakin enflasyonun artıyor olması Merkez Bankalarının illa ki enflasyon üzerinde bir siyaset faizi uygulaması manasına gelmiyor.
* Örneğin gelişmiş birçoklarında, şimdi hepsinde siyaset faizleri enflasyonun pek altındadır. ABD’de yüzde 5,4 enflasyon varken siyaset faizinin yüzde 0,25 olduğunu görüyoruz. Bu örneğe Kanada, Almanya, Fransa, İtalya, İngiltere ve Japonya üzere birfazlaca ülkeyi dahil edebiliriz.
* Gelişmekte olan ülkeler açısından da emsal bir durum kelam konusu. Örneğin Brezilya’da yüzde 10,25 enflasyona karşılık faizin yüzde 6,25, Meksika’da ise enflasyon yüzde 6 iken faizin yüzde 4,75 olduğunu görüyoruz.
“DOLAR ENDEKSİ MAYIS AYINDAN BUGÜNE BİR YÜKSELİŞ TRENDİ İÇİNDE”
Oktay şunları kaydetti:
* Kur hareketleri konusuna değinecek olursak; Doların ABD’nin tahvil alımlarını yakın vakitte azaltmaya başlayacağının netleşmesiyle ve faiz artırım sonucu ile bir arada öbür ülke para üniteleri karşısında pahalandığı bir devirde bulunmaktayız.
* Dolar endeksi Mayıs ayından bugüne bir yükseliş trendi ortasındadır. Avro/Dolar paritesi de 1,16 düzeylerindedir. Bu durumdan bir fazlaca ülke üzere bizim de etkilendiğimiz bir gerçektir. Türkiye ölçülü bir borçluluk düzeyi, düşük bir bütçe açığı ve geniş gamda üretim kapasitesiyle kuvvetli bir iktisada sahiptir. Bankalarımızın sermaye yeterlilik rasyoları da pek güçlüdir.
* İhracatımız Ocak-Eylül devrinde geçen seneye kıyasla yüzde 36 artış sergilemiştir. Buna bağlı olarak cari açığımızda değerli güzelleşmeler görülmektedir. Türkiye yıllar daha sonra bakılırsace düşük cari açıkla büyüyebilme kapasitesine erişmeye yakındır.
* Cari açığımızdaki güzelleşmeyle birlikte kur akınlarına karşı iktisadımızı daha dirençli hale getirmekte ve bu atakları püskürtme kabiliyet ve kapasitemizi artırma kararlılığındayız.
Oktay, Türkiye’nin büyümesine ait olarak, “Büyümenin kalitesine işaret eden kıymetli göstergeler makine-teçhizat yatırımları ve ihracat bazlı büyümelerin olup olmadığıdır. Makine-teçhizat yatırımları 2019 yılı son çeyreğinden bu yana 7 çeyrektir büyüme kaydetmektedir. 2021 yılının birinci yarısında da makine-teçhizat yatırımları yıllık bazda yüzde 32,9 büyümüş, GSYH büyümesine 3,4 puan katkı vermiştir. kuvvetli iç talebin yanı sıra bu vakitte net dış talebin büyümeye katkısı da 3,9 puan olarak gerçekleşmiştir” sözlerini kullandı.
BÜYÜKELÇİLERİN OSMAN KAVALA AÇIKLAMASI
Oktay Türkiye’de devam eden dava süreciyle ilgili 10 büyükelçinin ortak açıklamasına değinerek, ortak açıklamanın toplumun her bölümünde infial oluşturduğunu tabir etti. Oktay, hususla alakalı şunları söylemiş oldu:
* Bağımsız ve tarafsız Türk yargısına baskı yapmaya niyetlenen bu hadsiz teşebbüse karşı başta Sayın Cumhurbaşkanımız olmak üzere her seviyede reaksiyon gösterdik. Niyetimiz elbette kriz çıkarmak değil, ülkemizin egemenlik hakkına yöneltilen bu saygısızlığa gerekli yanıtı vermekti. Tavrımızı net bir biçimde ortaya koyduk ve yanlışı ortadan kaldırmayı hedefledik.
* Türkiye Cumhuriyeti, bağımsız ve hükümran bir devlettir. Yargı yetkisini de bu bağımsızlık ve egemenliğinin gerektirdiği biçimde bağımsız ve tarafsız mahkemeleri eliyle kullanır. Devletin yargı yetkisini zaafa uğratacak hiç bir teşebbüs kabul edilemez. Türkiye Cumhuriyeti maddelerine nazaran Türk mahkemelerinde yargılanan tüm sanıklarla ilgili kararları tereddütsüz Türk mahkemesi verecektir.
* Dışarıdan, diğer yerlerden sonuç umanlar hüsrana uğramaya mahkumdur. Bu vesileyle milletlerarası hukukun bir gereğini tekrar hatırlatmakta da yarar görüyorum. Diplomatlar bulundukları ülkenin maddelerine ve yargısal süreçlerine hürmet göstermek zorundadır.
* Diplomatik bağışıklıklar bulunulan ülkenin bağımsızlık ve egemenlik haklarına karşı kullanılamaz. Mahkemelerimizde görülmekte olan davalara hangi saikle olursa olsun dışarıdan hiç bir müdahale kabul edilemez. Müdahale olursa da memleketler arası hukukun ülkemize tanıdığı haklar çerçevesinde karşılığını bulur.
* Büyükelçilikler de bu diplomatik teamüllere uymayan yanlışı düzeltmek için sonrasındasında bir açıklama yaparak, Diplomatik İlgiler hakkındaki Viyana Kontratının 41. unsuruna riayet etmeyi teyit ettiler. Öteki bir deyişle, niyetlerinin iç işlerine ve yargıya müdahale olmadığını ortaya koydular.
“37 MİLYON LİRA ÖDENEK GÖNDERİLDİ”
Oktay, Türkiye’nin maruz kaldığı doğal afetlerle ilgili bölgeler için tıpkı ve nakdi yardımların süratli bir biçimde sonuçlandırıldığını belirterek şunları söylemiş oldu:
* Meydana gelen sellerde devletimizin tüm imkânları seferber edilerek afet bölgelerine toplam 2,5 milyar liradan fazla kaynak aktarılmış durumdadır. Şu ana kadar Kastamonu, Sinop ve Bartın’da afetten etkilenen vatandaşlarımıza toplam; 306 milyon 65 bin 349 lira nakdi yardım yapılmıştır, buna kira yardımı, iş yeri hasarlarının yüzde 70’inin karşılanması ve araç yardımları dâhildir.
* Kastamonu’da bin 50 konut ve 40 köy konutu, Sinop’ta 80 konut ve 110 köy konutu ve Bartın’da 20 köy konutu olmak üzere toplam bin 130 konut ve 170 köy konutu yapıyoruz. Bunlardan 615 konut ve 110 köy meskeninin ihalesi yapılarak inşaatlarına başlandı.
* Adana, Mersin, Antalya, Muğla, Isparta, Burdur ve Denizli vilayetlerimiz ise orman yangınlarından etkilenmiş; yangınlar kısa müddette denetim altına alınmış ve bölgede hasar tespit çalışmaları süratlice tamamlanmıştır.
* Bu vilayetlerimize şu ana kadar yaklaşık 37 milyon lira Afet ve Acil Durum Faaliyetleri Ödeneği gönderilmiştir. 28 Temmuz-13 Ağustos 2021 tarihleri içinde toplam 54 vilayette 313 adet orman yangınına 18 su atar uçak, 9 İHA, 66 helikopter, 850 arazöz ve su tankeri, 430 iş makinası ve 5250 işçi ile süratli ve aktif müdahale edilerek yangınlar kısa müddette denetim altına alınmıştır.
* 2022 yılında 10 uçak ve 55 helikopter kiralanması yaparak orman yangınlarıyla gayret kapasitemizi artırmaya devam edeceğiz.
Yatırım tavsiyesi içermez.