*Mahfi Eğilmez
Siyaset biliminin özel bir kolu olan memleketler arası alakalar; dar manada yalnızca devletleriçindeki bağları söz eden bir kavramdır. Bahse geniş çerçeveden bakacak olursak devlet ve devlet dışı (uluslararası örgütler, sivil toplum örgütleri, firmalar, terör örgütleri, halk) aktörleri de dâhil ederek, bunlar içindeki tüm münasebetleri kapsayan bir kavram olarak ele almamız gerekir.
Ne kadar matematiksel modellemelere geçse ne kadar objektif olsa da ortasında çalıştığı sistemin ideolojisinden soyutlanamaz. Kapitalist iktisat başkadır, sosyalist iktisat başkadır. İkisi içindeki temel ayrım da üretim mallarının mülkiyetinin kime ilişkin olacağı sorunundan kaynaklanır. Kapitalizmde üretim araçlarının mülkiyeti özel kısımdadır, sosyalizmde ise kamu kısmında.
Bu ikisinin tam ortasında yani üretim araçlarının mülkiyetinin her iki kesim içinde paylaşıldığı yerde ise karma iktisat denilen sistem bulunur. Aslında dünyadaki bütün ekonomiler karma iktisat sistemine sahiptir ancak üretim araçlarının mülkiyeti açısından bazıları kapitalizme epey daha yakınken bazıları de sosyalizme yakındır.
Bu yapı, iktisadın ortasında bulunduğu sisteme yani ideolojiye nazaran biçimlenmesine ve ötürüsıyla o ideolojiden etkilenmesine niye olur. Özetle iktisat, ideolojiden soyutlanamaz.
Ekonomi, ideolojiden soyutlanamaz ancak sanki siyasetten soyutlanabilir mi? İktisadın siyasetten soyutlanması yolunda atılmış bir fazlaca adım var. Bunların en başında merkez bankalarına tanınan bağımsızlık geliyor. Merkez bankalarının bağımsızlığı demek iktisat siyasetinin en temel araçlarından olan para siyasetinin siyaset haricinde yönetilmesi demektir.
Merkez bankalarına bağımsızlık verme niyetinin doğuş sebebi; devleti yönetenlerin başı sıkıştığında diledikleri kadar para basarak işleri ortasından çıkılmaz hale getirmesini tedbire niyetidir. Misal formda doğal monopollerin idaresinin bağımsız kuruluşlara devredilmesi, bütçeyi disipline etmek için mali kural konulması da tıpkı mantıktan yola çıkıyor. Tahminen bunlardan daha ileri bir adım anayasal iktisat ya da kurallara bağlanmış iktisat yaklaşımıdır.
Bütün bu adımlar ekonomiyi, günlük siyasetten soyutlama gayretinin modülleridir. Bunlardan bir sonuç alınmış mıdır sorusuna verilecek karşılık “kısmen” biçimindedir. Gelişmiş batılı ülkelerde bunlardan sonuç alınmış görünüyor.
Örneğin bu ülkelerde siyasal iktidar merkez bankasının belirleyeceği faize ya da enflasyonla uğraş siyasetine karışmıyor. Bu istikamette bir bildiri bile vermiyor. Bağımsız suralara yapılan atamalar sahiden de liyakat temeli gözetilerek yapılıyor.
Küresel sisteme geçişle birlikte sermaye hareketleri, birkaç istisna haricinde, bütün dünyada özgür kaldı. bu biçimdece para ve sermaye, en epeyce getiri sağlayacağı yerlere serbestçe seyahat yapar oldu. ABD’de ya da Avrupa’da kazanılan para Türkiye’de borsaya girebilir, Brezilya’da devlet tahvili alabilir ya da Malezya’da bankaya döviz mevduatı olarak yatırılabilir hale geldi. bu biçimde olunca ekonomiler, ülkelerin iç siyasetiyle ve milletlerarası bağlarıyla epeyce daha yakın bir alaka içine girdi.
Diyelim ki faiz ve öteki getirilerin yüksek olduğu Güney Kore’ye yönelik ABD ve Avrupalı şirketlerin hem direkt sermaye yatırımı birebir vakitte tahvil ve pay senedi alımları giderek artmış olsun.
Güney Kore, son otuz yılda yaptığı büyük ekonomik atılımla gelişmiş ekonomiler ortasına katıldı. Bugün prestijiyle Güney Kore’nin risk primi (CDS primi) 18 baz puan (Türkiye’ninki 525 baz puan.) Bu kadar düşük bir CDS primi, yatırımcıların Güney Kore’yi riskli bir ülke olarak görmediklerini anlatıyor.
Güney Kore, rastgele bir ölçüm yapma imkânı olmamasına karşılık dünyanın en riskli ülkelerinden birisi olarak kabul edilen komşusu Kuzey Kore ile sorun yaşamadığı sürece bu durumu devam edecek üzere görünüyor. var iseyalım ki bu iki ülke içinde sıcak savaş çıkmış olsun.
Bu durumda Güney Kore’deki yatırımcılar buradan çıkmaya çalışacaklar, Güney Kore parası Won öbür paralara karşı süratle paha kaybedecek, ülke riski ve ötürüsıyla CDS primi yükselecek demektir.
Geçmişte, globalleşme yokken, para giriş çıkışları bu kadar esnek değilken de savaş üzere milletlerarası tehditler önemli tesirler yaratıyordu lakin ülkeler globalleşmeyle bir arada karşılıklı ekonomik ilgileri en üst seviyeye çıkarınca bu tesirler de en üst seviyeye çıktı.
Burada verdiğimiz örnek uç örneklerden birisi olan savaş örneği. Buna ek olarak ülkenin komşularıyla olan siyasal bağlantıları, memleketler arası arenadaki münasebetleri üzere milletlerarası yaklaşım ve münasebetleri iktisadını ziyadesiyle etkiliyor.
Yatırım tavsiyesi içermez.
Siyaset biliminin özel bir kolu olan memleketler arası alakalar; dar manada yalnızca devletleriçindeki bağları söz eden bir kavramdır. Bahse geniş çerçeveden bakacak olursak devlet ve devlet dışı (uluslararası örgütler, sivil toplum örgütleri, firmalar, terör örgütleri, halk) aktörleri de dâhil ederek, bunlar içindeki tüm münasebetleri kapsayan bir kavram olarak ele almamız gerekir.
Ne kadar matematiksel modellemelere geçse ne kadar objektif olsa da ortasında çalıştığı sistemin ideolojisinden soyutlanamaz. Kapitalist iktisat başkadır, sosyalist iktisat başkadır. İkisi içindeki temel ayrım da üretim mallarının mülkiyetinin kime ilişkin olacağı sorunundan kaynaklanır. Kapitalizmde üretim araçlarının mülkiyeti özel kısımdadır, sosyalizmde ise kamu kısmında.
Bu ikisinin tam ortasında yani üretim araçlarının mülkiyetinin her iki kesim içinde paylaşıldığı yerde ise karma iktisat denilen sistem bulunur. Aslında dünyadaki bütün ekonomiler karma iktisat sistemine sahiptir ancak üretim araçlarının mülkiyeti açısından bazıları kapitalizme epey daha yakınken bazıları de sosyalizme yakındır.
Bu yapı, iktisadın ortasında bulunduğu sisteme yani ideolojiye nazaran biçimlenmesine ve ötürüsıyla o ideolojiden etkilenmesine niye olur. Özetle iktisat, ideolojiden soyutlanamaz.
Ekonomi, ideolojiden soyutlanamaz ancak sanki siyasetten soyutlanabilir mi? İktisadın siyasetten soyutlanması yolunda atılmış bir fazlaca adım var. Bunların en başında merkez bankalarına tanınan bağımsızlık geliyor. Merkez bankalarının bağımsızlığı demek iktisat siyasetinin en temel araçlarından olan para siyasetinin siyaset haricinde yönetilmesi demektir.
Merkez bankalarına bağımsızlık verme niyetinin doğuş sebebi; devleti yönetenlerin başı sıkıştığında diledikleri kadar para basarak işleri ortasından çıkılmaz hale getirmesini tedbire niyetidir. Misal formda doğal monopollerin idaresinin bağımsız kuruluşlara devredilmesi, bütçeyi disipline etmek için mali kural konulması da tıpkı mantıktan yola çıkıyor. Tahminen bunlardan daha ileri bir adım anayasal iktisat ya da kurallara bağlanmış iktisat yaklaşımıdır.
Bütün bu adımlar ekonomiyi, günlük siyasetten soyutlama gayretinin modülleridir. Bunlardan bir sonuç alınmış mıdır sorusuna verilecek karşılık “kısmen” biçimindedir. Gelişmiş batılı ülkelerde bunlardan sonuç alınmış görünüyor.
Örneğin bu ülkelerde siyasal iktidar merkez bankasının belirleyeceği faize ya da enflasyonla uğraş siyasetine karışmıyor. Bu istikamette bir bildiri bile vermiyor. Bağımsız suralara yapılan atamalar sahiden de liyakat temeli gözetilerek yapılıyor.
Küresel sisteme geçişle birlikte sermaye hareketleri, birkaç istisna haricinde, bütün dünyada özgür kaldı. bu biçimdece para ve sermaye, en epeyce getiri sağlayacağı yerlere serbestçe seyahat yapar oldu. ABD’de ya da Avrupa’da kazanılan para Türkiye’de borsaya girebilir, Brezilya’da devlet tahvili alabilir ya da Malezya’da bankaya döviz mevduatı olarak yatırılabilir hale geldi. bu biçimde olunca ekonomiler, ülkelerin iç siyasetiyle ve milletlerarası bağlarıyla epeyce daha yakın bir alaka içine girdi.
Diyelim ki faiz ve öteki getirilerin yüksek olduğu Güney Kore’ye yönelik ABD ve Avrupalı şirketlerin hem direkt sermaye yatırımı birebir vakitte tahvil ve pay senedi alımları giderek artmış olsun.
Güney Kore, son otuz yılda yaptığı büyük ekonomik atılımla gelişmiş ekonomiler ortasına katıldı. Bugün prestijiyle Güney Kore’nin risk primi (CDS primi) 18 baz puan (Türkiye’ninki 525 baz puan.) Bu kadar düşük bir CDS primi, yatırımcıların Güney Kore’yi riskli bir ülke olarak görmediklerini anlatıyor.
Güney Kore, rastgele bir ölçüm yapma imkânı olmamasına karşılık dünyanın en riskli ülkelerinden birisi olarak kabul edilen komşusu Kuzey Kore ile sorun yaşamadığı sürece bu durumu devam edecek üzere görünüyor. var iseyalım ki bu iki ülke içinde sıcak savaş çıkmış olsun.
Bu durumda Güney Kore’deki yatırımcılar buradan çıkmaya çalışacaklar, Güney Kore parası Won öbür paralara karşı süratle paha kaybedecek, ülke riski ve ötürüsıyla CDS primi yükselecek demektir.
Geçmişte, globalleşme yokken, para giriş çıkışları bu kadar esnek değilken de savaş üzere milletlerarası tehditler önemli tesirler yaratıyordu lakin ülkeler globalleşmeyle bir arada karşılıklı ekonomik ilgileri en üst seviyeye çıkarınca bu tesirler de en üst seviyeye çıktı.
Burada verdiğimiz örnek uç örneklerden birisi olan savaş örneği. Buna ek olarak ülkenin komşularıyla olan siyasal bağlantıları, memleketler arası arenadaki münasebetleri üzere milletlerarası yaklaşım ve münasebetleri iktisadını ziyadesiyle etkiliyor.
Yatırım tavsiyesi içermez.