Türkiye’de son devirde imalat sanayiinde kapasite kullanım oranları yükseliyor. Olumlu bir gösterge olarak kabul edilse de son devirde yatırımlardaki artış birebir süratte gerçekleşmiyor. Global ve mahallî ekonomik sıkıntılar niçiniyle mümkün bir talep artışını karşılayacak üretim kapasitesinin olup olmadığı tartışma konusu. Türkiye’de imalat sanayiinde klâsik olarak yüzde 80’lere geldiğinde dallarda yatırımın hızlandığı kabul ediliyor fakat son periyotta yatırımlarda kıpırdanma görünse de muhtemel bir yüksek talep artışını karşılayıp karşılamayacağı tartışmalı.
Dünya’dan Mehmet Kaya’nın haberine nazaran salgın daha sonrası devirde başta Avrupa olmak üzere Türkiye’den besbelli bir talep artışı gözleniyor. Türkiye’nin ihracatını sırtlayan 5 kesimden biri olan hazır giyside kapasite kullanması yüzde 83,9’a, dokumada yüzde 81’e ulaştı. Kapasite kullanım oranı otomotivde yüzde 77,7, kimyada yüzde 77,5, ana metal sanayiinde ise yüzde 79,5 düzeyine ulaşmış durumda. Elektronikte de kapasite kullanması yüzde 80,7 seviyesinde.
Sona gelindi
Kapasite kullanım oranlarındaki yükseliş bir yandan memnuniyet yaratsa da gerek hududa gelinmesi, gerekse yüksek girdi maliyetleri ve bölgesel risklerden kaynaklı belirsizliklerle, yatırımlarda duraksama görülüyor. Öbür yandan, salgın daha sonrası yeni ortamda Türkiye’den siparişlerin artacağı tarafında de kuvvetli işaretler sürüyor. Türkiye’ye ihracat siparişlerinin artmasına ek olarak muhtemel bir iç talep yükselişinin de imalat sanayiini zorlayabileceği kaydediliyor. Her ne kadar Merkez Bankası iç talep baskısı olmayacağı istikametinde varsayımlarda bulunsa da, enfl asyonist periyotlarda bireylerin fiyat artışlarından korunmak için mal alımını artırma eğilimine girdiği de biliniyor. Gelecek periyotta iç talepte bu tarafta bir artış görülmesi sürpriz olmayacak.
Bilhassa Türkiye’nin yüksek ihracatçı kesimlerinde kapasite kullanım oranlarının ortalamanın üzerine çıkmış olması ek talep artışlarının karşılanması konusunda yatırımların hızlandırılması gerektiği vurgulanıyor.
Türkiye üretimde “sıçramanın” eşiğinde, dayanak verilmeli
İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İbrahim Attila Acar, kendisinin bu sorunu uzun vadede 500 milyar dolarlık ihracat amacı konulduğu periyotta tartışmaya açtığını vurguladı. Türkiye’de sanayi üretiminin kapasite ve kapasite artırma konusunda sınırlılıkları bulunduğunu vurgulayan Acar, “Mevcut fiziki üretim kapasitesi ile ne yapılabilir. İki vardiya çalıştınız lakin insan kapasitesi hudutlu. Emekçiyi, mühendisi, öbür işçisi ne kadar artırabilirsiniz. Mevcut görünümde süratli bir tahlil sıkıntı görünüyor. Bilhassa nitelikli eleman sorunu ortadayken. Karar alıcılar, iktisat idaresi hedefl ere ulaşmak emeliyle üretim için neler yapılabilir bu mevzuya odaklanmalı.” dedi.
Patronların bilhassa yeni eleman alımını da gerektiren kapasite artışlarını oluşturmakta utangaç olduğu müşahedesini vurgulayan Acar, nitelikli eleman bulma zorlukları niçiniyle ek yatırımlarda yavaş davranıldığı, yeni eleman istihdamının bir risk ögesi olarak görüldüğünü vurguladı. Türkiye’de klâsik olarak kapasite kullanım oranlarının yüzde 70-80 aralığında oluştuğunu hatırlatan Acar, “Aslında yüzde 80’lere gerçek gidişte hayli kıymetli gelişmeler var. Kapasite kullanmasındaki bir iki puanlık artışlar ihracatta, üretimde kıymetli artışlar olarak karşılık buluyor” diye konuştu.
Türkiye’nin üretiminin artırılması tarafında büyük bir birikmiş gücü olduğunu söyleyen Acar, “Aslında Türkiye, yarışlarda başlangıç düdüğünü bekleyip, fırlamayı bekleyen bir at manzarası veriyor. Birkaç dokunuş büyük sonuçlar doğurabilecek durumda” dedi.
Yatırım tavsiyesi içermez.
Dünya’dan Mehmet Kaya’nın haberine nazaran salgın daha sonrası devirde başta Avrupa olmak üzere Türkiye’den besbelli bir talep artışı gözleniyor. Türkiye’nin ihracatını sırtlayan 5 kesimden biri olan hazır giyside kapasite kullanması yüzde 83,9’a, dokumada yüzde 81’e ulaştı. Kapasite kullanım oranı otomotivde yüzde 77,7, kimyada yüzde 77,5, ana metal sanayiinde ise yüzde 79,5 düzeyine ulaşmış durumda. Elektronikte de kapasite kullanması yüzde 80,7 seviyesinde.
Sona gelindi
Kapasite kullanım oranlarındaki yükseliş bir yandan memnuniyet yaratsa da gerek hududa gelinmesi, gerekse yüksek girdi maliyetleri ve bölgesel risklerden kaynaklı belirsizliklerle, yatırımlarda duraksama görülüyor. Öbür yandan, salgın daha sonrası yeni ortamda Türkiye’den siparişlerin artacağı tarafında de kuvvetli işaretler sürüyor. Türkiye’ye ihracat siparişlerinin artmasına ek olarak muhtemel bir iç talep yükselişinin de imalat sanayiini zorlayabileceği kaydediliyor. Her ne kadar Merkez Bankası iç talep baskısı olmayacağı istikametinde varsayımlarda bulunsa da, enfl asyonist periyotlarda bireylerin fiyat artışlarından korunmak için mal alımını artırma eğilimine girdiği de biliniyor. Gelecek periyotta iç talepte bu tarafta bir artış görülmesi sürpriz olmayacak.
Bilhassa Türkiye’nin yüksek ihracatçı kesimlerinde kapasite kullanım oranlarının ortalamanın üzerine çıkmış olması ek talep artışlarının karşılanması konusunda yatırımların hızlandırılması gerektiği vurgulanıyor.
Türkiye üretimde “sıçramanın” eşiğinde, dayanak verilmeli
İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. İbrahim Attila Acar, kendisinin bu sorunu uzun vadede 500 milyar dolarlık ihracat amacı konulduğu periyotta tartışmaya açtığını vurguladı. Türkiye’de sanayi üretiminin kapasite ve kapasite artırma konusunda sınırlılıkları bulunduğunu vurgulayan Acar, “Mevcut fiziki üretim kapasitesi ile ne yapılabilir. İki vardiya çalıştınız lakin insan kapasitesi hudutlu. Emekçiyi, mühendisi, öbür işçisi ne kadar artırabilirsiniz. Mevcut görünümde süratli bir tahlil sıkıntı görünüyor. Bilhassa nitelikli eleman sorunu ortadayken. Karar alıcılar, iktisat idaresi hedefl ere ulaşmak emeliyle üretim için neler yapılabilir bu mevzuya odaklanmalı.” dedi.
Patronların bilhassa yeni eleman alımını da gerektiren kapasite artışlarını oluşturmakta utangaç olduğu müşahedesini vurgulayan Acar, nitelikli eleman bulma zorlukları niçiniyle ek yatırımlarda yavaş davranıldığı, yeni eleman istihdamının bir risk ögesi olarak görüldüğünü vurguladı. Türkiye’de klâsik olarak kapasite kullanım oranlarının yüzde 70-80 aralığında oluştuğunu hatırlatan Acar, “Aslında yüzde 80’lere gerçek gidişte hayli kıymetli gelişmeler var. Kapasite kullanmasındaki bir iki puanlık artışlar ihracatta, üretimde kıymetli artışlar olarak karşılık buluyor” diye konuştu.
Türkiye’nin üretiminin artırılması tarafında büyük bir birikmiş gücü olduğunu söyleyen Acar, “Aslında Türkiye, yarışlarda başlangıç düdüğünü bekleyip, fırlamayı bekleyen bir at manzarası veriyor. Birkaç dokunuş büyük sonuçlar doğurabilecek durumda” dedi.
Yatırım tavsiyesi içermez.