Güç Siyasetleri Uzmanı Necdet Pamir, elektrik ve doğalgaz artırımlarının devamının gelebileceğini vurgulayarak “Ama bir erken seçim için ‘iktidar için en uygun’ vakit kollaması var. O niçinle bilhassa doğalgazda bir süre bekleyebilir konutlara zam” dedi.
Cumhuriyet’ten Şehriban Kıraç’ın haberine bakılırsa Türkiye için, mevcut yeraltı gaz depolama kapasitesinin son derece yetersiz olduğunu, kriz devirlerinde günlük geri alınabilecek ölçülerin, Silivri için 28, Tuz Gölü için 40 milyon metreküp olduğunu anlatan Pamir, “Ancak Tuz Gölü depomuzda bu ölçü çekiş devam etse, 5-6 günlük gaz kaldı. Şayet kriz uzarsa depo olarak yalnızca Silivri’ye dayanılacak. Bunlar son derece yetersiz” dedi.
Karadeniz gazı ile ilgi de Pamir, “Çeşitli parametrelere bağlı olarak ve fazlaca uzun müddette belirli bir yüzdesi üretilebilir. Fakat daha bu noktaya gelinmeden epey evvel, tamamı yabancı şirketlere “anahtar teslimi” olarak verilen üretim “faaliyetleri” için milyarlarca dolarlık muahedeler yapıldı. Atın önüne otomobil koşulmuş oldu” sözlerini kullandı. Necdet Pamir ile güç kesimindeki son gelişmeleri konuştuk.
– İran’ın doğalgaz kesintisinin ana niçinleri nelerdir? Kesintinin mühleti uzayabilir mi?
Kanımca İran, kendi tüketimi de bu günlerde epeyce fazla olduğundan, kendi ihtiyacını karşılamakta zorlanıyor. Rafineriler ve endüstride verdiği gazda kesintiye gitti. “Teknik arıza” demese, ceza ödemesi ve bizim ziyanlarımızı karşılaması gerekir. ötürüsıyla, sisteme giren gaz ölçüsünde İran’dan kaynaklı olarak günde 28 milyon metreküp kayıp oluştu. Kesinti, İran’daki talep hava şartlarına bağlı olarak azalana kadar sürebilir.
– Türkiye doğalgaz stoğu yapamaz mıydı, depolama kapasitesi kâfi seviyede mi?
esasen arz güvenliği için yapması gerekirdi. Öncelikle, yılda 60 milyar metreküp gaz tüketen Türkiye için, mevcut yeraltı gaz depolama kapasitesinin son derece yetersiz olduğunu belirtelim. Silivri’de 3.19 milyar metreküp, Tuz Gölü’nde yaklaşık 900 milyon metreküplük depolama kapasitesi var. Bunların toplamı yaklaşık 4.1 milyar metreküp. Tüketime oranı yüzde 6.7 üzere son derece yetersiz ölçü. Kriz devirlerinde günlük geri alınabilecek ölçüler, Silivri için 28, Tuz Gölü için 40 milyon metreküp. Lakin Tuz Gölü depomuzda bu ölçü çekiş devam etse, 5-6 günlük gaz kaldı. Şayet kriz uzarsa, depo olarak yalnızca Silivri’ye dayanılacak. Bunlar son derece yetersiz. Soğuk kış günlerinde bilhassa konutların zahmete girmemesi için tam kapasite dolu olması gereken bu depolar, kurak geçen yaz periyodunda hidroelektrik santralların elektrik üretimine yetersiz katkı vermesi niçiniyle BOTAŞ tarafınca kullanılınca, kış devrinde yetersiz kaldılar. halbuki bunların kışa tam kapasite girmeleri gerekirdi.
“ULUSAL TASALAR GÖZETİLMİYOR”
– Yurttaş, doğalgaz ve elektrik faturalarında önemli artırımlarla çaba etmek zorunda, bu artırımların devamı gelir mi?
Bu artırımların devamı gelebilir. Lakin dediğim üzere, bir erken seçim için “iktidar için en uygun” vakit kollaması var. O niçinle bilhassa doğalgazda bir süre bekleyebilir konutlara artırım. Artırım yapılmazsa, bu geniş ve giderek fakirleşen hane halklarını esirgemek için değil, erken seçim stratejisi! Gereği yapılmayacaktır. Çünkü bölüm, güç bölümünün kozmik kurallarına bakılırsa yönetilmediği üzere, ulusal ve kamusal dertler gözetilerek de yönetilmiyor. Siyasetin gölgesinde ve “Saldım çayıra, Mevlam kayıra” diye betimlenebilecek bir idare var.
ZİYAN TÜKETİCİYE YANSIYACAK
– Gaz kesintisinin hem iş dünyasına hem yurttaşa faturası ne olacak?
Birinci kademede, gaz kesintisi çift yakıtlı (gaz ve öteki yakıtlarla) santrallara, gazla çalışan santrallara ve endüstriye yönelik kesintiler yapıldı. Endüstride milyarlarca dolarlık ziyan oluştuğu açıklanırken, santralların yetersiz üretimi niçiniyle de elektrik kesintileri de çarpan tesirle hayatı olumsuz etkiledi. Endüstriye yapılan kesintinin 29 Ocak’ta, elektrik kesintilerinin 31 Ocak’ta bitirileceği belirtildi. Fakat bu biçimde olup olmadığını, sanayi kuruluşlarının açıklamalarına bakarak nazaranceğiz. Konutlara çabucak hemen direkt bir kesinti olmadı. Lakin birincisi, endüstride yaşanan ziyan, gerçek enflasyon üzerinden yeniden tüketicilere yansıyacak. Erken (baskın) seçim için ortam kollayan iktidar, şimdilik konutlarda direkt kesinti yapmadı ancak kriz (arz eksikliği) sürerse o da gündeme gelebilir.
42-45 MİLYAR DOLARLIK FATURA
– Türkiye’nin güçte dışarıya bağımlılık derecesi ve ödediğimiz fatura nedir?
Güçte dışa bağımlılık oranı yüzde 70.1 (2020 sonunda). Güç ithalat faturası, cari açığın en değerli kalemlerinden. Genelde, toplam ithalat faturamızın yüzde 18’i ile 24’ü içinde dalgalanıyor. Fatura petrol/doğalgaz meblağlarının ve dolar/TL paritesinin seyrine bağlı olarak dalgalanıyor. Örneğin (Brent) petrol meblağlarının 112 dolar olduğu 2012’de güç ithalatına 60 milyar dolar ödedik. Talebin ve meblağların düştüğü 2020’de 28 milyar dolara gerileyen fatura, 2021 için 42-45 milyar dolar ortası olarak varsayım ediliyor.
– Hükümet Karadeniz’de iki sefer gaz bulunduğunu deklare etti. Var mı o denli bir kaynak?
Daha birinci kuyuda ve gaye derinliğe 1100 metre varken “rezerv” açıklamanın bilimsel ve ekonomik bir manası yoktur. Açıklama politiktir. bu biçimde da deklare ettiğım üzere, sismikte görülen yapıda en az 7-8 tespit kuyusu açılıp uzun periyodik (yerine göre 45-60 gün sürebilen) uzatılmış akış testleri yapılmalı. O kademeye, 1.5 yıl daha sonra yeni yeni geliniyor. Bu testlerin kararında bile iddiası bir rezerv (yerinde gaz miktarı) belirlenebilir. Bunun tamamı üretilemez. Çeşitli parametrelere bağlı olarak ve fazlaca uzun müddette muhakkak bir yüzdesi üretilebilir. Fakat görüldüğü üzere, daha bu noktaya gelinmeden epey evvel, tamamı yabancı şirketlere “anahtar teslimi” olarak verilen üretim “faaliyetleri” için milyarlarca dolarlık muahedeler yapıldı. Atın önüne otomobil koşulmuş oldu! Üstelik bu yapılan “yerli ve millidir” sloganlarıyla!
RANT OYUNLARINA TERK EDİLMEMELİ
– İktidarın izlediği güç siyasetlerini göz önüne alırsak güçte önümüzdeki periyotlarda cins riskler görüyorsunuz?
Doğalgaz kesintisi (ithalattaki) sürer ya da daha da kronikleşirse, çift yakıtlı santralların süratle öteki yakıtla elektrik üretimine katkı vermesi sağlanmalıdır. Doğalgazda, Azerbaycan’dan BTE sınırından günde 12 milyon metreküp ilave gaz alınabilecekken bunun ihmal edilmiş olması kabul edilemez. Yalnızca 4 milyon metreküplük bir ek alım için adım atıldığı açıklanmıştır. Bu yetersizdir. Rusya’dan gelen iki çizgiden biri TürkAkım’da BOTAŞ’ın yıllık 8 milyar metreküplük kontratı daha evvel altı özel şirkete devredilmişti. Bunlardan üçü, Gazprom’a yükümlülüklerini yerine getirmediği için, onlara devredilmiş gaz ölçüsü alınamamaktadır. TürkAkım’dan günde 46.9 milyon metreküp yerine 32 milyon metreküp gelmekte. Bu ölçüsü devreye alabilmek için kelam konusu kontratların ivedilikle bir daha BOTAŞ’a devranı sağlanmalıdır. Güç idaresi, bu kontratların öbür özel şirketlere bölümü için ihale açmış görünmektedir. Güç dalı rant oyunlarına terk edilemez.
– Bu alanda hangi adımlar atılmalı?
Güç kesiminin geneli için yapılması gerekenler, uzun bir açıklama gerektirir. Burada yalnızca yenilenebilir kaynakların güç karışımındaki mevcut son derece yetersiz hissesinin artırılması, güç yoğunluğunun azaltılması üzere temel konulara değinmekle yetinelim. Bir örnek olarak, tükettiğimiz elektriğin (330 milyar kW-saat) daha fazlasını (400 milyar kW-saat) sistemimize sağlayabilecek güneş potansiyelimizin bu denli yılda topu topu yüzde 3’ünün devreye alınabildiğinin altını çizelim.
Yatırım tavsiyesi içermez.
Cumhuriyet’ten Şehriban Kıraç’ın haberine bakılırsa Türkiye için, mevcut yeraltı gaz depolama kapasitesinin son derece yetersiz olduğunu, kriz devirlerinde günlük geri alınabilecek ölçülerin, Silivri için 28, Tuz Gölü için 40 milyon metreküp olduğunu anlatan Pamir, “Ancak Tuz Gölü depomuzda bu ölçü çekiş devam etse, 5-6 günlük gaz kaldı. Şayet kriz uzarsa depo olarak yalnızca Silivri’ye dayanılacak. Bunlar son derece yetersiz” dedi.
Karadeniz gazı ile ilgi de Pamir, “Çeşitli parametrelere bağlı olarak ve fazlaca uzun müddette belirli bir yüzdesi üretilebilir. Fakat daha bu noktaya gelinmeden epey evvel, tamamı yabancı şirketlere “anahtar teslimi” olarak verilen üretim “faaliyetleri” için milyarlarca dolarlık muahedeler yapıldı. Atın önüne otomobil koşulmuş oldu” sözlerini kullandı. Necdet Pamir ile güç kesimindeki son gelişmeleri konuştuk.
– İran’ın doğalgaz kesintisinin ana niçinleri nelerdir? Kesintinin mühleti uzayabilir mi?
Kanımca İran, kendi tüketimi de bu günlerde epeyce fazla olduğundan, kendi ihtiyacını karşılamakta zorlanıyor. Rafineriler ve endüstride verdiği gazda kesintiye gitti. “Teknik arıza” demese, ceza ödemesi ve bizim ziyanlarımızı karşılaması gerekir. ötürüsıyla, sisteme giren gaz ölçüsünde İran’dan kaynaklı olarak günde 28 milyon metreküp kayıp oluştu. Kesinti, İran’daki talep hava şartlarına bağlı olarak azalana kadar sürebilir.
– Türkiye doğalgaz stoğu yapamaz mıydı, depolama kapasitesi kâfi seviyede mi?
esasen arz güvenliği için yapması gerekirdi. Öncelikle, yılda 60 milyar metreküp gaz tüketen Türkiye için, mevcut yeraltı gaz depolama kapasitesinin son derece yetersiz olduğunu belirtelim. Silivri’de 3.19 milyar metreküp, Tuz Gölü’nde yaklaşık 900 milyon metreküplük depolama kapasitesi var. Bunların toplamı yaklaşık 4.1 milyar metreküp. Tüketime oranı yüzde 6.7 üzere son derece yetersiz ölçü. Kriz devirlerinde günlük geri alınabilecek ölçüler, Silivri için 28, Tuz Gölü için 40 milyon metreküp. Lakin Tuz Gölü depomuzda bu ölçü çekiş devam etse, 5-6 günlük gaz kaldı. Şayet kriz uzarsa, depo olarak yalnızca Silivri’ye dayanılacak. Bunlar son derece yetersiz. Soğuk kış günlerinde bilhassa konutların zahmete girmemesi için tam kapasite dolu olması gereken bu depolar, kurak geçen yaz periyodunda hidroelektrik santralların elektrik üretimine yetersiz katkı vermesi niçiniyle BOTAŞ tarafınca kullanılınca, kış devrinde yetersiz kaldılar. halbuki bunların kışa tam kapasite girmeleri gerekirdi.
“ULUSAL TASALAR GÖZETİLMİYOR”
– Yurttaş, doğalgaz ve elektrik faturalarında önemli artırımlarla çaba etmek zorunda, bu artırımların devamı gelir mi?
Bu artırımların devamı gelebilir. Lakin dediğim üzere, bir erken seçim için “iktidar için en uygun” vakit kollaması var. O niçinle bilhassa doğalgazda bir süre bekleyebilir konutlara artırım. Artırım yapılmazsa, bu geniş ve giderek fakirleşen hane halklarını esirgemek için değil, erken seçim stratejisi! Gereği yapılmayacaktır. Çünkü bölüm, güç bölümünün kozmik kurallarına bakılırsa yönetilmediği üzere, ulusal ve kamusal dertler gözetilerek de yönetilmiyor. Siyasetin gölgesinde ve “Saldım çayıra, Mevlam kayıra” diye betimlenebilecek bir idare var.
ZİYAN TÜKETİCİYE YANSIYACAK
– Gaz kesintisinin hem iş dünyasına hem yurttaşa faturası ne olacak?
Birinci kademede, gaz kesintisi çift yakıtlı (gaz ve öteki yakıtlarla) santrallara, gazla çalışan santrallara ve endüstriye yönelik kesintiler yapıldı. Endüstride milyarlarca dolarlık ziyan oluştuğu açıklanırken, santralların yetersiz üretimi niçiniyle de elektrik kesintileri de çarpan tesirle hayatı olumsuz etkiledi. Endüstriye yapılan kesintinin 29 Ocak’ta, elektrik kesintilerinin 31 Ocak’ta bitirileceği belirtildi. Fakat bu biçimde olup olmadığını, sanayi kuruluşlarının açıklamalarına bakarak nazaranceğiz. Konutlara çabucak hemen direkt bir kesinti olmadı. Lakin birincisi, endüstride yaşanan ziyan, gerçek enflasyon üzerinden yeniden tüketicilere yansıyacak. Erken (baskın) seçim için ortam kollayan iktidar, şimdilik konutlarda direkt kesinti yapmadı ancak kriz (arz eksikliği) sürerse o da gündeme gelebilir.
42-45 MİLYAR DOLARLIK FATURA
– Türkiye’nin güçte dışarıya bağımlılık derecesi ve ödediğimiz fatura nedir?
Güçte dışa bağımlılık oranı yüzde 70.1 (2020 sonunda). Güç ithalat faturası, cari açığın en değerli kalemlerinden. Genelde, toplam ithalat faturamızın yüzde 18’i ile 24’ü içinde dalgalanıyor. Fatura petrol/doğalgaz meblağlarının ve dolar/TL paritesinin seyrine bağlı olarak dalgalanıyor. Örneğin (Brent) petrol meblağlarının 112 dolar olduğu 2012’de güç ithalatına 60 milyar dolar ödedik. Talebin ve meblağların düştüğü 2020’de 28 milyar dolara gerileyen fatura, 2021 için 42-45 milyar dolar ortası olarak varsayım ediliyor.
– Hükümet Karadeniz’de iki sefer gaz bulunduğunu deklare etti. Var mı o denli bir kaynak?
Daha birinci kuyuda ve gaye derinliğe 1100 metre varken “rezerv” açıklamanın bilimsel ve ekonomik bir manası yoktur. Açıklama politiktir. bu biçimde da deklare ettiğım üzere, sismikte görülen yapıda en az 7-8 tespit kuyusu açılıp uzun periyodik (yerine göre 45-60 gün sürebilen) uzatılmış akış testleri yapılmalı. O kademeye, 1.5 yıl daha sonra yeni yeni geliniyor. Bu testlerin kararında bile iddiası bir rezerv (yerinde gaz miktarı) belirlenebilir. Bunun tamamı üretilemez. Çeşitli parametrelere bağlı olarak ve fazlaca uzun müddette muhakkak bir yüzdesi üretilebilir. Fakat görüldüğü üzere, daha bu noktaya gelinmeden epey evvel, tamamı yabancı şirketlere “anahtar teslimi” olarak verilen üretim “faaliyetleri” için milyarlarca dolarlık muahedeler yapıldı. Atın önüne otomobil koşulmuş oldu! Üstelik bu yapılan “yerli ve millidir” sloganlarıyla!
RANT OYUNLARINA TERK EDİLMEMELİ
– İktidarın izlediği güç siyasetlerini göz önüne alırsak güçte önümüzdeki periyotlarda cins riskler görüyorsunuz?
Doğalgaz kesintisi (ithalattaki) sürer ya da daha da kronikleşirse, çift yakıtlı santralların süratle öteki yakıtla elektrik üretimine katkı vermesi sağlanmalıdır. Doğalgazda, Azerbaycan’dan BTE sınırından günde 12 milyon metreküp ilave gaz alınabilecekken bunun ihmal edilmiş olması kabul edilemez. Yalnızca 4 milyon metreküplük bir ek alım için adım atıldığı açıklanmıştır. Bu yetersizdir. Rusya’dan gelen iki çizgiden biri TürkAkım’da BOTAŞ’ın yıllık 8 milyar metreküplük kontratı daha evvel altı özel şirkete devredilmişti. Bunlardan üçü, Gazprom’a yükümlülüklerini yerine getirmediği için, onlara devredilmiş gaz ölçüsü alınamamaktadır. TürkAkım’dan günde 46.9 milyon metreküp yerine 32 milyon metreküp gelmekte. Bu ölçüsü devreye alabilmek için kelam konusu kontratların ivedilikle bir daha BOTAŞ’a devranı sağlanmalıdır. Güç idaresi, bu kontratların öbür özel şirketlere bölümü için ihale açmış görünmektedir. Güç dalı rant oyunlarına terk edilemez.
– Bu alanda hangi adımlar atılmalı?
Güç kesiminin geneli için yapılması gerekenler, uzun bir açıklama gerektirir. Burada yalnızca yenilenebilir kaynakların güç karışımındaki mevcut son derece yetersiz hissesinin artırılması, güç yoğunluğunun azaltılması üzere temel konulara değinmekle yetinelim. Bir örnek olarak, tükettiğimiz elektriğin (330 milyar kW-saat) daha fazlasını (400 milyar kW-saat) sistemimize sağlayabilecek güneş potansiyelimizin bu denli yılda topu topu yüzde 3’ünün devreye alınabildiğinin altını çizelim.
Yatırım tavsiyesi içermez.