İstanbul Sanayi Odası’nda (İSO) güç krizi tartışıldı. Küresel Resources Partners & The Bosphorus Energy Club Lideri Mehmet Öğütçü, Akdeniz Ülkeleri Güç Şirketleri Birliği OEM Petrol ve Gaz Yöneticisi Doç. Dr. Sohbet Karbuz, Facts Küresel Energy Yöneticisi Cüneyt Kazokoğlu, Güç Danışmanı ve BOTAŞ Gaz Alımı Dairesi’nin eski Lideri Ali Arif Aktürk’ün konuk olarak katıldığı meclis toplantısında güçte arz güvenliğinin birinci öncelik olduğunu ve bunun bir ulusal güvenlik sıkıntısı olarak görülmesi gerektiği bildirisi verildi.
AVRUPA’NIN HESAPSIZ İŞLERİ
Aydınlık’tan Recep Erçin’in haberine göre Dr. Sohbet Karbuz yaptığı konuşmada şu bildirileri verdi: “Avrupa’daki güç krizinin sebebi varlık ortasında yokluk çekmek. Batı bloku ile Rusya içinde jeopolitik çekişmenin kararı. Avrupalı siyaset yapıcıların beceriksizliği de bunu getirdi. Vaziyet uygun gözükmüyor. Bugünkü fiyatlar ucuz dahi olabilir. 155 milyar metreküp gaz alıyordu Avrupa, Rusya’dan. ‘2027’de büsbütün azaltacağım ve Rusya’ya olan bağımlılığımı kaldıracağım’ dedi. Lakin 50 milyar metreküp LNG alacaktı! Bunlarda hesap kitap yok. 50 milyar metreküp 500 LNG kargosu demek. Bir de spot olarak yapacaksınız. Ortada o denli bir LNG kargosu yok. Avrupa’ya kargolar geliyor fakat Çin’deki kapanmalar kaynaklı geliyor. Çin şu anda kapanmış olmasaydı; bırakın 2021’i daha evvelki talebi olmuş olsa… Avrupa ‘2-5 senede hidrojen, biyometan üreteceğiz’ diyor. Bunlar olacak şeyler değil. Arzı artıramayacağı için talebi kısmak gerekiyor.”
YEŞİL SÖMÜRÜYE Mİ GEÇİYORUZ?
Karbon nötr siyasetlere da değinen Sohbet Karbuz, şunları söylemiş oldu: “Net sıfırın maliyetini kimse konuşmuyor. Excel üzerinde Avrupa bunları yapıyor. McKinsey yıllık on trilyon dolar gerekiyor, diyor. Dünya ulusal hasılasının yüzde 10’una denk gelir. Afrika’daki adamlara diyeceksiniz ki ‘petrol, gaz kaynaklarını kullanma hidrojen kullan!’ Biz sanki fosil sömürüden yeşil sömürüye mi gidiyoruz? Bence gidiyoruz. Avrupa diyor ki; offshore rüzgarda Avrupa’nın dünya liderliğine soyunması için her şeyi yapacağız. Afrika’daki bir milyar insanın muhtaçlığını karşılamak filan bunlar fasa fiso.”
Türkiye’nin niye kömürden hidrojen üretmediğine ait bir soruyu yanıtlayan Karbuz, “Teknoloji geliştirelim. Üniversitelerimiz var. Bugüne kadar geliştiremediysek kapatalım bunları!” dedi. Hudutta karbon vergisinin Avrupa endüstrisini korumak için getirildiğine dikkat çeken Karbuz, “Türkiye de Avrupa’ya mal satmak istiyorsa oyunu kuralına bakılırsa oynayacak. İki RES bir GES bir hidrojen prototipi kuracak! Güç ağır kesimler Avrupa’da ölecek fakat ithal etmeye devam edecekler, biz de tedarikte en yakın coğrafyayız.” iletisi verdi.
50 KARGOLUK BOŞLUK VAR
Enerji Danışmanı Ali Arif Aktürk’ün verdiği bildiriler da şu biçimde oldu:
“Konutlarda sübvansiyon yapılıyor. Mart ayına kadar endüstride de yapılıyordu. BOTAŞ vahim ziyanlar ediyor. Avrupa’da da ziyan var ancak Türkiye’deki vahim boyutlarda: 40 milyar lira EÜAŞ, 200 milyar lira BOTAŞ ziyanı bekliyorum. Türkiye’nin asgarî 50 kargo spot gaz alma zaruriliği var. Ne Rus ne Azerbaycan ne de İran gazıyla bunu sağlayamazsınız. LNG kapanın elinde kalıyor. 50 kargoluk boşluğu teknik manada da doldurmak fazlaca kolay bir sıkıntı değil. Kesinti olma ihtimali: Yumuşak karnımız İran. Herkes politik niçine bağlar ancak temel niye talep artışıdır. İran kış periyodunda Türkiye’nin iki katı tüketim yapar. Tüketim yerleri Tebriz ve Tahran olduğu için gaz aşağıdan üst çıkmaz. Onun için de Türkiye’nin gazını keser.”
BOTAŞ FİNANSMAN SORUNU YAŞAR MI?
“BOTAŞ’ın gaz çizgisini TANAP’a ekledik. Fakat Türkiye’nin doğusunda Kayseri-Adana çizgisi var. Güneydoğu’ya diğer sınır yok. LNG’yi de saat üzere çalıştıramadık. Dörtyol’da LNG’lerin gidip gelmesi lazım ki çalışabilsin. BOTAŞ buna karşın bu kadar sübvansiyona karşın temerrüde düşerse gaz kesilebilir. Seçim mahalindeyiz. Finansman bulabilirse tamam. Bunlar şayet olmazsa gerekli önlemler alınıyor mu? Yer altı deposu bir ölçü önlem. Lakin depoların dolu olması bile sistemin istikrarı açısından yönetilemez. Siz depoluyorsunuz ancak depo dolu olsa bile depo düzeyi düştükçe üretim de düşer. Bir de o gazı taşıma sorunu var. Temel soru; BOTAŞ’ın finansman sorunu yönetilebilecek mi?”
KRİZİN KAZANANI ABD
“Avrupa’yı basiretsiz yöneticiler bu hale getirdi. Çevreciler de bastırıyor. Bir kesim de ‘Rusya ile anlaşalım’ diyor. Almanya Kuzey Akım 2’de Gazprom’a usulen lisanslamayı yapsa ve açacağım dese gaz meblağları dörtte bir fiyata düşecek. Fakat bu basireti gösteremiyor. Zira Atlantik ötesinden bu işten yarar sağlayan var. ABD şu an LNG’yi yok satıyor. Dünyada dolaşan 700 tanker var ve hepsi dolmuş durumda. Bu kış hepimiz için sıkıntı bir kış. Almanya’da gece 22 ile sabah 6 ortası vitrin ışıkları söndürülmüş durumda. Avrupa ‘Oda sıcaklığını düşürün.’ derken biz de hiç bir şey yapılmaması da epey garip. Kamu kurumlarında bile tasarruf yok. İspanya inançta deniyor ancak aslında Rusya’ya bağımlı. Arktik gemilerle LNG İspanya’ya gelir orada değişim olur. Onlar da Rus LNG’sidir. Bu oran yüzde 25.”
DİZEL İÇİN BASTIRIN!
“Ben siz sanayicilerin yerinde olsam Maliye’nin kapısını çalarım; 3.5’lik dizelin, sülfürü yüksek dizelin vergi ve ÖTV’lerinin gaz düzeyine getirilmesini isterim ki kesinti düşüncelerinde ikinci yakıt olarak kullanabilirim. Kirlidir vs. lakin Avrupa kömür kullanıyor! Yüzde 30 tenzilatlı eser geliyor Rusya’dan; dizel olsun, başkaları olsun. Arz güvenliğinde dizeli de endüstrinin bilhassa tartışması gerektiğini söylüyorum. Güneş güç yatırımları ile ilgili düzenleme endüstrici açısından gerçek; 3-5 tesis sorun olmasa da onlarca tesiste hem dağıtım hem iletimin yönetilmesi çok zorlaşıyor.”
EYLÜLDE ARTIRIM BEKLENİYOR
“Ruslar’ın dediği üzere gaz meblağları 4 bin dolara çıkacak. BOTAŞ’a kaynak bulabilirsek seçimlere kadar siyasi irade fiyat artışlarını yansıtmayacak. Kesinti ise maalesef olacak. Günlük tüketim 320 milyon metreküpü gorecekti vana kısılmasaydı. İstanbul’un günlük tüketimi 53-54 milyon metreküp. Karadeniz’in kapasitesi 10 milyon metreküp. On kuyudan mecnun üzere gaz aksa bile yetmez. Endüstride fiyatları artıracaklardır. Eylül başında periyodu olmamasına karşın elektrik fiyatında da artış bekliyorum.”
RUSYA’YA YAPTIRIMLARLA DENGEYİ SAĞLAYAMAZSINIZ
Cüneyt Kazokoğlu da, “Rusya’ya yaptırım uygulayarak dünyadaki dengeyi sağlamanız mümkün değil.” tespitini yaparak şunları aktardı: “Petrol fiyatlarında üçüncü ve dördüncü çeyrekten itibaren biraz düşüş olacak. Avrupa’da ve ABD’de iktisadi aktivitede düşüşler görüyoruz. Çin’de de yavaşlama var. Doğal gazı Avrupa petrolle ikame ediyor. Doğal gazla çalışan tesisleri petrole çeviriyor. Rafineriler para basıyor. Dizel ihracatçısı Çin, ‘ihraç etmeyeceğim’ diyor. En büyük başka üretici olan Rusya’dan da ‘almayacağım’ diyorsunuz. Bu son iki yılın kıssası vasat siyasetçiler ve öngörüsüz güç siyasetleri yüzünden. Dizel fiyatlarının yüksek kalacağını düşünüyoruz. 2023’ün birinci çeyreğinde de bin doların üzerinde kalır. Ekonomiler yavaşlayacak, talep düşecek. bir daha bir keşmekeş kelam konusu.”
Yatırım tavsiyesi içermez.
AVRUPA’NIN HESAPSIZ İŞLERİ
Aydınlık’tan Recep Erçin’in haberine göre Dr. Sohbet Karbuz yaptığı konuşmada şu bildirileri verdi: “Avrupa’daki güç krizinin sebebi varlık ortasında yokluk çekmek. Batı bloku ile Rusya içinde jeopolitik çekişmenin kararı. Avrupalı siyaset yapıcıların beceriksizliği de bunu getirdi. Vaziyet uygun gözükmüyor. Bugünkü fiyatlar ucuz dahi olabilir. 155 milyar metreküp gaz alıyordu Avrupa, Rusya’dan. ‘2027’de büsbütün azaltacağım ve Rusya’ya olan bağımlılığımı kaldıracağım’ dedi. Lakin 50 milyar metreküp LNG alacaktı! Bunlarda hesap kitap yok. 50 milyar metreküp 500 LNG kargosu demek. Bir de spot olarak yapacaksınız. Ortada o denli bir LNG kargosu yok. Avrupa’ya kargolar geliyor fakat Çin’deki kapanmalar kaynaklı geliyor. Çin şu anda kapanmış olmasaydı; bırakın 2021’i daha evvelki talebi olmuş olsa… Avrupa ‘2-5 senede hidrojen, biyometan üreteceğiz’ diyor. Bunlar olacak şeyler değil. Arzı artıramayacağı için talebi kısmak gerekiyor.”
YEŞİL SÖMÜRÜYE Mİ GEÇİYORUZ?
Karbon nötr siyasetlere da değinen Sohbet Karbuz, şunları söylemiş oldu: “Net sıfırın maliyetini kimse konuşmuyor. Excel üzerinde Avrupa bunları yapıyor. McKinsey yıllık on trilyon dolar gerekiyor, diyor. Dünya ulusal hasılasının yüzde 10’una denk gelir. Afrika’daki adamlara diyeceksiniz ki ‘petrol, gaz kaynaklarını kullanma hidrojen kullan!’ Biz sanki fosil sömürüden yeşil sömürüye mi gidiyoruz? Bence gidiyoruz. Avrupa diyor ki; offshore rüzgarda Avrupa’nın dünya liderliğine soyunması için her şeyi yapacağız. Afrika’daki bir milyar insanın muhtaçlığını karşılamak filan bunlar fasa fiso.”
Türkiye’nin niye kömürden hidrojen üretmediğine ait bir soruyu yanıtlayan Karbuz, “Teknoloji geliştirelim. Üniversitelerimiz var. Bugüne kadar geliştiremediysek kapatalım bunları!” dedi. Hudutta karbon vergisinin Avrupa endüstrisini korumak için getirildiğine dikkat çeken Karbuz, “Türkiye de Avrupa’ya mal satmak istiyorsa oyunu kuralına bakılırsa oynayacak. İki RES bir GES bir hidrojen prototipi kuracak! Güç ağır kesimler Avrupa’da ölecek fakat ithal etmeye devam edecekler, biz de tedarikte en yakın coğrafyayız.” iletisi verdi.
50 KARGOLUK BOŞLUK VAR
Enerji Danışmanı Ali Arif Aktürk’ün verdiği bildiriler da şu biçimde oldu:
“Konutlarda sübvansiyon yapılıyor. Mart ayına kadar endüstride de yapılıyordu. BOTAŞ vahim ziyanlar ediyor. Avrupa’da da ziyan var ancak Türkiye’deki vahim boyutlarda: 40 milyar lira EÜAŞ, 200 milyar lira BOTAŞ ziyanı bekliyorum. Türkiye’nin asgarî 50 kargo spot gaz alma zaruriliği var. Ne Rus ne Azerbaycan ne de İran gazıyla bunu sağlayamazsınız. LNG kapanın elinde kalıyor. 50 kargoluk boşluğu teknik manada da doldurmak fazlaca kolay bir sıkıntı değil. Kesinti olma ihtimali: Yumuşak karnımız İran. Herkes politik niçine bağlar ancak temel niye talep artışıdır. İran kış periyodunda Türkiye’nin iki katı tüketim yapar. Tüketim yerleri Tebriz ve Tahran olduğu için gaz aşağıdan üst çıkmaz. Onun için de Türkiye’nin gazını keser.”
BOTAŞ FİNANSMAN SORUNU YAŞAR MI?
“BOTAŞ’ın gaz çizgisini TANAP’a ekledik. Fakat Türkiye’nin doğusunda Kayseri-Adana çizgisi var. Güneydoğu’ya diğer sınır yok. LNG’yi de saat üzere çalıştıramadık. Dörtyol’da LNG’lerin gidip gelmesi lazım ki çalışabilsin. BOTAŞ buna karşın bu kadar sübvansiyona karşın temerrüde düşerse gaz kesilebilir. Seçim mahalindeyiz. Finansman bulabilirse tamam. Bunlar şayet olmazsa gerekli önlemler alınıyor mu? Yer altı deposu bir ölçü önlem. Lakin depoların dolu olması bile sistemin istikrarı açısından yönetilemez. Siz depoluyorsunuz ancak depo dolu olsa bile depo düzeyi düştükçe üretim de düşer. Bir de o gazı taşıma sorunu var. Temel soru; BOTAŞ’ın finansman sorunu yönetilebilecek mi?”
KRİZİN KAZANANI ABD
“Avrupa’yı basiretsiz yöneticiler bu hale getirdi. Çevreciler de bastırıyor. Bir kesim de ‘Rusya ile anlaşalım’ diyor. Almanya Kuzey Akım 2’de Gazprom’a usulen lisanslamayı yapsa ve açacağım dese gaz meblağları dörtte bir fiyata düşecek. Fakat bu basireti gösteremiyor. Zira Atlantik ötesinden bu işten yarar sağlayan var. ABD şu an LNG’yi yok satıyor. Dünyada dolaşan 700 tanker var ve hepsi dolmuş durumda. Bu kış hepimiz için sıkıntı bir kış. Almanya’da gece 22 ile sabah 6 ortası vitrin ışıkları söndürülmüş durumda. Avrupa ‘Oda sıcaklığını düşürün.’ derken biz de hiç bir şey yapılmaması da epey garip. Kamu kurumlarında bile tasarruf yok. İspanya inançta deniyor ancak aslında Rusya’ya bağımlı. Arktik gemilerle LNG İspanya’ya gelir orada değişim olur. Onlar da Rus LNG’sidir. Bu oran yüzde 25.”
DİZEL İÇİN BASTIRIN!
“Ben siz sanayicilerin yerinde olsam Maliye’nin kapısını çalarım; 3.5’lik dizelin, sülfürü yüksek dizelin vergi ve ÖTV’lerinin gaz düzeyine getirilmesini isterim ki kesinti düşüncelerinde ikinci yakıt olarak kullanabilirim. Kirlidir vs. lakin Avrupa kömür kullanıyor! Yüzde 30 tenzilatlı eser geliyor Rusya’dan; dizel olsun, başkaları olsun. Arz güvenliğinde dizeli de endüstrinin bilhassa tartışması gerektiğini söylüyorum. Güneş güç yatırımları ile ilgili düzenleme endüstrici açısından gerçek; 3-5 tesis sorun olmasa da onlarca tesiste hem dağıtım hem iletimin yönetilmesi çok zorlaşıyor.”
EYLÜLDE ARTIRIM BEKLENİYOR
“Ruslar’ın dediği üzere gaz meblağları 4 bin dolara çıkacak. BOTAŞ’a kaynak bulabilirsek seçimlere kadar siyasi irade fiyat artışlarını yansıtmayacak. Kesinti ise maalesef olacak. Günlük tüketim 320 milyon metreküpü gorecekti vana kısılmasaydı. İstanbul’un günlük tüketimi 53-54 milyon metreküp. Karadeniz’in kapasitesi 10 milyon metreküp. On kuyudan mecnun üzere gaz aksa bile yetmez. Endüstride fiyatları artıracaklardır. Eylül başında periyodu olmamasına karşın elektrik fiyatında da artış bekliyorum.”
RUSYA’YA YAPTIRIMLARLA DENGEYİ SAĞLAYAMAZSINIZ
Cüneyt Kazokoğlu da, “Rusya’ya yaptırım uygulayarak dünyadaki dengeyi sağlamanız mümkün değil.” tespitini yaparak şunları aktardı: “Petrol fiyatlarında üçüncü ve dördüncü çeyrekten itibaren biraz düşüş olacak. Avrupa’da ve ABD’de iktisadi aktivitede düşüşler görüyoruz. Çin’de de yavaşlama var. Doğal gazı Avrupa petrolle ikame ediyor. Doğal gazla çalışan tesisleri petrole çeviriyor. Rafineriler para basıyor. Dizel ihracatçısı Çin, ‘ihraç etmeyeceğim’ diyor. En büyük başka üretici olan Rusya’dan da ‘almayacağım’ diyorsunuz. Bu son iki yılın kıssası vasat siyasetçiler ve öngörüsüz güç siyasetleri yüzünden. Dizel fiyatlarının yüksek kalacağını düşünüyoruz. 2023’ün birinci çeyreğinde de bin doların üzerinde kalır. Ekonomiler yavaşlayacak, talep düşecek. bir daha bir keşmekeş kelam konusu.”
Yatırım tavsiyesi içermez.