Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği (TGSD) İdare Şurası Müşterek Lideri Ramazan Kaya, 2022’nin maliyet, finansman ve performans dahil her manada çetin bir yıl olacağını vurguladı.
Kaya, “Kur 18 liraya çıktığında fazlaca inanmamıştık. Bu şekil aşağı ve üst gidişler grafiğimizi bozuyor, fiyat tutturamıyoruz. Şu anda doların 13.50, Avro’nun 15 lira olduğu düzey en taban düzey olması gerektiğini düşünüyoruz, bunun bir tık üste çıkması gerekiyor ki daha düzgün ve yanlışsız fiyatlar verelim” tabirlerini kullandı.
Cumhuriyet’ten Şehriban Kıraç, son devirlerde tüketiciye yönelik eserlerde fiyat indirimlerinin yapılmadığına dikkat çeken Ramazan Kaya ile dokumacılık ve hazırgiyim kesimindeki gelişmeleri konuştu.
– Yılın birinci ayını geride bıraktık, nasıl gidiyor işler?
2021’in son çeyreğinde ihracat dahil her açıdan önemli ivme kazanmıştık. Lakin yıla başlarken bilhassa maliyet artışları, güç fiyatlarındaki, taban fiyattaki artış, kurdaki önemli dalgalanma ve geri gelme önemli duraklamaya niye oldu. Yılın birinci ayında dalda kapasite kullanım oranları düştü. Omicron yüzünden Avrupa’da kimi ülkelerin kapanmasıyla talepler de yavaşladı.
Biz bu maliyet artışlarını asıl bu aydan itibaren hissetmeye başladık. Faturaları bu ay ortasında ödemeye başladık. Geçen yılla karşılaştırdığımızda maliyetlerimiz en az yüzde 50-60 artmış oldu. Kur da bunu dengelemediği için bunu müşterimize artırım olarak yansıtmamız gerekiyor. 15 Aralık’tan bu yana müşterilerimizle daima bir fiyat arbedesi ortasındayız. Fiyat tutturamıyoruz. Bu da fiyat istikrarsızlığı ve kârsızlığı getiriyor. Kârsızlık olunca kesim demoralize oluyor, yatırım iştahınız var ise durduruyorsunuz ya da erteliyorsunuz.
– 2022 sıkıntı geçecek bu biçimde?
2022 maliyet artışları ve güçteki artırımlarla son vakit içinderdaki kesintilerle güç bir havada geçecek üzere. Üretim ve ihracata baktığımızda 2022’yi daha olumlu bir yıl olacak diye değerlendirmiştik. Lakin şu anda duraklama var. Müşterilerin bizi tercih etmesinin kimi sebepleri var. Coğrafik yakınlık, tedarik zincirindeki kırılmalar, elektrik kesintileri ve birtakım açılma kapanmalardan dolayı müşteriler de durma noktasına geldi. Lakin bunun fazlaca uzun vadeli olacağını zannetmiyorum. Son altı ayda biraz panik alışverişi oldu. Artık bunun sakinliğini de yaşıyoruz.
– Müşteriyle daima fiyat hengamesi olunca siparişlerin öteki ülkelere kayma riski yok mu?
Son devirlerde Türkiye’deki sipariş artışları Vietnam, Srilanka, Bangladeş üzere ülkelerden geldi. Hem katma bedelli eserler birebir vakitte beyzik eserler geldi. Ancak fiyat ve maliyet artışlarıyla beyzig eserler Türkiye’den geri gidecek. Onları elimizde tutma bahtımız yok. Katma pahalı eserleri yapmaya devam edeceğiz, lakin burada üreticinin biraz kârsızlığı oluşacak.
EN AZ YÜZDE 50 ARTIRIM
– ÜFE de yüzde 93’e çıktı. Bu artışlar yakın vakitte fiyatlara yansıyacak mı?
Markalar bir fiyat etiketiyle gelip dönemsel indirimler yapar. Son vakit içinderda fiyat indirimleriyle karşılaşmıyoruz. Fiyat artırmıyoruz fakat indirmiyoruz da. Baharla birlikte katiyen fiyat etiketleri artacak. Bu kaçınılmaz. En az fiyat artışı yüzde 50 olacak.
– Halkın alım gücü eriyor, nasıl alacak ki?
Enflasyon aslına bakarsan yüzde 48. Genel masraflarımızı de düşündüğümüzde yüzde 50 artırım yüksek bir artış üzere görünmemeli.
– Bu yıl iç piyasada bir büyüme olacak mı?
Ciro manasında önemli büyümeler olmayabilir, yerinde de sayabilir. Fakat adet bazında küçülmeler olacaktır. Evvelden tüketici olarak beş esere 20 liradan 100 lira ödüyordunuz. Artık iki eseri 100 liraya alacaksınız. O yüzden ciroyu tutturacaklar lakin adet bazlı geri geleceğiz. Bu da kapasite kullanım oranlarını düşürecek. Bunun için firmaların alternatifler üzerinde çalışması gerekiyor. Ya mağaza sayılarını artıracaklar, ya farklı pazarlara açılacaklar ya da kapasite kullanmasını geri çekecekler. Öteki çıkış yolu yok.
– Var mı mağaza sayısı artırma isteği?
Pandemiyle satışların online kanala kaymasıyla mağaza kapanmaları oldu. Fakat yeni pazarlar ve farklı bölgelerde mağaza açılışları var, açmaya da devam edecekler.
PİYASA PEŞİNE DÖNDÜ
– Finansmana ulaşma noktasında ne çeşit problemler var?
Siyaset faizi yüzde 14. Lakin devlet bankalarına gittiğinizde bile faizler yüzde 19-25 ortası özel bankalarda yüzde 25-35 ortası değişiyor. Evvelce daha kısa periyodik vadelerle paraya gereksinimimiz oluyordu, pandemide hammaddede büsbütün peşine dönen bir sureci yaşadık. Evvelden piyasa kredisi oluyordu artık o da yok, büsbütün peşinle dönen bir sistem var. Krediye ulaşmak artık daha sıkıntı.
Burada üç düzeltme yapılması lazım; Kredilerin geri dönüşlerini daha uzun vadeye yaymak gerekiyor. Faiz oranı inmeli. İşletmelerin sermaye yapılarının erdiğini görüyoruz, emtia fiyatları iki katına çıktı, işletme sermayen yetmiyor, piyasa kredisi yok. Bu niçinle bilanço ve varlıkların güncellenmesi gerekiyor. Bankaların limitlerini yenilemesi lazım. Bu çalışmaların yılın birinci çeyreğinde olacağını düşünüyorum. Artık yeşil çerçeve ve karbon salımı ile ilgili önemli yatırımlar var. Bunlar kısa vadeli olmayacağı için orta ve uzun vadeli krediye muhtaçlığımız var. 2022 her manada çetin bir yıl olacak. Hem maliyet, hem finansman hem performans manasında. Bu, yalnızca üretmekle ilgili değil, tüketicinin de seçme bahtı daha az olacak. Bu yıl yeni bir marka doğar mı, doğmaz.
– Giden ya da batan marka olur mu?
Zannetmiyorum. Son vakit içinderda en hoş şey ziyan ettim işi bırakıyorum diyenle fazlaca karşılaşmıyoruz.
KÂRSIZLIKLA İŞ YÜRÜMEZ
– İhracatta siz müşteriye ne kadar artırım yapmak istiyorsunuz da kabul edilmiyor?
Genel masraflar yüzde 50-60 arttı. Hammadde yüzde 100’e varan artışlar var. Döviz kurunu da düşündüğümüzde kâğıt üzerinde bizim eser fiyatına yüzde 20-25 artırım koymamız gerekiyor. Ancak alınan sayılar yüzde 10-12’de kalıyor. Bizim dalda de yüzde 10 kâr yaptığınızda ya başa baş gidiyorsunuzdur ya da bir ölçü ziyan ediyorsunuz. Son periyotlarda daima üreticiler daha epeyce otomasyona, teknolojiye, verimliliğe odaklanıyorlar. Yoksa bu kârsızlıkla işi devam ettirme talihi yok.
– Önemli güç kesintileri yaşandı, buna bağlı kaybınız ne kadar oldu?
Tedarik zincirini düşünürsek hazırgiyim daha hayli elektrik kullanıyor. Fabrikaların yüzde 50’si OSB’lerin ortasında. Ne yaptık? Jeneratörlere döndük. Jeneratör maliyetini elektrikle çarptığımızda yaklaşık 4 katı. 1000 lira elektrik maliyetiniz var ise jeneratör çalıştırdığınızda 4 bin lira elektrik maliyeti çıkıyor. Jeneratörü olmayanlar ya jeneratör aldı ya da hafta sonu telafi çalışmaları yaptı. Pazar günü iki katı mesai ödemek zorunda kaldık. Boya ve terbiyede fabrikalar 2-3 gün kapalı kaldı. Performans düştü bu da maliyeti artırdı. Bir sefere mahsus olunca bu tolere edilebilir, fakat ilerleyen günlerde bu kesintiler sürerse hem performans hem termin manasında epeyce önemli kayıplarla karşı karşıya kalabiliriz. Zira hazırgiyimcilerin vakit taahhütleri, müşterilerle kontratlar var. Bunları yerine getirmediğimiz vakit müşteri vazgeçebilir. Hem güç kesintisi hem artırımlar niçiniyle önemli bir maliyet artışımız var.
FİYAT TUTTURAMIYORUZ
– Döviz kurunun geldiği düzey iş yapış sürecini nasıl etkiliyor?
Kur 18 liraya çıktığında fazlaca inanmamıştık. O fiyattan hem mal alıp hem satanlar oldu. Bu biçim aşağı ve üst gidişler grafiğimizi bozuyor, fiyat tutturamıyoruz. Şu anda doların 13.50, Avro’nun 15 lira olduğu düzey en taban düzey olması gerektiğini düşünüyoruz, bunun biraz üste çıkması gerekiyor ki daha yeterli ve hakikat fiyatlar verelim. Bizim maliyetlerimizde rekabet ettiğimiz Vietnam, Srilanka, Bangladeş üzere ülkelere nazaran dört kat artış var.
– Kesim için atılması gereken adımlar neler?
Orta ve uzun vadeli olumlu düşünüyoruz. Nitelikli eleman ve orta eleman ıstırabımız var. En az 5-10 yıl yeni finansman modellerine muhtaçlığımız var.
– Kapasite kullanması ne düzeyde?
2021 sonunda yüzde 78-80’lerdeydi. Kimi fabrikalar yeni kapasite arayışlarına girdi. Altı ay ile bir yıl ortasında yeni yatırımları da nazaranceğiz. En az yüzde 10 kapasite artışı olacağını düşünüyorum. Dokuma ve hazırgiyim ve perakende tarafında 1.5 milyon çalışan var.
– Bölümün 2022 büyümesi ne olur?
2021’de 20.3 milyar dolar ihracat yapıldı. Bu yıl 23 milyar dolar olabilir. İç piyasada üst çıkacağımızı düşünmüyorum. Kilogram ünite tutarlarımızda maalesef düşüş var. 16.5 dolarlardan 16 dolarlara düştük.
Yatırım tavsiyesi içermez.
Kaya, “Kur 18 liraya çıktığında fazlaca inanmamıştık. Bu şekil aşağı ve üst gidişler grafiğimizi bozuyor, fiyat tutturamıyoruz. Şu anda doların 13.50, Avro’nun 15 lira olduğu düzey en taban düzey olması gerektiğini düşünüyoruz, bunun bir tık üste çıkması gerekiyor ki daha düzgün ve yanlışsız fiyatlar verelim” tabirlerini kullandı.
Cumhuriyet’ten Şehriban Kıraç, son devirlerde tüketiciye yönelik eserlerde fiyat indirimlerinin yapılmadığına dikkat çeken Ramazan Kaya ile dokumacılık ve hazırgiyim kesimindeki gelişmeleri konuştu.
– Yılın birinci ayını geride bıraktık, nasıl gidiyor işler?
2021’in son çeyreğinde ihracat dahil her açıdan önemli ivme kazanmıştık. Lakin yıla başlarken bilhassa maliyet artışları, güç fiyatlarındaki, taban fiyattaki artış, kurdaki önemli dalgalanma ve geri gelme önemli duraklamaya niye oldu. Yılın birinci ayında dalda kapasite kullanım oranları düştü. Omicron yüzünden Avrupa’da kimi ülkelerin kapanmasıyla talepler de yavaşladı.
Biz bu maliyet artışlarını asıl bu aydan itibaren hissetmeye başladık. Faturaları bu ay ortasında ödemeye başladık. Geçen yılla karşılaştırdığımızda maliyetlerimiz en az yüzde 50-60 artmış oldu. Kur da bunu dengelemediği için bunu müşterimize artırım olarak yansıtmamız gerekiyor. 15 Aralık’tan bu yana müşterilerimizle daima bir fiyat arbedesi ortasındayız. Fiyat tutturamıyoruz. Bu da fiyat istikrarsızlığı ve kârsızlığı getiriyor. Kârsızlık olunca kesim demoralize oluyor, yatırım iştahınız var ise durduruyorsunuz ya da erteliyorsunuz.
– 2022 sıkıntı geçecek bu biçimde?
2022 maliyet artışları ve güçteki artırımlarla son vakit içinderdaki kesintilerle güç bir havada geçecek üzere. Üretim ve ihracata baktığımızda 2022’yi daha olumlu bir yıl olacak diye değerlendirmiştik. Lakin şu anda duraklama var. Müşterilerin bizi tercih etmesinin kimi sebepleri var. Coğrafik yakınlık, tedarik zincirindeki kırılmalar, elektrik kesintileri ve birtakım açılma kapanmalardan dolayı müşteriler de durma noktasına geldi. Lakin bunun fazlaca uzun vadeli olacağını zannetmiyorum. Son altı ayda biraz panik alışverişi oldu. Artık bunun sakinliğini de yaşıyoruz.
– Müşteriyle daima fiyat hengamesi olunca siparişlerin öteki ülkelere kayma riski yok mu?
Son devirlerde Türkiye’deki sipariş artışları Vietnam, Srilanka, Bangladeş üzere ülkelerden geldi. Hem katma bedelli eserler birebir vakitte beyzik eserler geldi. Ancak fiyat ve maliyet artışlarıyla beyzig eserler Türkiye’den geri gidecek. Onları elimizde tutma bahtımız yok. Katma pahalı eserleri yapmaya devam edeceğiz, lakin burada üreticinin biraz kârsızlığı oluşacak.
EN AZ YÜZDE 50 ARTIRIM
– ÜFE de yüzde 93’e çıktı. Bu artışlar yakın vakitte fiyatlara yansıyacak mı?
Markalar bir fiyat etiketiyle gelip dönemsel indirimler yapar. Son vakit içinderda fiyat indirimleriyle karşılaşmıyoruz. Fiyat artırmıyoruz fakat indirmiyoruz da. Baharla birlikte katiyen fiyat etiketleri artacak. Bu kaçınılmaz. En az fiyat artışı yüzde 50 olacak.
– Halkın alım gücü eriyor, nasıl alacak ki?
Enflasyon aslına bakarsan yüzde 48. Genel masraflarımızı de düşündüğümüzde yüzde 50 artırım yüksek bir artış üzere görünmemeli.
– Bu yıl iç piyasada bir büyüme olacak mı?
Ciro manasında önemli büyümeler olmayabilir, yerinde de sayabilir. Fakat adet bazında küçülmeler olacaktır. Evvelden tüketici olarak beş esere 20 liradan 100 lira ödüyordunuz. Artık iki eseri 100 liraya alacaksınız. O yüzden ciroyu tutturacaklar lakin adet bazlı geri geleceğiz. Bu da kapasite kullanım oranlarını düşürecek. Bunun için firmaların alternatifler üzerinde çalışması gerekiyor. Ya mağaza sayılarını artıracaklar, ya farklı pazarlara açılacaklar ya da kapasite kullanmasını geri çekecekler. Öteki çıkış yolu yok.
– Var mı mağaza sayısı artırma isteği?
Pandemiyle satışların online kanala kaymasıyla mağaza kapanmaları oldu. Fakat yeni pazarlar ve farklı bölgelerde mağaza açılışları var, açmaya da devam edecekler.
PİYASA PEŞİNE DÖNDÜ
– Finansmana ulaşma noktasında ne çeşit problemler var?
Siyaset faizi yüzde 14. Lakin devlet bankalarına gittiğinizde bile faizler yüzde 19-25 ortası özel bankalarda yüzde 25-35 ortası değişiyor. Evvelce daha kısa periyodik vadelerle paraya gereksinimimiz oluyordu, pandemide hammaddede büsbütün peşine dönen bir sureci yaşadık. Evvelden piyasa kredisi oluyordu artık o da yok, büsbütün peşinle dönen bir sistem var. Krediye ulaşmak artık daha sıkıntı.
Burada üç düzeltme yapılması lazım; Kredilerin geri dönüşlerini daha uzun vadeye yaymak gerekiyor. Faiz oranı inmeli. İşletmelerin sermaye yapılarının erdiğini görüyoruz, emtia fiyatları iki katına çıktı, işletme sermayen yetmiyor, piyasa kredisi yok. Bu niçinle bilanço ve varlıkların güncellenmesi gerekiyor. Bankaların limitlerini yenilemesi lazım. Bu çalışmaların yılın birinci çeyreğinde olacağını düşünüyorum. Artık yeşil çerçeve ve karbon salımı ile ilgili önemli yatırımlar var. Bunlar kısa vadeli olmayacağı için orta ve uzun vadeli krediye muhtaçlığımız var. 2022 her manada çetin bir yıl olacak. Hem maliyet, hem finansman hem performans manasında. Bu, yalnızca üretmekle ilgili değil, tüketicinin de seçme bahtı daha az olacak. Bu yıl yeni bir marka doğar mı, doğmaz.
– Giden ya da batan marka olur mu?
Zannetmiyorum. Son vakit içinderda en hoş şey ziyan ettim işi bırakıyorum diyenle fazlaca karşılaşmıyoruz.
KÂRSIZLIKLA İŞ YÜRÜMEZ
– İhracatta siz müşteriye ne kadar artırım yapmak istiyorsunuz da kabul edilmiyor?
Genel masraflar yüzde 50-60 arttı. Hammadde yüzde 100’e varan artışlar var. Döviz kurunu da düşündüğümüzde kâğıt üzerinde bizim eser fiyatına yüzde 20-25 artırım koymamız gerekiyor. Ancak alınan sayılar yüzde 10-12’de kalıyor. Bizim dalda de yüzde 10 kâr yaptığınızda ya başa baş gidiyorsunuzdur ya da bir ölçü ziyan ediyorsunuz. Son periyotlarda daima üreticiler daha epeyce otomasyona, teknolojiye, verimliliğe odaklanıyorlar. Yoksa bu kârsızlıkla işi devam ettirme talihi yok.
– Önemli güç kesintileri yaşandı, buna bağlı kaybınız ne kadar oldu?
Tedarik zincirini düşünürsek hazırgiyim daha hayli elektrik kullanıyor. Fabrikaların yüzde 50’si OSB’lerin ortasında. Ne yaptık? Jeneratörlere döndük. Jeneratör maliyetini elektrikle çarptığımızda yaklaşık 4 katı. 1000 lira elektrik maliyetiniz var ise jeneratör çalıştırdığınızda 4 bin lira elektrik maliyeti çıkıyor. Jeneratörü olmayanlar ya jeneratör aldı ya da hafta sonu telafi çalışmaları yaptı. Pazar günü iki katı mesai ödemek zorunda kaldık. Boya ve terbiyede fabrikalar 2-3 gün kapalı kaldı. Performans düştü bu da maliyeti artırdı. Bir sefere mahsus olunca bu tolere edilebilir, fakat ilerleyen günlerde bu kesintiler sürerse hem performans hem termin manasında epeyce önemli kayıplarla karşı karşıya kalabiliriz. Zira hazırgiyimcilerin vakit taahhütleri, müşterilerle kontratlar var. Bunları yerine getirmediğimiz vakit müşteri vazgeçebilir. Hem güç kesintisi hem artırımlar niçiniyle önemli bir maliyet artışımız var.
FİYAT TUTTURAMIYORUZ
– Döviz kurunun geldiği düzey iş yapış sürecini nasıl etkiliyor?
Kur 18 liraya çıktığında fazlaca inanmamıştık. O fiyattan hem mal alıp hem satanlar oldu. Bu biçim aşağı ve üst gidişler grafiğimizi bozuyor, fiyat tutturamıyoruz. Şu anda doların 13.50, Avro’nun 15 lira olduğu düzey en taban düzey olması gerektiğini düşünüyoruz, bunun biraz üste çıkması gerekiyor ki daha yeterli ve hakikat fiyatlar verelim. Bizim maliyetlerimizde rekabet ettiğimiz Vietnam, Srilanka, Bangladeş üzere ülkelere nazaran dört kat artış var.
– Kesim için atılması gereken adımlar neler?
Orta ve uzun vadeli olumlu düşünüyoruz. Nitelikli eleman ve orta eleman ıstırabımız var. En az 5-10 yıl yeni finansman modellerine muhtaçlığımız var.
– Kapasite kullanması ne düzeyde?
2021 sonunda yüzde 78-80’lerdeydi. Kimi fabrikalar yeni kapasite arayışlarına girdi. Altı ay ile bir yıl ortasında yeni yatırımları da nazaranceğiz. En az yüzde 10 kapasite artışı olacağını düşünüyorum. Dokuma ve hazırgiyim ve perakende tarafında 1.5 milyon çalışan var.
– Bölümün 2022 büyümesi ne olur?
2021’de 20.3 milyar dolar ihracat yapıldı. Bu yıl 23 milyar dolar olabilir. İç piyasada üst çıkacağımızı düşünmüyorum. Kilogram ünite tutarlarımızda maalesef düşüş var. 16.5 dolarlardan 16 dolarlara düştük.
Yatırım tavsiyesi içermez.