Tecrübeli iktisat muharriri Erdal Sağlam’ın köşe yazısından alıntı
Türkiye, düşük faiz-yüksek enflasyon sarmalına geçen eylül ayında yine girdi. Bunun sebebi Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ağustosta bir daha başlatmış olduğu “Faiz sebep, enflasyon neticedir” halinde özetlenen, iktisadın maddelerine karşı çıkan fikri.
Son aylarda buna “Nas ne diyorsa ona uyacağız” diyerek İslami ve ideolojik kılıf da eklendi ve olanlar oldu. Tüm dünyada artan enflasyon niçiniyle faiz artışları başlamışken içeride enflasyon esasen artış sürecine girmişken dört ayda toplam 5 puanlık faiz indirimi yapıldı. Sonunda kurlar ve enflasyon patladı, tahminen de birinci sefer yaşanacak hiperenflasyon periyoduna girdik.
Cumhurbaşkanı’nın “mandacı” diye suçladığı iktisatçıların birçok, erken faiz indirimi yapmak yerine faizler yüzde 19 düzeyinde kalsaydı, bugün kurların 10 TL’nin altında, enflasyonun da yüzde 15 civarında olacağını söylüyor.
Tüketici enflasyonunda gelinen yüzde 36 düzeyinin önümüzdeki aylarda yükselmesi de kaçınılmaz. Toplam 415 unsurluk sepetten 364’ünde fiyat artışı görülmesini, Merkez Bankası’nın birkaç ay evvel “Faizde buna bakacağız” dediği çekirdek enflasyonun bile yüzde 32’ye ulaştığını göz önüne alırsak, esasen artışın devam edeceği açıkça gözüküyor.
Yıllık enflasyon oranlarının yüzde 50’ye kadar çıkması ihtimalini düşündüren daha biroldukça sinyal var. TÜİK üretici fiyatlarındaki artışın aralıkta yüzde 19.08, yıllık olarak da yüzde 79.89’a çıktığını deklare etti. Ortadaki makas aelbette büyümeye devam etti, bu da tüketici fiyatlarına yansımasının kaçınılmaz olduğunun göstergesi. Yüzde 50’lik taban fiyat artırımı, enflasyon oranında yapılacak memur, personel ve memur emeklisi artırımları da hesaba katıldığında, önümüzdeki birkaç ay ortasında talebin canlı seyretmesi, ötürüsıyla üreteci meblağlarından tüketici fiyatlarına geçişin artacağını söyleyebiliriz.
Enflasyondaki artış trendinin süreceği yolundaki beklenti, talebin öne çekilmesine, bu da tüketici fiyatlarında daha yüksek oranlı artışlara niye de olabilir.
Bu da yetmedi; 31 Aralık akşamı elektriğe, doğalgaza, akaryakıt mamüllerine ve otomatik gelen vergi ile harçlarda yüksek oranlı artışları yaşadık. Tüm bunlar önümüzdeki aylardaki enflasyon oranlarına yansımaya devam edecek.
Geçen yılın birinci beş ayında baz etkisinin düşük kaldığını göz önüne alırsak, bu gidişle enflasyonun yüzde 50’ye gerçek gidişini de olağan karşılamak gerek.
FAİZ ARTIŞI YAPAR MI?
Tüketici fiyat endeksinde değerli hissesi olan sigara ve içki fiyatlarına gelecek artırımları da saymak gerek. Otomatik olarak, evvelki altı ayın enflasyon oranı yansıtılırsa sigara meblağları yüzde 47 zamlanacak. Uygulanan saçma göreli vergileme niçiniyle, pakette 5 TL artış bekleniyor. 1 TL’lik artış enflasyona 0.25 oranında tesir yaptığına nazaran, 5 TL’lik sigara artırımından bile tek başına yüzde 1.25’lik enflasyon artışı gelecek. Alkollü içki artırımı da eforu.
İktidar bu biçimde bir savunmaya geçse bile enflasyonda gelinen noktayı “geçici” olarak görmek mümkün değil. Tersine, bu trendin hızlanacağını, bilhassa yılın birinci beş ayında artışın devam edeceğini rahatlıkla söyleyebiliriz.
Pekala, bu süreçten geri dönüş nasıl olacak? Bu hususta tek tahlil, 2018’de yaptıkları üzere, yüksek oranlı faiz artışları yapıp kurların ve enflasyon trendinin geriye gelmesini beklemek. Düşünün; Merkez Bankası siyaset faizi yüzde 14’e indi, yıllık enflasyon yüzde 36’yı aştı ve daha da üst gidecek. Buradaki negatif gerçek faiz yüzde 20’leri aşmışken, yapılması gereken faiz artışının en az bu seviyede olması gerekir. Sizce Cumhurbaşkanı Erdoğan buna müsaade verir mi?
Cumhurbaşkanı’nın “Faiz sebeptir, enflasyon sonuçtur” tezinin son dört ayda tam zıddının çıktığını somut sayılarla görüp yüklü faiz artışı yapması doğal olandır. meğer Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yeni yılda da faiz indirimlerinin devam etmesini istediğini bilirken, yüklü faiz artışları yapmasını beklemek biraz garip olur herbiçimde.
“Kahramanlık” olarak sunulan kurlardaki düşüşün yerini artışa bir daha bırakması beklenebilir. “Çalışanı ezdirmem” diyerek lanse edilen yüzde 50’lik taban fiyat artırımı da bu enflasyonla, birkaç ay ortasında sıfırlanmış olacak.
Özetle: tek kişinin kelam sahibi olduğu ülkede yapılan yanlış, ülkeyi ve tüm halkı uçuruma sürüklüyor.
Cumhuriyet
Yatırım tavsiyesi içermez.
Türkiye, düşük faiz-yüksek enflasyon sarmalına geçen eylül ayında yine girdi. Bunun sebebi Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ağustosta bir daha başlatmış olduğu “Faiz sebep, enflasyon neticedir” halinde özetlenen, iktisadın maddelerine karşı çıkan fikri.
Son aylarda buna “Nas ne diyorsa ona uyacağız” diyerek İslami ve ideolojik kılıf da eklendi ve olanlar oldu. Tüm dünyada artan enflasyon niçiniyle faiz artışları başlamışken içeride enflasyon esasen artış sürecine girmişken dört ayda toplam 5 puanlık faiz indirimi yapıldı. Sonunda kurlar ve enflasyon patladı, tahminen de birinci sefer yaşanacak hiperenflasyon periyoduna girdik.
Cumhurbaşkanı’nın “mandacı” diye suçladığı iktisatçıların birçok, erken faiz indirimi yapmak yerine faizler yüzde 19 düzeyinde kalsaydı, bugün kurların 10 TL’nin altında, enflasyonun da yüzde 15 civarında olacağını söylüyor.
Tüketici enflasyonunda gelinen yüzde 36 düzeyinin önümüzdeki aylarda yükselmesi de kaçınılmaz. Toplam 415 unsurluk sepetten 364’ünde fiyat artışı görülmesini, Merkez Bankası’nın birkaç ay evvel “Faizde buna bakacağız” dediği çekirdek enflasyonun bile yüzde 32’ye ulaştığını göz önüne alırsak, esasen artışın devam edeceği açıkça gözüküyor.
Yıllık enflasyon oranlarının yüzde 50’ye kadar çıkması ihtimalini düşündüren daha biroldukça sinyal var. TÜİK üretici fiyatlarındaki artışın aralıkta yüzde 19.08, yıllık olarak da yüzde 79.89’a çıktığını deklare etti. Ortadaki makas aelbette büyümeye devam etti, bu da tüketici fiyatlarına yansımasının kaçınılmaz olduğunun göstergesi. Yüzde 50’lik taban fiyat artırımı, enflasyon oranında yapılacak memur, personel ve memur emeklisi artırımları da hesaba katıldığında, önümüzdeki birkaç ay ortasında talebin canlı seyretmesi, ötürüsıyla üreteci meblağlarından tüketici fiyatlarına geçişin artacağını söyleyebiliriz.
Enflasyondaki artış trendinin süreceği yolundaki beklenti, talebin öne çekilmesine, bu da tüketici fiyatlarında daha yüksek oranlı artışlara niye de olabilir.
Bu da yetmedi; 31 Aralık akşamı elektriğe, doğalgaza, akaryakıt mamüllerine ve otomatik gelen vergi ile harçlarda yüksek oranlı artışları yaşadık. Tüm bunlar önümüzdeki aylardaki enflasyon oranlarına yansımaya devam edecek.
Geçen yılın birinci beş ayında baz etkisinin düşük kaldığını göz önüne alırsak, bu gidişle enflasyonun yüzde 50’ye gerçek gidişini de olağan karşılamak gerek.
FAİZ ARTIŞI YAPAR MI?
Tüketici fiyat endeksinde değerli hissesi olan sigara ve içki fiyatlarına gelecek artırımları da saymak gerek. Otomatik olarak, evvelki altı ayın enflasyon oranı yansıtılırsa sigara meblağları yüzde 47 zamlanacak. Uygulanan saçma göreli vergileme niçiniyle, pakette 5 TL artış bekleniyor. 1 TL’lik artış enflasyona 0.25 oranında tesir yaptığına nazaran, 5 TL’lik sigara artırımından bile tek başına yüzde 1.25’lik enflasyon artışı gelecek. Alkollü içki artırımı da eforu.
İktidar bu biçimde bir savunmaya geçse bile enflasyonda gelinen noktayı “geçici” olarak görmek mümkün değil. Tersine, bu trendin hızlanacağını, bilhassa yılın birinci beş ayında artışın devam edeceğini rahatlıkla söyleyebiliriz.
Pekala, bu süreçten geri dönüş nasıl olacak? Bu hususta tek tahlil, 2018’de yaptıkları üzere, yüksek oranlı faiz artışları yapıp kurların ve enflasyon trendinin geriye gelmesini beklemek. Düşünün; Merkez Bankası siyaset faizi yüzde 14’e indi, yıllık enflasyon yüzde 36’yı aştı ve daha da üst gidecek. Buradaki negatif gerçek faiz yüzde 20’leri aşmışken, yapılması gereken faiz artışının en az bu seviyede olması gerekir. Sizce Cumhurbaşkanı Erdoğan buna müsaade verir mi?
Cumhurbaşkanı’nın “Faiz sebeptir, enflasyon sonuçtur” tezinin son dört ayda tam zıddının çıktığını somut sayılarla görüp yüklü faiz artışı yapması doğal olandır. meğer Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yeni yılda da faiz indirimlerinin devam etmesini istediğini bilirken, yüklü faiz artışları yapmasını beklemek biraz garip olur herbiçimde.
“Kahramanlık” olarak sunulan kurlardaki düşüşün yerini artışa bir daha bırakması beklenebilir. “Çalışanı ezdirmem” diyerek lanse edilen yüzde 50’lik taban fiyat artırımı da bu enflasyonla, birkaç ay ortasında sıfırlanmış olacak.
Özetle: tek kişinin kelam sahibi olduğu ülkede yapılan yanlış, ülkeyi ve tüm halkı uçuruma sürüklüyor.
Cumhuriyet
Yatırım tavsiyesi içermez.