550 milyar dolar büyüklüğündeki global çip kesimi giderek daha politize hale geliyor ve ABD’nin yeni “Çip ve Bilim Yasası” ile bölümdeki siyasi rekabet biraz daha kızıştı. Huawei’ye çip satışlarını daha evvel aslına bakarsan kısıtlandırmış olan ve savaş devrinde Rus şirketlere yönelik de benzeri kısıtlamalar açıklayan ABD yeni yasa ile ortalarında Çin’in en büyük çip üreticilerinden Yangtze Memory Technologies’i (YMTC) ve 30 Çinli şirketi daha ‘kara listeye’ ekledi.
Dünya’dan Hilal Sarı’nın haberine bakılırsa ABD Lideri Joe Biden’ın cuma günü imzaladığı ABD’de yerli yarı iletken üretiminin artırılmasını hedefleyen ve kesime 52,7 milyar dolarlık devlet takviyesi önnazarann “Çip ve Bilim Yasası” için “Çip sanayisinin geleceği Amerika’da üretilecek” sözlerini kullandı ve maddeyi “her jenerasyonda bir defa gelen yatırım fırsatı” olarak nitelendirdi.
Çip fabrikalarına 4 yıllığına yüzde 25’lik vergi indirimi de öngoren yasanın ‘çip savaşları’ kısmı ise bilhassa Çin’i amaç alan ihracat denetimleri. Yasa, Çin’in ABD ekipmanı kullanılmış ve dünyanın farklı bir yerinde yapılmış çip çeşitlerine erişimini de engelleniyor.
Ticaret bakanlığından yapılan açıklamada “askeri kullanımları da olan bu hassas teknolojilerin Çin tarafınca satın alınmasının önüne geçilmesinin” hedeflendiği aktarıldı. Yasa Çin’in çip üreticilerine çip üretim ekipmanları satışını da kısıtlıyor ve başta Nvidia ve Advanced Micro Devices üzere ABD’li şirketlerin muhteşem bilgisayar sistemlerinin satışını da yasaklıyor.
Tayvan, çip savaşında ABD saflarında
ABD ve Çin içinde jeopolitik bir tansiyonun de merkezinde olan Tayvan, gelişmiş çiplerin Çin’e ihracatı konusunda ABD’nin yeni yaptırım kurallarını izleyeceğinin sinyalini verdi. Tayland’daki hükümetten cumartesi günü yapılan açıklamada “Tayvanlı çip şirketlerinin kanunlara ahenk konusuna büyük kıymet verdiği” açıklandı. Dünyanın en büyük çip üreticisi ve Apple tedarikçilerinden TSMC, çip savaşlarının tam ortasında yer alan şirketlerden. Tayvan İktisat Bakanlığı ise “Tayvan’ın çip kesimi uzun müddettir global müşterilere hizmet etti ve kanunlara ahenk konusuna büyük ehemmiyet veriyor” açıklamasıyla şirketlerinin Batı’nın yaptırımları uyarınca hareket edeceğinin sinyalini vermiş oldu.
Sektör 1,35 trilyon dolara koşuyor
ABD Çip Bölümü Birliği bilgilerine bakılırsa global çip üretim kapasitesinin yaklaşık yüzde 75’i Çin, Tayvan, Güney Kore ve Japonya’da. ABD ise global üretimin yalnızca yüzde 13’üne mesken sahipliği yapıyor. Çip danışmanlık şirketi International Business Strategies varsayımlarına bakılırsa yeni yatırımlarla global çip kesiminin büyüklüğü 2030 itibariyle 1,35 trilyon doları bulacak.
IBS öngörülerine göre birtakım çip çeşitlerinde gelecek iki yıl ortasında arz fazlası olabilir lakin 2025 ve 2026’da tekrar çip darboğazları görülmesi bekleniyor.
Gartner datalarına bakılırsa 2021’de 153 milyar dolar sermaye harcanması gerçekleşti. ABD: Intel Ohio’da 20 milyar dolara yeni çip fabrikası kurmayı planlıyor. Tayvanlı TSMC ABD’de bir fabrika inşa ediyor. Güney Koreli Samsung da Teksas’ta açacağı 11 yeni çip üretim tesisine 20 yılda 200 milyar dolar yatırım taahhütü deklare etti. ÇİN: 2030’a kadar çip bölümüne 150 milyar dolar yatırım yapacak. Çip şirketlerine nakit takviyeler, öncelikli krediler ve vergi indirimleri sağlıyor. TAYVAN: Çip üreticileri 120 milyar dolarlık yatırım yapmayı planlıyor.
TSMC, Tainan endüstriyel parkında dört yeni çip tesisi inşa etti ve her biri 10 milyar dolarlık 4 farklı 3 nanometre çip üretim tesisinin inşası devam ediyor. GÜNEY KORE: Gelecek 5 yıl ortasında yaklaşık 260 milyar dolar yatırım yapmayı planlıyor. AB: Kamu ve özel çip yatırımlarına yaklaşık 40 milyar dolar yatırmayı planlıyor. ABD’li Intel İtalya’da 5 milyar dolarlık bir çip fabrikası kurmak için anlaştı. JAPONYA: Yerli çip üretimini iki katına çıkarmak için 2030’a kadar yaklaşık 6 milyar dolar harcayacak. SİNGAPUR: Finans merkezi Singapur’a bile Tayvan merkezli United Microelectronics’ten 5 milyar dolar çip fabrikası yatırımı geldi.
“Yasa ABD’ye uzun vadede ziyan verecek”
Çin Dışişleri uzun müddettir devam eden bu tek taraflı adımları “ABD’nin teknolojideki hegemonyasını sürdürmek için attığı adımlar” olarak görüyor lakin yasanın ABD’ye yarar sağlamaktan çok ziyan verebileceğini düşünen uzmanların sayısı giderek artıyor. Fortune’da yer alan Illinois Üniversitesi Elektrik ve Bilgisayar Mühendisliği Profesörü Rakesh Kumar imzalı makalede “Çin üzere ülkelere uygulanan çip yasakları ABD’ye yardımcı olmaktan çok ziyan verecek. İşe yaramayacak bile” değerlendirmesi yapılıyor. 29 Eylül tarihindeki makalede “teoride ABD’nin Hollanda merkezli ASML üzere EUV (aşırı ultraviyole litografi) ekipmanlarının da kısıtlanmasını sağlayabileceği, lakin bu teknolojilerin daha yüksek fiyatlı da olsa DUV (derin ultraviyole litografi) üzere alternatifleri olduğu” belirtiliyor.
Yasa öncesi ABD’li yetkililer yaptıkları açıklamada “tek taraflı ihracat denetimlerinin öbür müttefik ülkeler ABD’ye katılmadığı takdirde vakit içinde aktifliğini yitireceği” belirtmişlerdi. Ayrıyeten Kumar’ın verdiği bilgilere göre ABD şu anda ASML’nin Çin’e DUV ekipmanlarını bile satmasını engellemeye çalışıyor. Öte yandan Tayvan’ın çip mühendislerinin yüzde 10’unun Çin’e geçtiği ve ülkenin gelişmiş çip üretimi tecrübesi olan yabancı mühendis ve yönetici avında olduğuna da dikkat çekiliyor.
Nükleer ve uzay teknolojilerinde, yapay zekada, kuantum bilişimde ve gelişmiş silah teknolojilerinde olduğu üzere ihracat denetimlerinin Çin’i çip alanında da uzun vadede bağımsızlaştıracağı öngörülüyor. İhracat denetimlerinin Çin’i kendi gelişmiş çiplerini üretme gayesinden saptırmayacağını, yalnızca bu süreci biraz daha yavaşlatabileceği belirtiliyor.
En süratli büyüyen 20 çipçinin 19’u Çin’de!
ABD’nin direkt Çin’i amaç alan ihracat kısıtlamalarına karşın, Bloomberg’in derlediği bilgilere göre çip dalı en süratli büyüyen ülke Çin. Haziran itibariyle son dört çeyrekte dünyanın en süratli büyüyen 20 çip bölümü şirketinin 19’u Çin’de. 2021’in birebir periyodunda bu sayının yalnızca 8 olduğu aktarılıyor. Huawei Technologies’e getirilen yaptırımlar Çin’in çip bölümünü stratejik bölümler ortasına almasıyla sonuçlanmıştı ve giderek politize olan dalda ABD’nin yaptırımları Çin’in çipte dışa bağımlılığını sonlandırma adımlarını daha da hızlandırıyor. Çin Çip Kesimi Birliği bilgilerine bakılırsa, ülkenin yabancı çip üretim ekipmanı tedarikçilerinden siparişleri 2021 yılında yüzde 58 arttı ve yerli çip fabrikaları kapasitelerini artırıyor.
Bu durum Çin merkezli çip üreticilerinin ve tasarımcılarının toplam satışlarını da yüzde 18 artırarak rekor 150 milyar dolara ulaştı. Çin’in en büyük çip üreticileri SMIC ve Hua Hong Semiconductor en katı karantinalarda bile ta kapasite çalışmaya devam etti. SMIC’in 2ç çeyrek satışları yüzde 67 yükselerek Tayvanlı TSMC ve GlobalFoundries üzere rakiplerindeki büyümeyi solladı.
Video çipleri üreten Shanghai Fullhan Microelectronics’in gelirleri izleme ekipmanlarına talepteki artışa bağlı olarak yüzde 37 arttı. Çip tasarım araçları geliştiren Primarius Technologies Co’nun da son 4 çeyrekte satışlarını ortalama iki katına çıkardığı ve geliştirdiği yazılımın 3-nanometre çiplerin üretiminde kullanılabildiği aktarılıyor. Çin’in yerli çip üreticilerindeki yükselişin en değerli alıcıların da ilgisini çektiği konuşuluyor. Apple’ın Yangtze Memory Technologies’in iPhone’ları için değerlendirdiği tedarikçilerden biri olduğu da aktarılıyor.
Yatırım tavsiyesi içermez.
Dünya’dan Hilal Sarı’nın haberine bakılırsa ABD Lideri Joe Biden’ın cuma günü imzaladığı ABD’de yerli yarı iletken üretiminin artırılmasını hedefleyen ve kesime 52,7 milyar dolarlık devlet takviyesi önnazarann “Çip ve Bilim Yasası” için “Çip sanayisinin geleceği Amerika’da üretilecek” sözlerini kullandı ve maddeyi “her jenerasyonda bir defa gelen yatırım fırsatı” olarak nitelendirdi.
Çip fabrikalarına 4 yıllığına yüzde 25’lik vergi indirimi de öngoren yasanın ‘çip savaşları’ kısmı ise bilhassa Çin’i amaç alan ihracat denetimleri. Yasa, Çin’in ABD ekipmanı kullanılmış ve dünyanın farklı bir yerinde yapılmış çip çeşitlerine erişimini de engelleniyor.
Ticaret bakanlığından yapılan açıklamada “askeri kullanımları da olan bu hassas teknolojilerin Çin tarafınca satın alınmasının önüne geçilmesinin” hedeflendiği aktarıldı. Yasa Çin’in çip üreticilerine çip üretim ekipmanları satışını da kısıtlıyor ve başta Nvidia ve Advanced Micro Devices üzere ABD’li şirketlerin muhteşem bilgisayar sistemlerinin satışını da yasaklıyor.
Tayvan, çip savaşında ABD saflarında
ABD ve Çin içinde jeopolitik bir tansiyonun de merkezinde olan Tayvan, gelişmiş çiplerin Çin’e ihracatı konusunda ABD’nin yeni yaptırım kurallarını izleyeceğinin sinyalini verdi. Tayland’daki hükümetten cumartesi günü yapılan açıklamada “Tayvanlı çip şirketlerinin kanunlara ahenk konusuna büyük kıymet verdiği” açıklandı. Dünyanın en büyük çip üreticisi ve Apple tedarikçilerinden TSMC, çip savaşlarının tam ortasında yer alan şirketlerden. Tayvan İktisat Bakanlığı ise “Tayvan’ın çip kesimi uzun müddettir global müşterilere hizmet etti ve kanunlara ahenk konusuna büyük ehemmiyet veriyor” açıklamasıyla şirketlerinin Batı’nın yaptırımları uyarınca hareket edeceğinin sinyalini vermiş oldu.
Sektör 1,35 trilyon dolara koşuyor
ABD Çip Bölümü Birliği bilgilerine bakılırsa global çip üretim kapasitesinin yaklaşık yüzde 75’i Çin, Tayvan, Güney Kore ve Japonya’da. ABD ise global üretimin yalnızca yüzde 13’üne mesken sahipliği yapıyor. Çip danışmanlık şirketi International Business Strategies varsayımlarına bakılırsa yeni yatırımlarla global çip kesiminin büyüklüğü 2030 itibariyle 1,35 trilyon doları bulacak.
IBS öngörülerine göre birtakım çip çeşitlerinde gelecek iki yıl ortasında arz fazlası olabilir lakin 2025 ve 2026’da tekrar çip darboğazları görülmesi bekleniyor.
Gartner datalarına bakılırsa 2021’de 153 milyar dolar sermaye harcanması gerçekleşti. ABD: Intel Ohio’da 20 milyar dolara yeni çip fabrikası kurmayı planlıyor. Tayvanlı TSMC ABD’de bir fabrika inşa ediyor. Güney Koreli Samsung da Teksas’ta açacağı 11 yeni çip üretim tesisine 20 yılda 200 milyar dolar yatırım taahhütü deklare etti. ÇİN: 2030’a kadar çip bölümüne 150 milyar dolar yatırım yapacak. Çip şirketlerine nakit takviyeler, öncelikli krediler ve vergi indirimleri sağlıyor. TAYVAN: Çip üreticileri 120 milyar dolarlık yatırım yapmayı planlıyor.
TSMC, Tainan endüstriyel parkında dört yeni çip tesisi inşa etti ve her biri 10 milyar dolarlık 4 farklı 3 nanometre çip üretim tesisinin inşası devam ediyor. GÜNEY KORE: Gelecek 5 yıl ortasında yaklaşık 260 milyar dolar yatırım yapmayı planlıyor. AB: Kamu ve özel çip yatırımlarına yaklaşık 40 milyar dolar yatırmayı planlıyor. ABD’li Intel İtalya’da 5 milyar dolarlık bir çip fabrikası kurmak için anlaştı. JAPONYA: Yerli çip üretimini iki katına çıkarmak için 2030’a kadar yaklaşık 6 milyar dolar harcayacak. SİNGAPUR: Finans merkezi Singapur’a bile Tayvan merkezli United Microelectronics’ten 5 milyar dolar çip fabrikası yatırımı geldi.
“Yasa ABD’ye uzun vadede ziyan verecek”
Çin Dışişleri uzun müddettir devam eden bu tek taraflı adımları “ABD’nin teknolojideki hegemonyasını sürdürmek için attığı adımlar” olarak görüyor lakin yasanın ABD’ye yarar sağlamaktan çok ziyan verebileceğini düşünen uzmanların sayısı giderek artıyor. Fortune’da yer alan Illinois Üniversitesi Elektrik ve Bilgisayar Mühendisliği Profesörü Rakesh Kumar imzalı makalede “Çin üzere ülkelere uygulanan çip yasakları ABD’ye yardımcı olmaktan çok ziyan verecek. İşe yaramayacak bile” değerlendirmesi yapılıyor. 29 Eylül tarihindeki makalede “teoride ABD’nin Hollanda merkezli ASML üzere EUV (aşırı ultraviyole litografi) ekipmanlarının da kısıtlanmasını sağlayabileceği, lakin bu teknolojilerin daha yüksek fiyatlı da olsa DUV (derin ultraviyole litografi) üzere alternatifleri olduğu” belirtiliyor.
Yasa öncesi ABD’li yetkililer yaptıkları açıklamada “tek taraflı ihracat denetimlerinin öbür müttefik ülkeler ABD’ye katılmadığı takdirde vakit içinde aktifliğini yitireceği” belirtmişlerdi. Ayrıyeten Kumar’ın verdiği bilgilere göre ABD şu anda ASML’nin Çin’e DUV ekipmanlarını bile satmasını engellemeye çalışıyor. Öte yandan Tayvan’ın çip mühendislerinin yüzde 10’unun Çin’e geçtiği ve ülkenin gelişmiş çip üretimi tecrübesi olan yabancı mühendis ve yönetici avında olduğuna da dikkat çekiliyor.
Nükleer ve uzay teknolojilerinde, yapay zekada, kuantum bilişimde ve gelişmiş silah teknolojilerinde olduğu üzere ihracat denetimlerinin Çin’i çip alanında da uzun vadede bağımsızlaştıracağı öngörülüyor. İhracat denetimlerinin Çin’i kendi gelişmiş çiplerini üretme gayesinden saptırmayacağını, yalnızca bu süreci biraz daha yavaşlatabileceği belirtiliyor.
En süratli büyüyen 20 çipçinin 19’u Çin’de!
ABD’nin direkt Çin’i amaç alan ihracat kısıtlamalarına karşın, Bloomberg’in derlediği bilgilere göre çip dalı en süratli büyüyen ülke Çin. Haziran itibariyle son dört çeyrekte dünyanın en süratli büyüyen 20 çip bölümü şirketinin 19’u Çin’de. 2021’in birebir periyodunda bu sayının yalnızca 8 olduğu aktarılıyor. Huawei Technologies’e getirilen yaptırımlar Çin’in çip bölümünü stratejik bölümler ortasına almasıyla sonuçlanmıştı ve giderek politize olan dalda ABD’nin yaptırımları Çin’in çipte dışa bağımlılığını sonlandırma adımlarını daha da hızlandırıyor. Çin Çip Kesimi Birliği bilgilerine bakılırsa, ülkenin yabancı çip üretim ekipmanı tedarikçilerinden siparişleri 2021 yılında yüzde 58 arttı ve yerli çip fabrikaları kapasitelerini artırıyor.
Bu durum Çin merkezli çip üreticilerinin ve tasarımcılarının toplam satışlarını da yüzde 18 artırarak rekor 150 milyar dolara ulaştı. Çin’in en büyük çip üreticileri SMIC ve Hua Hong Semiconductor en katı karantinalarda bile ta kapasite çalışmaya devam etti. SMIC’in 2ç çeyrek satışları yüzde 67 yükselerek Tayvanlı TSMC ve GlobalFoundries üzere rakiplerindeki büyümeyi solladı.
Video çipleri üreten Shanghai Fullhan Microelectronics’in gelirleri izleme ekipmanlarına talepteki artışa bağlı olarak yüzde 37 arttı. Çip tasarım araçları geliştiren Primarius Technologies Co’nun da son 4 çeyrekte satışlarını ortalama iki katına çıkardığı ve geliştirdiği yazılımın 3-nanometre çiplerin üretiminde kullanılabildiği aktarılıyor. Çin’in yerli çip üreticilerindeki yükselişin en değerli alıcıların da ilgisini çektiği konuşuluyor. Apple’ın Yangtze Memory Technologies’in iPhone’ları için değerlendirdiği tedarikçilerden biri olduğu da aktarılıyor.
Yatırım tavsiyesi içermez.