Türkiye Çelik Üreticileri Derneği (TÇÜD) Genel Sekreteri Dr. Veysel Yayan, ham çelik üretimindaki düşüşe vurgu yaparak “Yılın son çeyreği yeterli görünmüyor. Güç artırımları rekabet gücünü olumsuz etkiliyor. BOTAŞ’ın durumunu düzeltmeye çalışırken başka kurumları zora sokmamaya ihtimam göstermeliyiz” dedi.
Cumhuriyet’ten Şehriban Kıraç, Dr. Veysel Yayan ile çelik bölümündeki son gelişmeleri konuştu.
– Yılın birinci sekiz ayında kesimin üretim ve ihracatında önemli düşüş var, bunun sebebi nedir?
Ağustos 2022’de Türkiye’nin ham çelik üretimi, geçen yılın birebir ayına bakılırsa yüzde 21 azalışla 2.8 milyon ton oldu. Birinci sekiz ayda ise üretim yüzde 8.8 azalışla 24.4 milyon tona geriledi. Ayrıyeten aylık sonuncu mamul tüketimi yüzde 12.1 azaldı. Aylık çelik eserleri ihracatı da ölçü tarafından yüzde 25 azalışla 1.4 milyon ton, bedel istikametinden yüzde 31.5 azalışla 1.2 milyar dolar oldu.
Bu düşüşte Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin tesiri büyük. Yılın son çeyreği de güzel görünmüyor. Son yapılan güç artırımları rekabet gücünü olumsuz etkiliyor. Güç artırımlarında büyük firmalara karşı negatif bir ayrımcılık var. Bunun kalkması gerekiyor. Şayet BOTAŞ’ın durumunu düzeltelim derken birikmiş kayıpları süratli biçimde tüketicilere yansıtmaya çalışırsanız tüketicinin bunu kaldıramayacağı durumlar olur. Güç talebinde düşüş yaşanırsa onun yaratacağı komplikasyonlar farklı olur. Daralma yoluyla meseleleri çözmek mümkün değil. Büyük firmalara farklı, küçük firmalara farklı söylemiş olduğiniz vakit o büyüklerin yükünü daha da artırıyor.
ADALETLİ OLUNMALI
– Büyük firmalara dönük nasıl bir ayrımcılık var?
Yüksek güç tüketen bölümlere daha yüksek takviye az güç tüketenlere daha düşük takviyeler var. Burada adil olunmalı. Bunlar eşitlenmeli.
– Bir taraftan kur artışı da sürüyor, güçte yeni artırımlar olursa kesim nereye masraf?
Enerji artırımlarının sürdüğü durumda çelik meblağlarında artış da kaçınılmaz olur.
– Bu ortamda uzun vadeli plan yapabiliyor musunuz?
Eskiye göre planları daha sık revize ediyoruz. Piyasaların talep durumu epeyce değişiyor. Mümkün olduğu kadar açığa düşmemek gerekiyor. Firmalar piyasada oluşan talep doğrultusunda elde stok tutmaya çalışıyor.
TAM BİR BELİRSİZLİK ORTAMI YAŞANIYOR
– Yılı nasıl kapatacaksınız?
Yılbaşında üretimde yüzde 10 artış bekliyorduk. Fakat yüzde 10’dan fazla düşüşle kapatacağız. Öngörü yapamıyoruz, tam bir belirsizlik ortasındayız. Son üç ayda, aylık ortalama üretimde yüzde 18.3, ihracatta yüzde 14.3 düşüş var. Ayrıyeten bu düşüşler elektrik ve doğalgaz meblağlarına 30 Ağustos’ta yapılan yüzde 50 artırımı ve BOTAŞ tarafınca 29 Eylül’de gerçekleştirilen yeni düzenlemenin olumsuz tesirini yansıtmıyor. Bu durum, yılın son çeyreğinin, çelik kesimimiz açısından daha güç geçeceğini ortaya koyuyor.
– Kesimde kaç firma kaç çalışan var?
Ham çelikten üretim yapan kuruluş sayısı 34. Öteki haddehanelerle 100’ün üzerinde çıkıyor. Bölümün direkt istihdamı 100 bini aşıyor. Dolaylı istihdam 500 bin civarında.
ZAMLAR SÜRDÜRÜLEBİLİR DEĞİL
– Avrupa’da Rusya-Ukrayna savaşıyla çelikte birtakım üreticiler üretimini kıstı ya da durdurdu Türkiye’de bu biçimde bir durum olur mu?
bu biçimde bir eğilim var. Geçen yıl yüzde 75’e olan kapasite kullanım oranı son üç ayda yüzde 60’lara geriledi. Son üç ayda daha da aşağıya inecek. Yılın birinci çeyreğinde dünyada çelik üretiminde yüzde 5.5 küçülme vardı, bizde yüzde 2.5’ti. Fakat bugün biz daha fazla küçülüyoruz. Avrupa üreticilerine güç dayanağı veriyor. Devletimizin de üreticiyi desteklemesi gerekiyor. Yüzde 600 güç artırımları sürdürülebilir değil. Olağanlaşması lazım. Diyelim ki son yapılan artırımla 50 dolarlık bir maliyet artışı geldi. Bunu üreticilerimiz fiyatlara yansıtamıyoruz. bu biçimde olunca üreticilerin şu biçimde düşünmeye başladı: Çalışarak mı ziyan edelim, yoksa çalışmadan mı ziyan edelim. “Çalışmadan ziyan edelim” noktasına gelinirse bu iktisat açısından büyük kayıp olur. Üretimi sürdürülemez duruma düşmemek lazım. Onun için de atığımız taş ürküttüğümüz kuş hesabını yeterli yapmak gerekiyor. BOTAŞ’ın durumunu düzeltmeye çalışırken öteki kurumların durumunu zorlaştırmamaya ihtimam göstermemiz gerekiyor.
– Yani kapanan çelik üreticisi olur mu?
Kapanma değil lakin üretimini süreksiz olarak durduran şirketler olabilir. Bunları yakında duyacaksınız.
– Avrupa en büyük pazarımız. Lakin resesyon da var. Avrupa’dan gelen siparişlerde iptal var mı?
Avrupa ana pazarlarımızdan biri. Bir de onların kota uygulaması var. Fakat yılbaşında gevşetilmesini umuyoruz.
DIŞARIDAN OLUK OLUK ESER GELİYOR
– Gelecek devirde bizi en çok endişelendiren mevzular neler?
Rusya ve Ukrayna’dan ithalat azalınca “Acaba bu piyasada eser kıtlığı olur mu” dedik. Hatta bize “Mümkün olduğunca ihracatı askıya alsanız da iç piyasaya eser verseniz” dendi. Fakat daha sonra baktık Türkiye’ye Hindistan, Çin, Hollanda, Brezilya ve İran’dan oluk oluk yassı eser geliyor. Türkiye bugün yegane açık pazar. AB, ABD pazarını kapattı, kota uyguluyorlar. AB hurda ihracatına da sınırlama getirmek istiyor. Şayet bu kısıtlama kasımda devreye girerse büyük kahır olur. Zira hurda ithalatının yüzde 50’den çoksı Avrupa’dan. Hurdanın da sıfır karbon maksadı öne sürülerek korumacılığa dahil edilmesi, bölümde ağır tahribata yol açacak.
Yatırım tavsiyesi içermez.
Cumhuriyet’ten Şehriban Kıraç, Dr. Veysel Yayan ile çelik bölümündeki son gelişmeleri konuştu.
– Yılın birinci sekiz ayında kesimin üretim ve ihracatında önemli düşüş var, bunun sebebi nedir?
Ağustos 2022’de Türkiye’nin ham çelik üretimi, geçen yılın birebir ayına bakılırsa yüzde 21 azalışla 2.8 milyon ton oldu. Birinci sekiz ayda ise üretim yüzde 8.8 azalışla 24.4 milyon tona geriledi. Ayrıyeten aylık sonuncu mamul tüketimi yüzde 12.1 azaldı. Aylık çelik eserleri ihracatı da ölçü tarafından yüzde 25 azalışla 1.4 milyon ton, bedel istikametinden yüzde 31.5 azalışla 1.2 milyar dolar oldu.
Bu düşüşte Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin tesiri büyük. Yılın son çeyreği de güzel görünmüyor. Son yapılan güç artırımları rekabet gücünü olumsuz etkiliyor. Güç artırımlarında büyük firmalara karşı negatif bir ayrımcılık var. Bunun kalkması gerekiyor. Şayet BOTAŞ’ın durumunu düzeltelim derken birikmiş kayıpları süratli biçimde tüketicilere yansıtmaya çalışırsanız tüketicinin bunu kaldıramayacağı durumlar olur. Güç talebinde düşüş yaşanırsa onun yaratacağı komplikasyonlar farklı olur. Daralma yoluyla meseleleri çözmek mümkün değil. Büyük firmalara farklı, küçük firmalara farklı söylemiş olduğiniz vakit o büyüklerin yükünü daha da artırıyor.
ADALETLİ OLUNMALI
– Büyük firmalara dönük nasıl bir ayrımcılık var?
Yüksek güç tüketen bölümlere daha yüksek takviye az güç tüketenlere daha düşük takviyeler var. Burada adil olunmalı. Bunlar eşitlenmeli.
– Bir taraftan kur artışı da sürüyor, güçte yeni artırımlar olursa kesim nereye masraf?
Enerji artırımlarının sürdüğü durumda çelik meblağlarında artış da kaçınılmaz olur.
– Bu ortamda uzun vadeli plan yapabiliyor musunuz?
Eskiye göre planları daha sık revize ediyoruz. Piyasaların talep durumu epeyce değişiyor. Mümkün olduğu kadar açığa düşmemek gerekiyor. Firmalar piyasada oluşan talep doğrultusunda elde stok tutmaya çalışıyor.
TAM BİR BELİRSİZLİK ORTAMI YAŞANIYOR
– Yılı nasıl kapatacaksınız?
Yılbaşında üretimde yüzde 10 artış bekliyorduk. Fakat yüzde 10’dan fazla düşüşle kapatacağız. Öngörü yapamıyoruz, tam bir belirsizlik ortasındayız. Son üç ayda, aylık ortalama üretimde yüzde 18.3, ihracatta yüzde 14.3 düşüş var. Ayrıyeten bu düşüşler elektrik ve doğalgaz meblağlarına 30 Ağustos’ta yapılan yüzde 50 artırımı ve BOTAŞ tarafınca 29 Eylül’de gerçekleştirilen yeni düzenlemenin olumsuz tesirini yansıtmıyor. Bu durum, yılın son çeyreğinin, çelik kesimimiz açısından daha güç geçeceğini ortaya koyuyor.
– Kesimde kaç firma kaç çalışan var?
Ham çelikten üretim yapan kuruluş sayısı 34. Öteki haddehanelerle 100’ün üzerinde çıkıyor. Bölümün direkt istihdamı 100 bini aşıyor. Dolaylı istihdam 500 bin civarında.
ZAMLAR SÜRDÜRÜLEBİLİR DEĞİL
– Avrupa’da Rusya-Ukrayna savaşıyla çelikte birtakım üreticiler üretimini kıstı ya da durdurdu Türkiye’de bu biçimde bir durum olur mu?
bu biçimde bir eğilim var. Geçen yıl yüzde 75’e olan kapasite kullanım oranı son üç ayda yüzde 60’lara geriledi. Son üç ayda daha da aşağıya inecek. Yılın birinci çeyreğinde dünyada çelik üretiminde yüzde 5.5 küçülme vardı, bizde yüzde 2.5’ti. Fakat bugün biz daha fazla küçülüyoruz. Avrupa üreticilerine güç dayanağı veriyor. Devletimizin de üreticiyi desteklemesi gerekiyor. Yüzde 600 güç artırımları sürdürülebilir değil. Olağanlaşması lazım. Diyelim ki son yapılan artırımla 50 dolarlık bir maliyet artışı geldi. Bunu üreticilerimiz fiyatlara yansıtamıyoruz. bu biçimde olunca üreticilerin şu biçimde düşünmeye başladı: Çalışarak mı ziyan edelim, yoksa çalışmadan mı ziyan edelim. “Çalışmadan ziyan edelim” noktasına gelinirse bu iktisat açısından büyük kayıp olur. Üretimi sürdürülemez duruma düşmemek lazım. Onun için de atığımız taş ürküttüğümüz kuş hesabını yeterli yapmak gerekiyor. BOTAŞ’ın durumunu düzeltmeye çalışırken öteki kurumların durumunu zorlaştırmamaya ihtimam göstermemiz gerekiyor.
– Yani kapanan çelik üreticisi olur mu?
Kapanma değil lakin üretimini süreksiz olarak durduran şirketler olabilir. Bunları yakında duyacaksınız.
– Avrupa en büyük pazarımız. Lakin resesyon da var. Avrupa’dan gelen siparişlerde iptal var mı?
Avrupa ana pazarlarımızdan biri. Bir de onların kota uygulaması var. Fakat yılbaşında gevşetilmesini umuyoruz.
DIŞARIDAN OLUK OLUK ESER GELİYOR
– Gelecek devirde bizi en çok endişelendiren mevzular neler?
Rusya ve Ukrayna’dan ithalat azalınca “Acaba bu piyasada eser kıtlığı olur mu” dedik. Hatta bize “Mümkün olduğunca ihracatı askıya alsanız da iç piyasaya eser verseniz” dendi. Fakat daha sonra baktık Türkiye’ye Hindistan, Çin, Hollanda, Brezilya ve İran’dan oluk oluk yassı eser geliyor. Türkiye bugün yegane açık pazar. AB, ABD pazarını kapattı, kota uyguluyorlar. AB hurda ihracatına da sınırlama getirmek istiyor. Şayet bu kısıtlama kasımda devreye girerse büyük kahır olur. Zira hurda ithalatının yüzde 50’den çoksı Avrupa’dan. Hurdanın da sıfır karbon maksadı öne sürülerek korumacılığa dahil edilmesi, bölümde ağır tahribata yol açacak.
Yatırım tavsiyesi içermez.