Araştırma şirketi Ipsos Türkiye Üst Yöneticisi (CEO) Sidar Gedik, ekonomik kriz ve artırımlar karşısında yurttaşın güç tüketimini ve para harcamayı azaltmak için her geçen gün yeni davranışlar geliştirdiğini vurgulayarak “Maliyeti azaltmak için meskenden işe yemek götürme, dışarıya çıkmadan evvel konutta yemek yeme üzere metotlar geliştiriyorlar” dedi.
Cumhuriyet’ten Şehriban Kıraç’ın haberine bakılırsa toplumun yüzde 79’ü için bütçesini en çok zorlayan kalemin elektrik, yüzde 69’u için doğalgaz ve yüzde 63 için de besin eserleri olduğununu anlatan Gedik, “Toplumun yüzde 70’i sabit sarfiyatları, yüzde 69’u giysi, yüzde 60’ı da dışarıda yeme içme, cümbüş ve dışarıdan yemek siparişi üzere harcamalarını özetlemek gerekirseğını söylüyor” dedi. Sidar Gedik ile ekonomik kriz ve pandeminin toplum üstündeki tesirlerini konuştuk.
EN BÜYÜK KAYGI İKTİSAT
Salgın, ekonomik kriz, iklim değişikliği, Rusya-Ukrayna savaşı… bu gündem ortasında şu anda yurttaşın öncelikli gündemi ne?
Son iki yılda lügatimize “normalleşme” sözü girdi. Bu tanımlama, Covid-19 salgını ile rayından çıkan hayat sistemimizi eski ayarlarına döndürmeye yönelik olarak kullanıldı. Normalleşmeden bu kadar sık bahsediyor olmamız, esasen gidişatın olağandışı olduğunun bir göstergesi.
2022 başında yaptığımız araştırmaların neticelerina bakılırsa ülkenin en büyük sorunu, ömrümüzü olağandışı hale getiren büyük salgın değil. Bugünlerin en büyük sorunu, eski olağandan yadigâr kadim sıkıntımız iktisat. tıpkı vakitte iştirakçiler, bizim bu soruyu sorduğumuz yıllar boyunca rastgele bir sorunda görmediğimiz kadar baskın bir biçimde, ülkenin en büyük sorunu iktisattır, diyorlar. Neredeyse her 10 bireyden 9’u bu kanıda. Vahim terör hücumları ile sarsıldığımız devirde terör, salgın korkusu ile konutlarımıza kapandığımız devirde Covid-19 bile bu derece baskın bir fotoğraf oluşturmamıştı. Ülkemizde toplum, epeyce alışılmadık olaylar yaşamadığımız sürece her vakit en değerli sorun olarak ekonomiyi görür aslına bakarsan, artık de eğitim, sıhhat, etraf üzere öteki tüm bahislerin tali kaldığı bir periyottan geçiyoruz. Sıhhat, eğitim, adalet üzere öbür problemler ortalamada her dört şahıstan biri tarafınca lisana getirilen problemlerden. Etraf ve savaş ise pek gündem unsuru değil, o denli ki geçen yaz aylarındaki sel ve orman yangınları sırasında bile “çevre ülkenin en değerli sorunudur” diyenlerin oranı lakin yüzde 10 civarındaydı.
Krizde insanların alıveriş alışkanlıklarında ne cins değişiklikler oldu, artık alışveriş sepetini doldurmak mümkün mü?
Uzun vakit daha sonra birinci sefer 2022 Ocak’ta haneler tarafınca satın alınan eser sayısında azalma tespit ettik. Harcamalar evvelki aya kıyasla benzeri düzeyde seyretse bile ocak ayında alınan eser adedindeki azalma, indirim marketlerine ve market markalarına olan kayış dikkat alımlı. Yumurta ve süt mamüllerinde büyük paketlere yönelim görünüyor. 2021 Ocak’a göre paklık, şahsi bakım eserleri hisse kaybediyor, Besin kategorilerinde et ve atıştırmalıklar düşerken süt eserleri, genel besin, yağ üzere temel besinin hissesi artıyor. Alışveriş alışkanlıklarında her vakit alınan markalar yerine daha uygun fiyatlı markaları tercih etmek, mamüllerin fazlacalu paketlerini (2’li, 3’lü, 6’lı vs.) daha fazla tercih etmek, mamüllerin daha büyük uzunluklarını / ekonomik uzunluk paketlerini satın almaya başlamak üzere değişimler gözlemliyoruz. Vatandaşların yüzde 73’ü daha fazlaca fiyat araştırması yapmaya, yüzde 70’i promosyon takip etmeye, yüzde 65’i uygun fiyatlı markalar almaya başlamış.
FİYAT ARTIŞLARI ZORLUYOR
Halkın krizle baş etme halleri neler?
Güç tüketimini ve para harcamayı azaltmak için her geçen gün yeni davranışlar geliştiriliyor. Dışarıda yemek yemek lüks. Maliyeti azaltmak için konuttan işe yemek götürme, dışarıya çıkmadan evvel meskende yemek yeme üzere prosedürlerle tasarruf etme davranışı gözlemleniyor. Toplumsal etkinliklere olan ilgi azalıyor. Halkın yüzde 63’ü öncelikli muhtaçlıkları karşılayacak biçimde alışveriş yapıyor ve harcamaları minimumda tutuyor. Dışarıda yeme içme ya da dışarıdan yemek sipariş etme birinci kısılacak harcamalardan.
Toplumun yüzde 79 için bütçesini en çok zorlayan kategori elektrik, yüzde 69’u için doğalgaz ve yüzde 63 için de besin eserleri. Tüm kalemlerde fiyat artışlarının epey olduğu görüşü hâkim. Bu da tüketicileri tasarruf yapmaya itiyor. Toplumun yüzde 70’i sabit masrafları, yüzde 69’u giysi, yüzde 60’ı da dışarıda yeme içme, cümbüş ve dışarıdan yemek siparişi üzere harcamalarını özetlemek gerekirseğını söylüyor. Besin da içecekten et mamüllerine, atıştırmalıktan meyve zerzevata yüzde 50’nin üzerinde harcamalarını kısmayı planladığını söylüyor. Biroldukça tüketici akıllı telefon, tablet, bilgisayar üzere eserleri satın alma kararlarını ya erteliyor ya da büsbütün vazgeçiyor.
ALIM GÜCÜ ERİYOR
Vatandaş ayakta kalmak için önemli manada da borca sarıldı. Bu alanda ne cins bilgiler var?
Toplumun yüzde 74’ü harcamalarının gelirlerinden daha epeyce olduğunu ve yüzde 81’i de alım güçlerinin azaldığını söylüyor. Alım gücü azaldığını söyleyenler bilhassa AB ve C1 SES kümesinde daha yüksek (yüzde 86 ve yüzde 87). Bu durumda toplumda borçlanmayı artırıyor. Şubat sonu bilgilerimize göre bireylerin yüzde 59’unun şahsi borçları olduğunu belirtiyor. Ayrıyeten bu borçlu olan şahısların yüzde 66’sı son 1 ay ortasında borçlarının arttığını belirtiyor. Bireylerin yüzde 59’u gelecek birkaç ay ortasında şahsi ekonomik durumunun berbata gideceğini düşünüyor.
TELAŞ SÜRÜYOR
Maske ve PCR testleri ile ilgili kısıtlamaların kaldırılması çalışanlar ya da haneler tarafında nasıl karşılandı?
Omicron’un salgını bitirecek varyant olduğu fikri giderek daha fazla kabul görüyor, bu varyantı daha az tehlikeli bulanlar yüzde 50’ye dayandı. Bu fikir aşı olmayan kitle ortasında daha da büyük taban buluyor. 10 bireyden 6’sı açık alanda maske zorunluluğunun kaldırılması sonucunı hakikat buluyor. Her ne kadar her üç şahıstan ikisi kapalı ortamlarda maske takmaya devam edeceğini belirtiyor olsa bile kapalı ortamlarda dahi maskeyi aslına bakarsanız kullanmadığını ya da kullanmayı bırakacağını söyleyenlerin oranı da yüzde 25’i geçiyor. Hâlâ her 4 bireyden 3’ü salgına dair telaşlı olduğunu belirtiyor.
SONUN BAŞLANGICI
Tarihin en değerli salgınlarından biri yaşandı. Bugün geldiğimiz durumda aktüel datalar neye işaret ediyor?
Son haftalarda dikkat çeken bulgumuz salgına dair konsantrasyonda bir gevşeme olduğu. Kayda paha (üçte iki) büyüklükte bir kitle artık salgına dair haberleri günlük olarak takip etmeyi azaltmış. Toplumun yarısından fazlası için salgında sonun başlangıcındayız, bu kesim artık salgında güç günleri geride bıraktığımızı düşünüyor. Bir ay evvel salgının 2022 ortasında biteceğini düşünenlerin oranı yüzde 27 iken bu hafta yüzde 41’e yükselmiş durumda. Ocak ayı başında virüsün ülke için tehdit olduğunu düşünenler yüzde 76 iken daha sonra yüzde 60’ın altına geriledi. Kendisi ve ailesi için tehlike olarak gorenlerin oranı ise yüzde 50’nin altında ve düşmeye devam ediyor. Fakat salgının odaktan düşmesinde iktisadın büyük bir sorun olarak görünmesinin de bir tesiri var, canımız nereden yanıyorsa oraya odaklanıyoruz.
DATAYA GEREKSİNİM VAR
Krizin sizin yaptığınız araştırmalara tesiri ne oldu, artık araştırmalar hangi alanlarda ağırlaşıyor?
Firmaların tasarruf planlarında araştırmadan evvel epey daha büyük kalemler var. Bunun niye ise ekonomik aktivitenin yavaşlamamış olması. Bu da araştırma gereksinimini canlı tutan bir faktör. Bir başka kıymetli niye ise salgın ve yüksek enflasyon sebebi ile değerli değişimler yaşanırken toplumun, tüketicinin nabzını tutma gereksinimi. Bu türbülanstan geçerken şirketlerin gerçek kararlar için bilgiye gereksinimleri var. Üreticilerin, markalar ortası pazar hissesi savaşlarını, hangi alışveriş kanallarının tercih edildiğini, satın alınan paket tiplerini takip ettikleri nizamlı tüketici araştırmalarımız büyük ilgi görüyor. Marka sıhhati araştırmaları, müşteri tecrübesi araştırmaları, firmaların ağırlaştığı öbür alanlar.
Yatırım tavsiyesi içermez.
Cumhuriyet’ten Şehriban Kıraç’ın haberine bakılırsa toplumun yüzde 79’ü için bütçesini en çok zorlayan kalemin elektrik, yüzde 69’u için doğalgaz ve yüzde 63 için de besin eserleri olduğununu anlatan Gedik, “Toplumun yüzde 70’i sabit sarfiyatları, yüzde 69’u giysi, yüzde 60’ı da dışarıda yeme içme, cümbüş ve dışarıdan yemek siparişi üzere harcamalarını özetlemek gerekirseğını söylüyor” dedi. Sidar Gedik ile ekonomik kriz ve pandeminin toplum üstündeki tesirlerini konuştuk.
EN BÜYÜK KAYGI İKTİSAT
Salgın, ekonomik kriz, iklim değişikliği, Rusya-Ukrayna savaşı… bu gündem ortasında şu anda yurttaşın öncelikli gündemi ne?
Son iki yılda lügatimize “normalleşme” sözü girdi. Bu tanımlama, Covid-19 salgını ile rayından çıkan hayat sistemimizi eski ayarlarına döndürmeye yönelik olarak kullanıldı. Normalleşmeden bu kadar sık bahsediyor olmamız, esasen gidişatın olağandışı olduğunun bir göstergesi.
2022 başında yaptığımız araştırmaların neticelerina bakılırsa ülkenin en büyük sorunu, ömrümüzü olağandışı hale getiren büyük salgın değil. Bugünlerin en büyük sorunu, eski olağandan yadigâr kadim sıkıntımız iktisat. tıpkı vakitte iştirakçiler, bizim bu soruyu sorduğumuz yıllar boyunca rastgele bir sorunda görmediğimiz kadar baskın bir biçimde, ülkenin en büyük sorunu iktisattır, diyorlar. Neredeyse her 10 bireyden 9’u bu kanıda. Vahim terör hücumları ile sarsıldığımız devirde terör, salgın korkusu ile konutlarımıza kapandığımız devirde Covid-19 bile bu derece baskın bir fotoğraf oluşturmamıştı. Ülkemizde toplum, epeyce alışılmadık olaylar yaşamadığımız sürece her vakit en değerli sorun olarak ekonomiyi görür aslına bakarsan, artık de eğitim, sıhhat, etraf üzere öteki tüm bahislerin tali kaldığı bir periyottan geçiyoruz. Sıhhat, eğitim, adalet üzere öbür problemler ortalamada her dört şahıstan biri tarafınca lisana getirilen problemlerden. Etraf ve savaş ise pek gündem unsuru değil, o denli ki geçen yaz aylarındaki sel ve orman yangınları sırasında bile “çevre ülkenin en değerli sorunudur” diyenlerin oranı lakin yüzde 10 civarındaydı.
Krizde insanların alıveriş alışkanlıklarında ne cins değişiklikler oldu, artık alışveriş sepetini doldurmak mümkün mü?
Uzun vakit daha sonra birinci sefer 2022 Ocak’ta haneler tarafınca satın alınan eser sayısında azalma tespit ettik. Harcamalar evvelki aya kıyasla benzeri düzeyde seyretse bile ocak ayında alınan eser adedindeki azalma, indirim marketlerine ve market markalarına olan kayış dikkat alımlı. Yumurta ve süt mamüllerinde büyük paketlere yönelim görünüyor. 2021 Ocak’a göre paklık, şahsi bakım eserleri hisse kaybediyor, Besin kategorilerinde et ve atıştırmalıklar düşerken süt eserleri, genel besin, yağ üzere temel besinin hissesi artıyor. Alışveriş alışkanlıklarında her vakit alınan markalar yerine daha uygun fiyatlı markaları tercih etmek, mamüllerin fazlacalu paketlerini (2’li, 3’lü, 6’lı vs.) daha fazla tercih etmek, mamüllerin daha büyük uzunluklarını / ekonomik uzunluk paketlerini satın almaya başlamak üzere değişimler gözlemliyoruz. Vatandaşların yüzde 73’ü daha fazlaca fiyat araştırması yapmaya, yüzde 70’i promosyon takip etmeye, yüzde 65’i uygun fiyatlı markalar almaya başlamış.
FİYAT ARTIŞLARI ZORLUYOR
Halkın krizle baş etme halleri neler?
Güç tüketimini ve para harcamayı azaltmak için her geçen gün yeni davranışlar geliştiriliyor. Dışarıda yemek yemek lüks. Maliyeti azaltmak için konuttan işe yemek götürme, dışarıya çıkmadan evvel meskende yemek yeme üzere prosedürlerle tasarruf etme davranışı gözlemleniyor. Toplumsal etkinliklere olan ilgi azalıyor. Halkın yüzde 63’ü öncelikli muhtaçlıkları karşılayacak biçimde alışveriş yapıyor ve harcamaları minimumda tutuyor. Dışarıda yeme içme ya da dışarıdan yemek sipariş etme birinci kısılacak harcamalardan.
Toplumun yüzde 79 için bütçesini en çok zorlayan kategori elektrik, yüzde 69’u için doğalgaz ve yüzde 63 için de besin eserleri. Tüm kalemlerde fiyat artışlarının epey olduğu görüşü hâkim. Bu da tüketicileri tasarruf yapmaya itiyor. Toplumun yüzde 70’i sabit masrafları, yüzde 69’u giysi, yüzde 60’ı da dışarıda yeme içme, cümbüş ve dışarıdan yemek siparişi üzere harcamalarını özetlemek gerekirseğını söylüyor. Besin da içecekten et mamüllerine, atıştırmalıktan meyve zerzevata yüzde 50’nin üzerinde harcamalarını kısmayı planladığını söylüyor. Biroldukça tüketici akıllı telefon, tablet, bilgisayar üzere eserleri satın alma kararlarını ya erteliyor ya da büsbütün vazgeçiyor.
ALIM GÜCÜ ERİYOR
Vatandaş ayakta kalmak için önemli manada da borca sarıldı. Bu alanda ne cins bilgiler var?
Toplumun yüzde 74’ü harcamalarının gelirlerinden daha epeyce olduğunu ve yüzde 81’i de alım güçlerinin azaldığını söylüyor. Alım gücü azaldığını söyleyenler bilhassa AB ve C1 SES kümesinde daha yüksek (yüzde 86 ve yüzde 87). Bu durumda toplumda borçlanmayı artırıyor. Şubat sonu bilgilerimize göre bireylerin yüzde 59’unun şahsi borçları olduğunu belirtiyor. Ayrıyeten bu borçlu olan şahısların yüzde 66’sı son 1 ay ortasında borçlarının arttığını belirtiyor. Bireylerin yüzde 59’u gelecek birkaç ay ortasında şahsi ekonomik durumunun berbata gideceğini düşünüyor.
TELAŞ SÜRÜYOR
Maske ve PCR testleri ile ilgili kısıtlamaların kaldırılması çalışanlar ya da haneler tarafında nasıl karşılandı?
Omicron’un salgını bitirecek varyant olduğu fikri giderek daha fazla kabul görüyor, bu varyantı daha az tehlikeli bulanlar yüzde 50’ye dayandı. Bu fikir aşı olmayan kitle ortasında daha da büyük taban buluyor. 10 bireyden 6’sı açık alanda maske zorunluluğunun kaldırılması sonucunı hakikat buluyor. Her ne kadar her üç şahıstan ikisi kapalı ortamlarda maske takmaya devam edeceğini belirtiyor olsa bile kapalı ortamlarda dahi maskeyi aslına bakarsanız kullanmadığını ya da kullanmayı bırakacağını söyleyenlerin oranı da yüzde 25’i geçiyor. Hâlâ her 4 bireyden 3’ü salgına dair telaşlı olduğunu belirtiyor.
SONUN BAŞLANGICI
Tarihin en değerli salgınlarından biri yaşandı. Bugün geldiğimiz durumda aktüel datalar neye işaret ediyor?
Son haftalarda dikkat çeken bulgumuz salgına dair konsantrasyonda bir gevşeme olduğu. Kayda paha (üçte iki) büyüklükte bir kitle artık salgına dair haberleri günlük olarak takip etmeyi azaltmış. Toplumun yarısından fazlası için salgında sonun başlangıcındayız, bu kesim artık salgında güç günleri geride bıraktığımızı düşünüyor. Bir ay evvel salgının 2022 ortasında biteceğini düşünenlerin oranı yüzde 27 iken bu hafta yüzde 41’e yükselmiş durumda. Ocak ayı başında virüsün ülke için tehdit olduğunu düşünenler yüzde 76 iken daha sonra yüzde 60’ın altına geriledi. Kendisi ve ailesi için tehlike olarak gorenlerin oranı ise yüzde 50’nin altında ve düşmeye devam ediyor. Fakat salgının odaktan düşmesinde iktisadın büyük bir sorun olarak görünmesinin de bir tesiri var, canımız nereden yanıyorsa oraya odaklanıyoruz.
DATAYA GEREKSİNİM VAR
Krizin sizin yaptığınız araştırmalara tesiri ne oldu, artık araştırmalar hangi alanlarda ağırlaşıyor?
Firmaların tasarruf planlarında araştırmadan evvel epey daha büyük kalemler var. Bunun niye ise ekonomik aktivitenin yavaşlamamış olması. Bu da araştırma gereksinimini canlı tutan bir faktör. Bir başka kıymetli niye ise salgın ve yüksek enflasyon sebebi ile değerli değişimler yaşanırken toplumun, tüketicinin nabzını tutma gereksinimi. Bu türbülanstan geçerken şirketlerin gerçek kararlar için bilgiye gereksinimleri var. Üreticilerin, markalar ortası pazar hissesi savaşlarını, hangi alışveriş kanallarının tercih edildiğini, satın alınan paket tiplerini takip ettikleri nizamlı tüketici araştırmalarımız büyük ilgi görüyor. Marka sıhhati araştırmaları, müşteri tecrübesi araştırmaları, firmaların ağırlaştığı öbür alanlar.
Yatırım tavsiyesi içermez.