Yardım, Türkiye gaz rezervinin değerli bir kısmının depolandığı Tuz Gölü alanında 8 günlük gaz kaldığını aktardı.
Türkiye’nin uzun devirli doğalgaz kontratları ve yatırımları devrinde BOTAŞ Genel Müdürü olarak misyon yapan Gökhan Yardım, mevcut doğalgaz sıkıntısının arz-talep dengesizliğinden kaynaklanmakla bir arada, öncesinden yapılması gereken hazırlıkların tamamlanamamış olmasından kaynaklı olduğunu söylemiş oldu.
Dünya’dan Maruf Buzcugil ve Mehmet Kaya’nın sorularını yanıtlayan Gökhan Yardım, doğalgaz talebinin karşılanmasında uzun vadeli tahlil olarak Azerbaycan’da yeni alanlarda gaz üretilmesi konusunda inisiyatif, Kuzey Irak dahil yeni kaynaklar ve piyasa hürleşmesi gerektiğini söylemiş oldu.
Yardım, kısa vadeli sorunun kamuoyunun bildiği İran gaz tedarikinin kesilmesi ve çok talep artışından kaynaklı olduğunu, bu kurallar ortadan kalkmadan da mevcut dengesizliğin giderilemeyeceğini vurguladı. Eski BOTAŞ Genel Müdürü, Tuz Gölü depolama ve Silivri depolama yatırımlarında ihale iptalleri, birtakım şirketlerin inşaatı başaramaması üzere sıkıntılar ile Saros LNG’nin tamamlanamamış olmasının da mevcut arz probleminde rolleri olduğunu anlattı.
“İstanbul gaz talebinde hayli kıymetli. bu biçimde havalarda anafor üzere çeker gazı” diyen Gökhan Yardım, gaz tedarik meselesini çözmek için yapılan Tuz Gölü depolaması ve Silivri depolamasında mevcut talebi karşılayacak yapı oluşmadığını kaydetti. Tuz Gölü depolamasının devam eden yatırım tamamlanamadığı için 650 milyon metreküplük bir hacimde olduğunu, 12 Ocak’a kadar bu depoya 535 milyon metreküp stok yapıldığını belirtti. O tarihten daha sonra gaz çekişinin başladığını ve son bilgilere göre Tuz Gölü depolamasında 213 milyon metreküp gaz kaldığını anlatan Yardım, kelam konusu depodan günlük 28 milyon metreküp gaz verişinin sağlandığı hesaplandığında 8 günlük gazın bulunduğunu söz etti.
‘Azerbaycan’ın alanlarını geliştirmeliyiz’
Gökhan Yardım, boru sınırlarından mevcut muahedeler doğrultusunda, İran haricinde girişlerin devam ettiğini lakin ek talebin ve İran gazı açığının karşılanamadığını vurgulayarak, kesinti yapma tahlilinin kısa vadedeki tek mümkünlük göründüğünü anlattı. Yardım, sorunun genel tahlili için ise şu ayrıntıları verdi:
“Türkiye hür piyasa sistemine geçiş sonucu aldı, kamu ithalatını düşürme siyaseti uygulayacağını; piyasa hür olacak dedi lakin uygulama hiç bir biçimde bu biçimde olmadı. Kamu tartısı arttı. Siyasi tercihtir lakin bu siyasi tercihin gerekleri yerine getirilmesi gereklidir. BOTAŞ 2001’e kadar tekeldi, inhisar kaldırıldı. BOTAŞ’ın yetkileri EPDK’ya geçti fakat EPDK, gaz getirmek isteyen, LNG yatırımı yapmak isteyen özel dala müsaade vermiyor. Özel boru sınırı yatırımı yapılamıyor. Arz güvenliği için piyasa hürleşmesi. Devletin LNG yatırımlarının arz güvenliğini sağlamadığını görüyoruz.
Doğuda yeni kaynaklara muhtaçlığımız var ve 4-5 yıllık kontratlarla az sağlamak gerekli. Azerbaycan’da yeni alanlar var. Azerbaycan’ın o alanları geliştirmesine katkı verebilir, Türkiye’ye getirebiliriz. TPAO, Karadeniz’de gaz buldu. Kapasitesi olduğuna inanıyorum. Ayrıyeten öbür komşu ülkelerden spot gaz alımına müsaade verilmeli. Şu anda spot gaz getirme imkanı mevzuat olarak yalnızca uzun vadeli gaz kontratı yapılan ülkelerle hudutlu. Bu mevzuat değişmeli. BOTAŞ haricinde gaz getirebilen bir yapı yok. Piyasanın hürleşmesi tahlillerden biri.”
İran ile gaz sorunu
Türkiye’ye gelen İran gazının teknik niçinlerle kesildiği bilgisinin verildiğini vurgulayan Gökhan Yardım, “Bu münasebet haricinde, İran arz kahrının diğer bir boyutu var mı? Tahran’a bakınca hava şartları o kadar ağır değil. Tam gerçeği bilmiyorum, İran niye bu biçimde yapıyor, sahiden teknik bir zahmet mı, diğer geçmiş olayların hesabı mı ülkeyi yönetenler olağan olarak durumu biliyordur” yorumunu yaptı.
Yardım, İran’ın Türkiye üzerinde fiyat baskısı kurmak istemesinin de olasılıklardan biri olduğunu, Rusya ile yeni kontrat yapıldığı periyotta bu sorunun yaşanmasına bakarak bu biçimde bir yorum yapılabileceğini belirterek, bu mümkünlük değerlendirildiğinde, Türkiye ile 2026’da bitecek kontrat müzakerelerinde Türk tarafını sert tavır izlemeye itecek bir yanlışlık yapıldığının altını çizdi.
Azerbaycan’ın mevcut gaz arzında milletlerarası konsorsiyumların üretici olduğunu hatırlatan eski BOTAŞ Genel Müdürü Yardım, boru sınırlarıyla taşınan bu gazın mutabakatlarla bağlı olduğunu vurguladı.
Yardım, Bakü-Tifl is-Erzurum sınırından hala spot alım devam ettiğini hatırlatarak, ek gaz bulunması halinde bu sınırın kullanılabileceğini hatırlattı. Bunun haricinde TANAP çizgisinde, Eskişehir ve Trakya’da gaz alındığını ve taşıma masrafı ödendiğini kaydeden Yardım, bu çizginin giriş noktası olan Türkgözü’nde de gaz teslimi alınarak hem doğunun muhtaçlığı birebir vakitte taşıma maliyeti azaltılmasının sağlanabileceğini vurguladı.
Azerbaycan’da milletlerarası güç şirketlerinin mevcut alanlarda faal olduğunu hatırlatan Gökhan Yardım, ‘ilave gaz bulunması halinde Türkiye’nin öncelikli olarak alıcı olması’ yaklaşımı bulunduğunu lakin mevcut gaz üretiminin esasen kontratlarla Avrupa’ya ulaştırıldığını belirterek, fazla gaz üretimi yaklaşımlarında da daima Avrupa’nın gereksiniminin gözetildiğini anlattı.
Yatırım tavsiyesi içermez.
Türkiye’nin uzun devirli doğalgaz kontratları ve yatırımları devrinde BOTAŞ Genel Müdürü olarak misyon yapan Gökhan Yardım, mevcut doğalgaz sıkıntısının arz-talep dengesizliğinden kaynaklanmakla bir arada, öncesinden yapılması gereken hazırlıkların tamamlanamamış olmasından kaynaklı olduğunu söylemiş oldu.
Dünya’dan Maruf Buzcugil ve Mehmet Kaya’nın sorularını yanıtlayan Gökhan Yardım, doğalgaz talebinin karşılanmasında uzun vadeli tahlil olarak Azerbaycan’da yeni alanlarda gaz üretilmesi konusunda inisiyatif, Kuzey Irak dahil yeni kaynaklar ve piyasa hürleşmesi gerektiğini söylemiş oldu.
Yardım, kısa vadeli sorunun kamuoyunun bildiği İran gaz tedarikinin kesilmesi ve çok talep artışından kaynaklı olduğunu, bu kurallar ortadan kalkmadan da mevcut dengesizliğin giderilemeyeceğini vurguladı. Eski BOTAŞ Genel Müdürü, Tuz Gölü depolama ve Silivri depolama yatırımlarında ihale iptalleri, birtakım şirketlerin inşaatı başaramaması üzere sıkıntılar ile Saros LNG’nin tamamlanamamış olmasının da mevcut arz probleminde rolleri olduğunu anlattı.
“İstanbul gaz talebinde hayli kıymetli. bu biçimde havalarda anafor üzere çeker gazı” diyen Gökhan Yardım, gaz tedarik meselesini çözmek için yapılan Tuz Gölü depolaması ve Silivri depolamasında mevcut talebi karşılayacak yapı oluşmadığını kaydetti. Tuz Gölü depolamasının devam eden yatırım tamamlanamadığı için 650 milyon metreküplük bir hacimde olduğunu, 12 Ocak’a kadar bu depoya 535 milyon metreküp stok yapıldığını belirtti. O tarihten daha sonra gaz çekişinin başladığını ve son bilgilere göre Tuz Gölü depolamasında 213 milyon metreküp gaz kaldığını anlatan Yardım, kelam konusu depodan günlük 28 milyon metreküp gaz verişinin sağlandığı hesaplandığında 8 günlük gazın bulunduğunu söz etti.
‘Azerbaycan’ın alanlarını geliştirmeliyiz’
Gökhan Yardım, boru sınırlarından mevcut muahedeler doğrultusunda, İran haricinde girişlerin devam ettiğini lakin ek talebin ve İran gazı açığının karşılanamadığını vurgulayarak, kesinti yapma tahlilinin kısa vadedeki tek mümkünlük göründüğünü anlattı. Yardım, sorunun genel tahlili için ise şu ayrıntıları verdi:
“Türkiye hür piyasa sistemine geçiş sonucu aldı, kamu ithalatını düşürme siyaseti uygulayacağını; piyasa hür olacak dedi lakin uygulama hiç bir biçimde bu biçimde olmadı. Kamu tartısı arttı. Siyasi tercihtir lakin bu siyasi tercihin gerekleri yerine getirilmesi gereklidir. BOTAŞ 2001’e kadar tekeldi, inhisar kaldırıldı. BOTAŞ’ın yetkileri EPDK’ya geçti fakat EPDK, gaz getirmek isteyen, LNG yatırımı yapmak isteyen özel dala müsaade vermiyor. Özel boru sınırı yatırımı yapılamıyor. Arz güvenliği için piyasa hürleşmesi. Devletin LNG yatırımlarının arz güvenliğini sağlamadığını görüyoruz.
Doğuda yeni kaynaklara muhtaçlığımız var ve 4-5 yıllık kontratlarla az sağlamak gerekli. Azerbaycan’da yeni alanlar var. Azerbaycan’ın o alanları geliştirmesine katkı verebilir, Türkiye’ye getirebiliriz. TPAO, Karadeniz’de gaz buldu. Kapasitesi olduğuna inanıyorum. Ayrıyeten öbür komşu ülkelerden spot gaz alımına müsaade verilmeli. Şu anda spot gaz getirme imkanı mevzuat olarak yalnızca uzun vadeli gaz kontratı yapılan ülkelerle hudutlu. Bu mevzuat değişmeli. BOTAŞ haricinde gaz getirebilen bir yapı yok. Piyasanın hürleşmesi tahlillerden biri.”
İran ile gaz sorunu
Türkiye’ye gelen İran gazının teknik niçinlerle kesildiği bilgisinin verildiğini vurgulayan Gökhan Yardım, “Bu münasebet haricinde, İran arz kahrının diğer bir boyutu var mı? Tahran’a bakınca hava şartları o kadar ağır değil. Tam gerçeği bilmiyorum, İran niye bu biçimde yapıyor, sahiden teknik bir zahmet mı, diğer geçmiş olayların hesabı mı ülkeyi yönetenler olağan olarak durumu biliyordur” yorumunu yaptı.
Yardım, İran’ın Türkiye üzerinde fiyat baskısı kurmak istemesinin de olasılıklardan biri olduğunu, Rusya ile yeni kontrat yapıldığı periyotta bu sorunun yaşanmasına bakarak bu biçimde bir yorum yapılabileceğini belirterek, bu mümkünlük değerlendirildiğinde, Türkiye ile 2026’da bitecek kontrat müzakerelerinde Türk tarafını sert tavır izlemeye itecek bir yanlışlık yapıldığının altını çizdi.
Azerbaycan’ın mevcut gaz arzında milletlerarası konsorsiyumların üretici olduğunu hatırlatan eski BOTAŞ Genel Müdürü Yardım, boru sınırlarıyla taşınan bu gazın mutabakatlarla bağlı olduğunu vurguladı.
Yardım, Bakü-Tifl is-Erzurum sınırından hala spot alım devam ettiğini hatırlatarak, ek gaz bulunması halinde bu sınırın kullanılabileceğini hatırlattı. Bunun haricinde TANAP çizgisinde, Eskişehir ve Trakya’da gaz alındığını ve taşıma masrafı ödendiğini kaydeden Yardım, bu çizginin giriş noktası olan Türkgözü’nde de gaz teslimi alınarak hem doğunun muhtaçlığı birebir vakitte taşıma maliyeti azaltılmasının sağlanabileceğini vurguladı.
Azerbaycan’da milletlerarası güç şirketlerinin mevcut alanlarda faal olduğunu hatırlatan Gökhan Yardım, ‘ilave gaz bulunması halinde Türkiye’nin öncelikli olarak alıcı olması’ yaklaşımı bulunduğunu lakin mevcut gaz üretiminin esasen kontratlarla Avrupa’ya ulaştırıldığını belirterek, fazla gaz üretimi yaklaşımlarında da daima Avrupa’nın gereksiniminin gözetildiğini anlattı.
Yatırım tavsiyesi içermez.