Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, özel bir televizyon kanalına katılarak basın mensuplarının sorularını cevapladı.
540 milyar metreküp gazın tamamı çıkarabilecek mi sorusunu cevaplayan Bakan Dönmez, “Bu üretilebilir rezerv ölçüsü. Yani orada üretilemeyecek, alanda kalabilecek gaz ölçüsünü biz hesaplara dahil etmiyoruz. ötürüsıyla üretilebilir ortalama bir pahadan bahsediyoruz. Fakat alanda üretim başladığında tahminen kimi sayılarda oynama olabilir. Bu olağanda keşif hesaplama biçimleri ile uyumlu. Türkiye Petrolleri (TP) değil de diğer bir firma açıklamış olsaydı o da bu sayıları açıklayacaktı” diye konuştu.
DOĞALGAZ VE ELEKTRİĞE YAPILAN ARTIRIMLAR
Bakan Dönmez, doğalgaz ve elektriğe yapılan artırımlara ait, “Elektrik ve doğalgaz piyasasına özetlemek gerekirse bakmakta yarar var. Bir yerde doğalgazı petrolü çıkarttığınızda bilhassa güç eserleri global manada belli yerlerde fiyatlanan eserlerdir. Londra’da petrolün fiyatı bugünlerde 75 dolar. Doğalgaz açısından baktığınızda Hollanda merkezli bir borsada bugün itibariyle bundan evvelki yıla nazaran fiyatı neredeyse iki kat artmış bir doğalgaz fiyatını görüyorsunuz. Buna misal Amerika’da muhakkak doğalgaz ve petrolün ticarileştiği alınıp satıldığı merkezler var. Bu fiyatları geçtiğimiz yılla mukayese ettiğimizde döviz bazında neredeyse iki kat fiyat artışı oldu. Geçtiğimiz yıl pandemi vardı ve tüketim global manada azalmıştı. Gerçekten tahminen son 20 yılın en düşük petrol meblağlarını gördük. Geçen sene 40 doların altına gelen bir petrol fiyatı vardı varil başına. Bugün 75 doları zorlayan bir petrol fiyatından bahsediyoruz. Güç emtia mamüllerinde petrol lokomotif eser. Onu doğalgaz takip ediyor. Bir 6 ay geriden geliyor. Kömür meblağları bir daha bir güç emtiası olduğu için onlar takip ediyor. bu biçimde baktığımızda son bir yılda döviz bazında petrolde ve doğalgazda iki kat ve iki katın üzerinde artışlar yaşandı. Biz aslında güçte dışa bağımlı bir ülkeyiz. Petrolümüzün yüzde 92’sini ithal ediyoruz. Yani bu kadar aramaya ve üretime karşın çabucak hemen yüzde 8’ler düzeyinde bir üretimimiz var talebi karşılama noktasında. Doğalgaz durum daha da berbat. Yüzde 1 yahut vakit zaman yüzde 2’sini karşılıyoruz. Yüzde 98’ini ithal ediyoruz. İthal ettiğiniz bir eserde ister istemez fiyat dalgalanmaları iç piyasalara da olduğu üzere yansıyor. Bugün örneğin akaryakıt piyasasına baktığınızda orada pompa meblağları nerdeyse haftada bir değişiyor. Yurtharicinde petrol meblağlarına gelen değişiklikler bir hafta daha sonra pompalara yansıyor. Doğalgazda ise petrol fiyatlarındaki oynamalar zira doğalgaz piyasasında formüllerin içerisinde yüklü petrol eserleri var. Bunun manası petrol meblağları bugün değiştiğinde altı ay daha sonra doğalgaz meblağlarını da değiştiriyor demektir. Bizim doğalgazı zarurî olarak yapmış olduğumuz bu fiyat artışları ithal ettiğimiz yurtdışı piyasalardaki artışından kaynaklanıyor. Olağan kurdaki değişiklikleri de üzerine koyduğunuzda yansıması bu türlü oluyor.”
“KENDİNİZ ÜRETMEDİĞİNİZ SURECE FİYAT DALGALANMALARINA MARUZ KALIYORSUNUZ”
Fiyat artışlarının Türkiye’nin iktisadı ile bir alakası olmadığını lisana getiren Bakan Dönmez, “Tamamen yurtharicinden ithal ettiğimiz bir eser bunun memleketler arası piyasalarda bir fiyatı var. Siz de bu fiyattan alıyorsunuz. Kendiniz üretmediğiniz surece fiyat dalgalanmalarına maruz kalıyorsunuz. Kaynak ülkeler lakin maliyetlerini denetim edebiliyor. Biz de petrol ve gazımızın büyük bir kısmını kendi topraklarımızdan üretmiş olsak kendi maliyetlerimiz bakılırsace daha ekonomik olacağı için yurtdışı fiyatlara olan bağımlılığını azaltmış olacağız. Bütün çabamız de kendi kaynaklarımızı mümkün olduğu kadar iktisada süratli bir biçimde kazandırmak. bu biçimdece fiyat dalgalanmalarından epeyce daha az etkilenmek” diye konuştu.
“İLK 6 AYDA ALTI KEZ ARTIRIM OLDUĞU SÖZÜ VAR LAKİN YÜZDE 1’LİK DİLİMLER HALİNDE YAPILDI”
Elektrik ve doğalgaz artırımlarının Temmuz’un başında yapılmasında bir kasıt olup olmadığı sorusunu yanıtlayan Bakan Dönmez, şunları aktardı:“Elektrikte bizim fiyatlamalarımız her 3 ayda bir çeyrek periyotlar halinde yapılıyor. Mevzuat o biçimde. Yani 1 Ocak, 1 Nisan, 1 Temmuz ve 1 Ekim, tarife değişim periyodudur. Maliyetlere bakıyoruz, maliyetlerde bir değişiklik var ise o değişiklikler fiyatlara yansıyor. ötürüsıyla Haziran’ın başında yapalım durumu yok. Doğalgazda niçin aylık yapılıyor sorusunu soracak olursanız, doğalgazda düzenleme aylık olarak yapılır. Zira ithal bir eser. O ay şayet ithal ettiğiniz eserlerde döviz bazlı bir hareketlenme var ise yahut kurda bir oynama var ise bunun hızla tüketiciye yansıtılması ismine orada aylık dönemlerle güncelleme yapılabiliyor. Biz her vakit da yapmıyoruz doğalgazda. Muhtaçlık olursa yapıyoruz. Birinci 6 ayda altı kez artırım olduğu tabiri var ancak yüzde 1’lik dilimler halinde yapıldı. ötürüsıyla o biçimde izah etmekte yarar var. Elektrik ile ilgili şunu da ek etmemde yarar var. Bilhassa ortasında bulunduğumuz dönem fazlaca kurak geçiyor. Bizim yaklaşık şurası gücümüzün yüzde 28’i hidrolik elektrik santrallerinden oluşuyor. Geçtiğimiz yıla nazaran barajlarda su düzeyi neredeyse yarı yarıya düştü. ötürüsıyla hidrolikten elde ettiğimiz elektrik ölçüsü fikir talep de arttı. Bu açığı nasıl kapatacaksınız? Doğal olarak termik santrallerle kapatıyorsunuz. Termik santrallerde de doğalgaz ve ithal kömür bir daha ithal yakıt. Oradaki maliyet artışları da toptan elektrik meblağlarına yansıdığı için fiyatlarda biz mecburî artışa gidildi.”
“2023 ÜZERE BİRİNCİ ÜRETİME BAŞLARIZ, 2027-2028’DE PLATO DÜZEYE ULAŞIR”
540 milyar metreküp doğalgazın kaç yıllık gereksinimi giderir sorusunu yanıtlayan Dönmez, “Şu anda 540 milyar metreküplük bir rezervimiz var. Türkiye’nin ortalama 50 milyar metreküp civarında bir tüketimi var. 10 yılın üzerinde teorik olarak yetiyor. 10 yıl buradan gazı alacağız 10 yıl dışarıdan almayacağız manasında gelmiyor. Bunun günlük ve yıllık üretim ölçüsü var bu alanların. Bizim hesaplamalarımız 2023 üzere birinci üretime başlarız. Muhtemelen de 2027-2028’de plato dediğimiz azamî düzeye ulaşır. daha sonrasında bu sahanın başlangıç üretimiyle son üretimi içinde 25-30 yıllık bir üretim planı hazırlığı yapıyoruz. O çerçevede baktığımızda bugünkü tüketim bilgilerini dikkate aldığımızda neredeyse yüzde 30-35 içinde gaz muhtaçlığımız karşılamış olacağız. Türkiye şu anda güç tüketiminin yüzde 1’ini üretebiliyor.”Çıkarılacak doğalgazın vatandaşın faturalarına yansımasının ne vakit olacağı sorusunu yanıtlayan Bakan Dönmez, şöyleki devam etti:“Bu gazı üretip sisteme bastığımız andan itibaren vatandaşımıza yansımış olacak. 2023’ten itibaren tesirlerini goreceğiz. Sisteme bastığımız gaz oranında ithal gazımızı azaltmış olacağız. Mühendislik çalışmaları tam netleşmedi ancak bizim yaptığımız çalışmalarda birinci yıl 3 ile 5 milyar metreküp sisteme girmiş olacağız. daha sonra da toplamda 2027-2028’e geldiğimizde 15 ile 20 milyar metreküp yıllık sisteme gaz basmış olacağız. Aslında konutların gereksinimi plato devrinde şimdi Sakarya Gaz Sahası’ndan karşılanacak demektir. Ancak birinci yıldan itibaren bunun tesirlerini görmeye başlayacağız.”
Gazın çıkartılması için harcanan maliyetin çıkartılan gazın maliyetini karşılayıp karşılamayacağı sorusu üzerine şunları kaydetti:
“Yapılan tüm çalışmalar şu anda ithal ettiğimiz gaza göre buradan gazın çıkacak maliyetinin daha ucuz olacağını gösteriyor. Sayı bugünden vermek gerçek değil. Zira günün sonunda yatırım ölçüleri netleşecek. Ayrıyeten gazın bir çıkartma işletme maliyetleri var. Bunları da koyacağız. Burada işin iktisadı neyi gerektiriyorsa o biçimde hareket edilecek. Fakat tüm öngörüler, tüm çalışmalar bugün ithalat ettiğimiz gaza bakılırsa buranın epey daha ekonomik bir maliyet sunacağını gösteriyor. Derin denizde elbet maliyetler, karadaki üretim maliyetlerine bakılırsa tüm dünyada olduğu üzere bizde de kıymetli olacak. Ancak bizim avantajımız şu; biz Türkiye’ye gazı nereden ithal ediyoruz? Rusya’dan, Azerbaycan’dan. Buralardan binlerce kilometre uzaktan boru çizgileri ile gaz buraya taşınıyor. Doğalgaz piyasasında şu mantık var; piyasada bir sonuncu toptan satış fiyatı var. Fakat bir de kuyu başına gittiğinizde orada bir üretim maliyeti var. Her vakit üretici taşıyıcı olmaz. Boru çizgilerini işleten şirketler, farklı yatırımcılar da olabilir. Bizim avantajımız, binlerce kilometre uzakta Sibirya’daki bir gaza göre ya da Hazar Denizi’nde çıkan yahut İran’ın körfezde çıkan gazına göre taşıma maliyetlerini dikkate aldığınızda burası ekonomik olacak.”
Yatırım tavsiyesi içermez.
540 milyar metreküp gazın tamamı çıkarabilecek mi sorusunu cevaplayan Bakan Dönmez, “Bu üretilebilir rezerv ölçüsü. Yani orada üretilemeyecek, alanda kalabilecek gaz ölçüsünü biz hesaplara dahil etmiyoruz. ötürüsıyla üretilebilir ortalama bir pahadan bahsediyoruz. Fakat alanda üretim başladığında tahminen kimi sayılarda oynama olabilir. Bu olağanda keşif hesaplama biçimleri ile uyumlu. Türkiye Petrolleri (TP) değil de diğer bir firma açıklamış olsaydı o da bu sayıları açıklayacaktı” diye konuştu.
DOĞALGAZ VE ELEKTRİĞE YAPILAN ARTIRIMLAR
Bakan Dönmez, doğalgaz ve elektriğe yapılan artırımlara ait, “Elektrik ve doğalgaz piyasasına özetlemek gerekirse bakmakta yarar var. Bir yerde doğalgazı petrolü çıkarttığınızda bilhassa güç eserleri global manada belli yerlerde fiyatlanan eserlerdir. Londra’da petrolün fiyatı bugünlerde 75 dolar. Doğalgaz açısından baktığınızda Hollanda merkezli bir borsada bugün itibariyle bundan evvelki yıla nazaran fiyatı neredeyse iki kat artmış bir doğalgaz fiyatını görüyorsunuz. Buna misal Amerika’da muhakkak doğalgaz ve petrolün ticarileştiği alınıp satıldığı merkezler var. Bu fiyatları geçtiğimiz yılla mukayese ettiğimizde döviz bazında neredeyse iki kat fiyat artışı oldu. Geçtiğimiz yıl pandemi vardı ve tüketim global manada azalmıştı. Gerçekten tahminen son 20 yılın en düşük petrol meblağlarını gördük. Geçen sene 40 doların altına gelen bir petrol fiyatı vardı varil başına. Bugün 75 doları zorlayan bir petrol fiyatından bahsediyoruz. Güç emtia mamüllerinde petrol lokomotif eser. Onu doğalgaz takip ediyor. Bir 6 ay geriden geliyor. Kömür meblağları bir daha bir güç emtiası olduğu için onlar takip ediyor. bu biçimde baktığımızda son bir yılda döviz bazında petrolde ve doğalgazda iki kat ve iki katın üzerinde artışlar yaşandı. Biz aslında güçte dışa bağımlı bir ülkeyiz. Petrolümüzün yüzde 92’sini ithal ediyoruz. Yani bu kadar aramaya ve üretime karşın çabucak hemen yüzde 8’ler düzeyinde bir üretimimiz var talebi karşılama noktasında. Doğalgaz durum daha da berbat. Yüzde 1 yahut vakit zaman yüzde 2’sini karşılıyoruz. Yüzde 98’ini ithal ediyoruz. İthal ettiğiniz bir eserde ister istemez fiyat dalgalanmaları iç piyasalara da olduğu üzere yansıyor. Bugün örneğin akaryakıt piyasasına baktığınızda orada pompa meblağları nerdeyse haftada bir değişiyor. Yurtharicinde petrol meblağlarına gelen değişiklikler bir hafta daha sonra pompalara yansıyor. Doğalgazda ise petrol fiyatlarındaki oynamalar zira doğalgaz piyasasında formüllerin içerisinde yüklü petrol eserleri var. Bunun manası petrol meblağları bugün değiştiğinde altı ay daha sonra doğalgaz meblağlarını da değiştiriyor demektir. Bizim doğalgazı zarurî olarak yapmış olduğumuz bu fiyat artışları ithal ettiğimiz yurtdışı piyasalardaki artışından kaynaklanıyor. Olağan kurdaki değişiklikleri de üzerine koyduğunuzda yansıması bu türlü oluyor.”
“KENDİNİZ ÜRETMEDİĞİNİZ SURECE FİYAT DALGALANMALARINA MARUZ KALIYORSUNUZ”
Fiyat artışlarının Türkiye’nin iktisadı ile bir alakası olmadığını lisana getiren Bakan Dönmez, “Tamamen yurtharicinden ithal ettiğimiz bir eser bunun memleketler arası piyasalarda bir fiyatı var. Siz de bu fiyattan alıyorsunuz. Kendiniz üretmediğiniz surece fiyat dalgalanmalarına maruz kalıyorsunuz. Kaynak ülkeler lakin maliyetlerini denetim edebiliyor. Biz de petrol ve gazımızın büyük bir kısmını kendi topraklarımızdan üretmiş olsak kendi maliyetlerimiz bakılırsace daha ekonomik olacağı için yurtdışı fiyatlara olan bağımlılığını azaltmış olacağız. Bütün çabamız de kendi kaynaklarımızı mümkün olduğu kadar iktisada süratli bir biçimde kazandırmak. bu biçimdece fiyat dalgalanmalarından epeyce daha az etkilenmek” diye konuştu.
“İLK 6 AYDA ALTI KEZ ARTIRIM OLDUĞU SÖZÜ VAR LAKİN YÜZDE 1’LİK DİLİMLER HALİNDE YAPILDI”
Elektrik ve doğalgaz artırımlarının Temmuz’un başında yapılmasında bir kasıt olup olmadığı sorusunu yanıtlayan Bakan Dönmez, şunları aktardı:“Elektrikte bizim fiyatlamalarımız her 3 ayda bir çeyrek periyotlar halinde yapılıyor. Mevzuat o biçimde. Yani 1 Ocak, 1 Nisan, 1 Temmuz ve 1 Ekim, tarife değişim periyodudur. Maliyetlere bakıyoruz, maliyetlerde bir değişiklik var ise o değişiklikler fiyatlara yansıyor. ötürüsıyla Haziran’ın başında yapalım durumu yok. Doğalgazda niçin aylık yapılıyor sorusunu soracak olursanız, doğalgazda düzenleme aylık olarak yapılır. Zira ithal bir eser. O ay şayet ithal ettiğiniz eserlerde döviz bazlı bir hareketlenme var ise yahut kurda bir oynama var ise bunun hızla tüketiciye yansıtılması ismine orada aylık dönemlerle güncelleme yapılabiliyor. Biz her vakit da yapmıyoruz doğalgazda. Muhtaçlık olursa yapıyoruz. Birinci 6 ayda altı kez artırım olduğu tabiri var ancak yüzde 1’lik dilimler halinde yapıldı. ötürüsıyla o biçimde izah etmekte yarar var. Elektrik ile ilgili şunu da ek etmemde yarar var. Bilhassa ortasında bulunduğumuz dönem fazlaca kurak geçiyor. Bizim yaklaşık şurası gücümüzün yüzde 28’i hidrolik elektrik santrallerinden oluşuyor. Geçtiğimiz yıla nazaran barajlarda su düzeyi neredeyse yarı yarıya düştü. ötürüsıyla hidrolikten elde ettiğimiz elektrik ölçüsü fikir talep de arttı. Bu açığı nasıl kapatacaksınız? Doğal olarak termik santrallerle kapatıyorsunuz. Termik santrallerde de doğalgaz ve ithal kömür bir daha ithal yakıt. Oradaki maliyet artışları da toptan elektrik meblağlarına yansıdığı için fiyatlarda biz mecburî artışa gidildi.”
“2023 ÜZERE BİRİNCİ ÜRETİME BAŞLARIZ, 2027-2028’DE PLATO DÜZEYE ULAŞIR”
540 milyar metreküp doğalgazın kaç yıllık gereksinimi giderir sorusunu yanıtlayan Dönmez, “Şu anda 540 milyar metreküplük bir rezervimiz var. Türkiye’nin ortalama 50 milyar metreküp civarında bir tüketimi var. 10 yılın üzerinde teorik olarak yetiyor. 10 yıl buradan gazı alacağız 10 yıl dışarıdan almayacağız manasında gelmiyor. Bunun günlük ve yıllık üretim ölçüsü var bu alanların. Bizim hesaplamalarımız 2023 üzere birinci üretime başlarız. Muhtemelen de 2027-2028’de plato dediğimiz azamî düzeye ulaşır. daha sonrasında bu sahanın başlangıç üretimiyle son üretimi içinde 25-30 yıllık bir üretim planı hazırlığı yapıyoruz. O çerçevede baktığımızda bugünkü tüketim bilgilerini dikkate aldığımızda neredeyse yüzde 30-35 içinde gaz muhtaçlığımız karşılamış olacağız. Türkiye şu anda güç tüketiminin yüzde 1’ini üretebiliyor.”Çıkarılacak doğalgazın vatandaşın faturalarına yansımasının ne vakit olacağı sorusunu yanıtlayan Bakan Dönmez, şöyleki devam etti:“Bu gazı üretip sisteme bastığımız andan itibaren vatandaşımıza yansımış olacak. 2023’ten itibaren tesirlerini goreceğiz. Sisteme bastığımız gaz oranında ithal gazımızı azaltmış olacağız. Mühendislik çalışmaları tam netleşmedi ancak bizim yaptığımız çalışmalarda birinci yıl 3 ile 5 milyar metreküp sisteme girmiş olacağız. daha sonra da toplamda 2027-2028’e geldiğimizde 15 ile 20 milyar metreküp yıllık sisteme gaz basmış olacağız. Aslında konutların gereksinimi plato devrinde şimdi Sakarya Gaz Sahası’ndan karşılanacak demektir. Ancak birinci yıldan itibaren bunun tesirlerini görmeye başlayacağız.”
Gazın çıkartılması için harcanan maliyetin çıkartılan gazın maliyetini karşılayıp karşılamayacağı sorusu üzerine şunları kaydetti:
“Yapılan tüm çalışmalar şu anda ithal ettiğimiz gaza göre buradan gazın çıkacak maliyetinin daha ucuz olacağını gösteriyor. Sayı bugünden vermek gerçek değil. Zira günün sonunda yatırım ölçüleri netleşecek. Ayrıyeten gazın bir çıkartma işletme maliyetleri var. Bunları da koyacağız. Burada işin iktisadı neyi gerektiriyorsa o biçimde hareket edilecek. Fakat tüm öngörüler, tüm çalışmalar bugün ithalat ettiğimiz gaza bakılırsa buranın epey daha ekonomik bir maliyet sunacağını gösteriyor. Derin denizde elbet maliyetler, karadaki üretim maliyetlerine bakılırsa tüm dünyada olduğu üzere bizde de kıymetli olacak. Ancak bizim avantajımız şu; biz Türkiye’ye gazı nereden ithal ediyoruz? Rusya’dan, Azerbaycan’dan. Buralardan binlerce kilometre uzaktan boru çizgileri ile gaz buraya taşınıyor. Doğalgaz piyasasında şu mantık var; piyasada bir sonuncu toptan satış fiyatı var. Fakat bir de kuyu başına gittiğinizde orada bir üretim maliyeti var. Her vakit üretici taşıyıcı olmaz. Boru çizgilerini işleten şirketler, farklı yatırımcılar da olabilir. Bizim avantajımız, binlerce kilometre uzakta Sibirya’daki bir gaza göre ya da Hazar Denizi’nde çıkan yahut İran’ın körfezde çıkan gazına göre taşıma maliyetlerini dikkate aldığınızda burası ekonomik olacak.”
Yatırım tavsiyesi içermez.