NATO olağanüstü Devlet ve Hükümet Liderleri Doruğu için Belçika’nın başşehri Brüksel’e gerçekleştirdiği ziyaretin dönüşünde uçakta gündemle ilgili değerlendirmelerde bulunan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, gazetecilerin de sorularını yanıtladı.
Tepe münasebetiyle Brüksel’e gerçekleştirdiği ziyareti tamamladığını belirten Erdoğan, global güvenlik algısında önemli değişikliklerin yaşandığı bir devirde NATO müttefikleri olarak bir ortaya geldiklerini söylemiş oldu.
Dorukta ayrıyeten Rusya-Ukrayna savaşındaki gelişmeleri ve bunun yansımalarını müttefiklerle etraflı halde kıymetlendirme fırsatı bulduklarını aktaran Cumhurbaşkanı Erdoğan, ateşkesin ve barışın sağlanmasına yönelik sürdürdükleri ağır diplomatik teşebbüsler hakkında müttefiklerle bilgiler paylaştıklarını belirtti.
Krizin tırmanmaya başladığı noktadan itibaren NATO’nun rolünün değerini vurguladığını anımsatan Erdoğan, “NATO’nun insicamının korunmasına dair halimizi burada da açıkça söz ettim. Günlük siyasi hesaplar uğruna NATO’nun yıpratılmaması gerektiğini lisana getirdim. Tepemiz her açıdan verimli ve başarılı geçti. Bu kapsamda kıymetli dostum Genel Sekreter Stoltenberg’in vazife müddetinin bir yıl daha uzatılmasını memnuniyetle karşıladık. Bu, bizim de kuvvetle desteklediğimiz bir karardı. Gerçekten hakikaten ittifakla alınan bir karar oldu ve bir yıl daha uzatıldı.” diye konuştu.
Toplantı marjında, Fransa Cumhurbaşkanı, İtalya, Estonya, İspanya ve Birleşik Krallık başbakanlarıyla ikili görüşmeler gerçekleştirdiğini hatırlatan Erdoğan, “Gelinen noktada Türkiye’nin NATO müttefikleri içindeki müstesna pozisyonunun ve bölgesindeki kritik rolünün daha yeterli anlaşıldığı aşikardır. Hem müttefiklerimiz tıpkı vakitte dünyanın bunun idrakine artık daha fazla varmış olduğunu gördüm ve buna da inanıyorum.” tabirlerini kullandı.
Bu yıl haziran ayında NATO’nun Madrid Doruğu’nun düzenleneceğini aktaran Erdoğan, “Brüksel’deki Başkanlar Toplantısı, Madrid Tepesi’ne giden süreçte kritik bir dönemeci teşkil etmiştir. Türkiye, her vakit olduğu üzere bu tepeler vasıtasıyla da NATO’nun geleceğinin şekillenmesinde kıymetli bir rol oynamaya devam edecektir. Ziyaretimizin ve temaslarımızın hayırlara vesile olmasını Rabb’imden temenni ediyorum.” formunda konuştu.
“Üzerimize düşeni imkanlarımız ölçüsünde yapmaya devam edeceğiz”
“Rusya-Ukrayna savaşı daha sonrasında NATO-AB münasebetlerini nasıl değerlendirirsiniz? Bu işgal bize neler gösterdi? NATO Genel Sekreteri ‘Güvenliğimiz konusunda yeni bir gerçeklikle karşı karşıyayız. Bu yüzden caydırıcılığımızı ve savunmamızı daha uzun vadede bir daha düzenlemeliyiz.’ formunda açıklaması olmuştu. Bu yeni devirde Türkiye’nin rolü konusunda neler söylersiniz? Bir de kimyasal ve nükleer silahların kullanması konusunda dünya adeta diken üstünde, karşılıklı açıklamalar geliyor, bu bahisteki görüşleriniz nedir?” soruları üzerine Erdoğan, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Her şeydilk evvel bu kriz iki hususu gözler önüne serdi. Bunlardan birincisi Avrupa güvenliğinin temel taşı, temel yapısı NATO’dur. Bunu epey açık, net olarak görmüş bulunuyoruz. İkincisi, Türkiye bölgesel güvenliğin temini için vazgeçilmez bir müttefiktir. Gerek ikili görüşmeler gerekse tepe toplantısı esnasında başkanların birçoğu bunu lisana getirdiler. 70 yıllık üyeliğimizde NATO’ya en kapsamlı katkıları veren Türkiye, müttefiklerden farklı olarak bunu her tarafıyla karada, denizde, havada, siyasi etkinliklerinde ortaya koyan bir ülke oldu. İttifak dayanışması ruhuyla üzerimize düşeni imkanlarımız ölçüsünde yapmaya da devam edeceğiz. Bu süreci de Türkiye tıpkı kararlılıkla, güvenilirlikle bir daha sürdürüyor. Hatta bu mevzuda örnekliğini ortaya koyuyor. Bunu da bütün siyasi önderler olsun, komuta kademeleri olsun, bizimle paylaşıyorlar. Bunu da iftiharla gördük. Bundan dolayı da olağan memnuniyetimizi bilhassa söz etmek isterim. Öbür taraftan, kitle imha silahlarının kullanmasını olağan olarak insanlığa karşı işlenmiş cürüm olarak kıymetlendiriyoruz.”
“Rusya ile Ukrayna içinde müzakere edilen 6 başlık var”
Türkiye’nin Ukrayna-Rusya savaşının başından beri faal bir diplomasi yürüttüğü ve bu süreçte garantörlük ve arabuluculuk konusunun tartışmaya açıldığı tabir edilerek, “Türkiye garantör ülke olacak mı? Garantörlük kelam konusu olduğu takdirde Ukrayna ve Rusya kurallarını yerine getirmezse bu Türkiye için bir sorun teşkil eder mi?” soruları üzerine Erdoğan, savaşı sonlandırmak için başından itibaren büyük çabalar ortaya koyduklarını vurguladı.
Kendisinin başka önderlerle yaptığı görüşmelerin yanı sıra Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun da muhataplarıyla biroldukca defa bir ortaya geldiğini aktaran Erdoğan, “Hatta Rusya ve Ukrayna Dışişleri Bakanlarını Antalya’da bir ortaya getirdi. Akabinde bir Moskova ziyaretini, bir Lviv ziyaretini de gerçekleştirdi. bir daha bunun haricinde Ulusal Savunma Bakanı’mın muhataplarıyla yaptığı biroldukça görüşme oldu. Bunları devam ettiriyorlar. Alışılmış bütün bunlar garantörlük, bunun haricinde arabuluculuk misyonunu Türkiye’nin yapabileceğinin en hoş örneği oldu.” dedi.
Rusya ile Ukrayna içinde müzakere edilen 6 başlık bulunduğunu lakin iki tarafın da sıcak yaklaştığı ya da kabul etmediği hususlar olduğunu anlatan Erdoğan, şu biçimde devam etti:
“Özellikle 4 başlık üzerinde mutabakat varmış üzere bir durum kelam konusu. Bunlardan bir tanesi bilhassa bu NATO sorunuyla ilgili. Ukrayna Birinci olarak bu mevzuya kıymetle asılıyordu ancak ondan sonrasında NATO üyeliğinden çekilebileceğini Zelenskiy söz etmeye başladı. Bir başka mevzu, bilhassa Rusça’nın resmi lisan olarak kabul edilmesi sıkıntısı. Zelenskiy bunu da kabul etti. aslına bakarsan Rusça Ukrayna’nın çabucak her yerinde konuşulan bir lisan. Bu noktada da bir sorun yok. Bir öteki mevzu silahsızlanma problemi. Olağan Ukrayna bir devlet, yani silahsızlanmayı A’dan Z’ye kabul kelam konusu değil. Lakin bu mevzu da anlaşılamaz değil. Yani orada da muhakkak odunların verilebileceğini Ukrayna tarafı tabir etti. Dördüncü husus, ki bir daha Ukrayna’nın da burada bir mutabakatı var; o da bu kolektif güvenlik dedikleri sorun. Bu hususta da Ukrayna olumlu bir yaklaşım ortaya koydu. Fakat doğal Ukrayna Kırım ve Donbas bahislerinde bu kadar rahat değil. Donbas sıkıntısında en sonda hoş bir adım attı, bana nazaran akıllı bir liderlik diyebiliriz ve ‘Bu bahiste referanduma gitmem gerekir’ dedi. Bu hususla orayı kestiler. Şu anda bu biçimde bir durum var. Kaldı ki Rusya 2014’te Kırım’ı işgal ettiği vakit, biz fazlaca açık, net bu işgale karşı çıkmıştık ve o günden daha sonra da Putin ile yaptığım her toplantıda bu işgale karşı çıktığımızı daima söylemiştim. Lakin bu biçimde Batı bu işgale bugün olduğu üzere fazlaca açık, net bir hal koymamıştı.
Bu hali koymadıkları için işte bugün başımıza bunlar geldi. Olağan Kırım ile birlikte Donbas, Donetsk, Luhansk vesaire bütün bunlar Kırım’ın adeta bir çarpanı oldu. Ve biz bu bahisteki halimizi bu türlü ortaya koyduk. Alışılmış bu 6 başlığın 4’ü için şu anda Ukrayna tarafınca olabilir deniyor lakin öbür ikisi hakkında olumlu bir yaklaşım kelam konusu değil. Artık benim bugün Zelenskiy ile bir görüşmem olacak. Putin ile büyük ihtimalle bir daha hafta sonu yahut hafta başı bir görüşmem olabilir. Bu görüşmelerde de bu NATO’daki görüşmelerin kendileriyle bir müzakeresini, değerlendirmesini yapıp, bundan daha sonraki sürece yönelik ‘Artık barış için atılacak adımın mimarı sen olmalısın.’ demeliyiz. ‘Buna bir onurlu çıkış yap.’ demek suretiyle bu işi tatlıya bağlamanın yolunu aramamız lazım.”
“Olumlu bir müddetç devam ediyor”
“Türkiye’nin ABD ile sürdürdüğü yeni F-16’lar, F-16 modernizasyon kitleri konusunda olumlu gelişmeler var mı? Türkiye’nin Kiev’de kalan A400m uçaklarının geri getirilmesi konusunda bir müddetç, teknik hazırlık var mı? Karadeniz’de döşenmiş kimi mayınların hür kalması sonucunda ortaya çıktığı sav edilen tehlike, söz edildiği üzere önemli bir boyutta mıdır? NATO bu hususta Türkiye’ye teknik bir takviye verebilir mi?” soruları üzerine Erdoğan, F-16’larla ilgili görüşmeleri Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın muhataplarıyla yürüttüğünü ve bu bahiste şu an prestijiyle olumlu bir müddetcin devam ettiğini lisana getirdi.
Uçakların modernizasyonuyla ve yeni alımlarla ilgili olumlu yaklaşımlar bulunduğuna dikkati çeken Erdoğan, “Biden’ın bana ‘Ben kongreye bu hususla ilgili olumlu yaklaşımımı sunacağım ve mevzunun da takipçisi olacağım.’ istikametinde tabirleri oldu. Temenni ederim ki bu istikamette şayet sonuç devam ederse, noktalanırsa bu biçimde biz yeni alacağımız F-16’lar ve eldekilerin modernizasyonunu hızla bitirme fırsatını bulacağız.” sözünü kullandı.
Mayınlar konusunda bütün önlemlerin alındığını aktaran Erdoğan, “Gerek Ulusal Savunma Bakanı’mın gerek Deniz Kuvvetleri Komutanı’mın ortak kanaati, bunlar bu biçimde başıboş bir durumda değil. Ayrıyeten bu mayınların kendilerini kilitleme durumu kelam konusu. Yani su yüzüne çıktığı anda bu mayınlar kendi kendini kilitliyor, adeta kendi kendini patlatıyor. bu biçimde bir özelliği de var. Bunun haricinde da Deniz Kuvvetlerimiz her türlü önlemi almış vaziyette.” dedi.
A400m uçaklarıyla ilgili hem Ukrayna tıpkı vakitte Rusya ile temasları sürdürdüklerini lisana getiren Erdoğan, “Bize her türlü teminatı veriyorlar. Diyorlar ki (Şu an prestijiyle bunu çekmeye kalkarsak, hava alanında zahmetler var. Bundan dolayı bu biçimde bir riski göze almayalım. Biz sizinle irtibat halindeyiz ve sağlıklı bir duruma girildiği anda bu uçakları sizlere göndereceğiz.)” diye konuştu.
“S-400 konusunda bugün de birebir noktadayız”
“Biden ile ayaküstü sohbetiniz oldu, bunu merak ediyoruz. Amerika’nın S-400’lerin Ukrayna’ya verilmesini istediği savı Amerikan basınında yer aldı. Türkiye, bu ciddiye alınacak bir tez değil diyerek birebir yerden yanıt verdi. Hatta Fahrettin Beyefendi, ‘Batı dünyası bu tıp temelsiz savlar yerine evvel şartsız F-35 programına Türkiye’yi katsın.’ dedi. Siz keza bir fazlaca kez bu mevzu kapandı dediniz. ABD inatla, ısrarla niye bu mevzuyu yeniden gündeme getiriyor?” sorularına karşılık Erdoğan, şunları söylemiş oldu:
“Her şeydilk evvel S400 konusunda nasıl en başta bizim için bu iş kapanmıştır dediysek, bugün de biz tıpkı noktadayız. Bu mevzu bizim için kapanmıştır. Bunlar savunma noktasında bizim kendi malımızdır, bu bitmiştir. Bir öbür bahis Wall Street Journal’ın yazdığına karşı Bağlantı Başkanı’mız gerekli yanıtı bütün hassasiyetiyle aslına bakarsanız vermiştir. O yanıt onlara kâfi de artar bile. Daha fazlasına da bu hususta gerek yok. Zira bunların bütün işi ortalığı karıştırmak. ‘Buradan sanki Türkiye’ye nasıl bir darbe vururuz da onu ezaya sokarız’ bu biçimde bir uğraşın arasındaler. Anında müdahale ederiz, sonuç alamazlar.”
“Ülkemize gelenlere doğal ki kapımız açıktır”
“Amerikan şirketlerinin Rusya’dan çıkacak olması niçiniyle biraz bu biçimde düşünceler yaşanırken bir daha de bu şirketlerin Türkiye’ye gelişi konusunda beklentiniz nedir?” sorusuna karşılık Erdoğan, yalnızca Amerikan şirketlerinin değil, dünyanın biroldukca markasının ve kümesinin Rusya’dan çıktığını belirtti.
Erdoğan, “Bunlardan ülkemize gelenlere doğal ki kapımız açıktır, buyursunlar gelsinler deriz. Bunun haricinde bir daha muhakkak sermaye kümelerinden ülkemize gelip bizde imkanlarını park etmek isteyenler olursa onlar için de natürel ki kapımızı kapalı tutmayız. Buna da kapımız açıktır.” değerlendirmesini yaptı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, yaptırımlar bahsiyle ilgili şunları kaydetti:
“Yaptırımlar noktasında da BM’nin muhakkak çizgilerini biz de kıymetlendiririz ancak şunu da unutmayalım ki bütün bu adımları atarken bizim Rusya ile olan ilgilerimizi bir kenara koymamız mümkün değil. Bunu ben epeyce evvel de deklare ettim biliyorsunuz. Çünkü bugün yalnızca doğal gaz düşünüldüğünde, kullandığımız doğal gazın yaklaşık yarısını biz Rusya’dan alıyoruz. Bunun yanında Akkuyu Nükleer Güç Santralimizi bugün Rusya ile yapıyoruz. Biz bunu da bir kenara koyamayız. Ben bunu bugün Macron’a da söylemiş olduğimde ‘haklısın’ diyor. Yani orada yapılacak rastgele bir şey kelam konusu değil. Bu husustaki hassasiyetimizi korumak durumundayız. Birincisi ben halkımı karda kışta soğukta bırakamam. İkincisi sanayimizi büsbütün sıfırlayamam. Bunları korumak durumundayız. Biz devletiz, 85 milyon nüfusumuz var. Üzerimize düşen her türlü bakılırsavi de yaparız, yapıyoruz. Şu anda Ukraynalılar için 56 civarında insani yardım tırını biz bölgeye gönderdik. Bunların içerisinde besini var, giyeceği var, ilacı var. Bunlar hala artarak da devam ediyor.”
“Demek ki NATO’nun beyin vefatı gerçekleşmemiş”
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un iki yıl evvel “NATO’nun beyin vefatı gerçekleşti.” kelamı ve gelinen nokta hatırlatılarak “Kendisinin de bu krizde arabuluculuk gayretleri oldu. Fransa’nın bu gayretlerini nasıl değerlendiriyorsunuz? Ayrıyeten ABD Lideri Biden ile bağlantıları nasıl değerlendiriyorsunuz?” sorusu üzerine Erdoğan, “Macron ile ilgili kısımdan başlayalım. Demek ki NATO’nun beyin vefatı gerçekleşmemiş. bu biçimde bir şey de kelam konusu değilmiş. O fazlaca bahtsız bir açıklamaydı.” sözünü kullandı.
“Bu şanssız açıklamanın akabinde da Macron, şu anda NATO içerisinde en faal rolü oynayan başkanlardan bir tanesi durumunda.” görüşünü aktaran Cumhurbaşkanı Erdoğan, şu biçimde devam etti:
“Epey uğraşlı. Gerek Ukrayna gerek Rusya gerek öteki ülkelerle olan görüşmelerde Macron’u hayli faal görüyorum. Bununla ilgili olarak da öteki ülkelerin, başkanların Macron’a bakışı da değmişmiş vaziyette. Bütün bunlarla bir arada de Türkiye-Fransa içinde attığımız birtakım adımlar vardı. O adımları, Türkiye-Fransa bağlarını bir daha ele almak ve hatta Türkiye-Fransa-İtalya olarak üçlü attığımız adımları bir daha hayata geçirmek için çalışmalarımızı sürdürmeyi karar altına aldık. Temennim odur ki inşallah seçim daha sonrası bu yeni süreci kuvvetli bir biçimde başlatırız diye düşünüyorum.
Biden’a gelince, Biden ile bu dorukta ayaküstü bir hal hatır sorduk. Önümüzdeki süreçte kendisiyle telefon diplomasisiyle kimi hususları ele alma fırsatımız olacak. Fakat alışılmış burada Ulusal Savunma Bakanım muhatabıyla bu F-16’lar konusunu görüştü.”
“Üçlü söylemiş olduğiniz Fransa-İtalya-Türkiye STAMP-T füzesini mi kastediyorsunuz?” denmesi üzerine Erdoğan, “Evet, Eurosam. O mevzuyu Macron ile görüştüğümüz üzere Draghi ile de görüştük. Draghi de benden daha sonra Macron ile yaptığı toplantıda bu mevzuyu açtı.” karşılığını verdi.
Savaşın başlamasından bu yana gerek Avrupa’nın gerekse ABD’nin tahlile yönelik somut adımlar atmadığının görüldüğü belirtilerek “Zirvede tansiyonun düşürülmesi ya da tahlil odaklı bir eğilim gördünüz mü?” sorusu üzerine Cumhurbaşkanı Erdoğan, aslında başkanların büyük bir çoğunluğunun tansiyonun düşürülmesinden yana olduğunu bildirdi.
Erdoğan, şunları söylemiş oldu:
“Çünkü ortada son devranın en büyük felaketi yaşanıyor. Binlerce çocuk, bayan, sivil maalesef öldürülüyor. Bütün bunları görüp de hala ‘vurun gitsin’ demek mümkün değil. İşin maddi boyutuna baktığımız vakit o da başka bir felaket. Artık bütün bu gelişmeler karşısında en kısa yoldan burada ateşkes nasıl olur, bunun hesabı, çabası arasındaler. Bu hususta herkes ateşkesin bir an evvel olması konusunu gündeme getiriyor. Temennim odur ki burada daima birlikte yapacağımız bir dayanışmayla bunu sağlayalım, bunu başaralım. Şayet bunu başarabilirsek hakikaten insanlığa en büyük hizmeti yapmış oluruz.”
Ankara’nın son periyotta hayli sayıda önderi ağırladığı hatırlatılarak, “Bu yalnızca Rusya-Ukrayna savaşı sebebiyle mi oluyor? Türkiye yaptıklarınızla kilit ülke pozisyonuna geldi fakat sanki yeni bir koridor yahut yeni bir sistem için mi önderler Türkiye’ye geliyor?” sorusu üzerine Cumhurbaşkanı Erdoğan, yüklü olarak doğal ki Rusya-Ukrayna’nın bu işin ana başlığını teşkil ettiğini belirtti.
şüphesiz bu ziyaretlerde ikili bağları masaya yatırma fırsatı da bulduklarını vurgulayan Erdoğan, şöyleki devam etti:
“Gelen ülkelerle bölgeye dair problemleri da masaya yatırıyoruz. örneğin Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev kardeşimin günübirlik ziyaretinde ana başlığımız Rusya ve Ukrayna oldu. Kendisi de Rusya’yı en güzel tanıyan önderlerden biri. Sayın Putin ile olan alakaları malum. Bu savaşı da en düzgün tahlil edenlerden biri. Bunları kendisiyle epeyce açık, net konuşma fırsatımız oldu. Polonya Cumhurbaşkanı Duda da burada gerçekten takdire şayan birisi. Polonya bölgede 2 milyon civarında mülteciye mesken sahipliği yapıyor. Başka taraftan şu anda Ukrayna’dan daha sonra Rusya’nın amacında olabileceğini düşünüyor. Onun için de alışılmış kendine göre bütün önlemlerini alıyor, almak durumunda. Örneğin bugün, Biden Polonya’ya gidiyor. Alışılmış Ukrayna bir NATO ülkesi değil fakat Polonya bununla birlikte bir NATO ülkesi. Polonya’nın bizimle olan diyalogları da ileri derecede. Bu özelliği de var. ötürüsıyla onunla olan münasebetlerimizde öncelikli Rusya-Ukrayna olayı var ancak bunun yanında da alışılmış Polonya ile ilgili savunma sanayiine yönelik münasebetlerimizi, ekonomik alandaki bağlarımızı görüşme fırsatımız oldu.”
Yunanistan’ın ziyaretinde ise Yunanistan-Türkiye bağlarındaki malum zahmetlerin ortadan kaldırılmasına yönelik ne üzere adımlar atabileceklerini görüşme imkanı bulduklarını lisana getiren Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Bundan daha sonraki süreçte aracılarla değil biz direkt olarak kendimiz görüşmelerimizi yapalım, özel temsilcilerimiz vasıtasıyla görüşmelerimizi yapalım, bu biçimde sürdürelim diyoruz.” açıklamasında bulundu.
Erdoğan, şunları kaydetti:
“bir daha başka gelen başkanlarla de iki ülkenin içindeki bağlantıları ele aldık ancak öne çıkan bir daha Rusya-Ukrayna konusu oldu. En kıymetli ziyaretlerden bir tanesi de İsrail Cumhurbaşkanı Herzog’un ziyaretiydi. Bu süreçte İsrail Başbakanı Bennett’in de gelme durumu kelam konusu. Onun da gelişiyle birlikte Türkiye-İsrail münasebetlerinde yeni bir sureci başlatma durumumuz olabilir. Bunun Filistin sıkıntısına de olumlu yansımaları olacağına inanıyoruz. Burada natürel daha epeyce Doğu Akdeniz ile ilgili birlikte neler yapabiliriz konusu var. İkili bağlantılarda birlikte atabileceğimiz en kıymetli adımlardan bir tanesi olarak o denli zannediyorum ki burada bir daha doğal gaz konusu öne çıkabilir. Bunların değerlendirmeleri için evvel Dışişleri Bakanı’mı, Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanı’mı taraflar tarih belirledikten daha sonra İsrail’e göndereceğiz. Bu görüşmeleri Dışişleri Bakanı’mızın, Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanı’mızın İsrail’de yapacakları çalışmayla başlatmış olacağız.”
Krizlerin dünyada güç istikrarlarını değiştirdiği belirtilerek, “Dünyada bir güç kasveti yaşanırken başkanların Türkiye’ye ziyaretleri, bunların hepsini bir ortaya getirecek olursak Türkiye’nin ‘enerji hub’ı olma maksadı vardı, bu maksatta uzaklığın azaldığını söyleyebilir miyiz?” sorusunu da yanıtlayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “İnşallah bu önümüze yeni kapılar açacak. Şu anda açıklamayacağım. İnşallah bu yaptığımız görüşmelerle bir arada önümüze güçte epey daha farklı alanlar açılacak ve bunu duyduğunuzda ‘Bu da nereden çıktı?’ diyeceksiniz. Bu görüşmelerden inşallah şu biçimde dört dörtlük bir sonuç çıkacak. Birinci görüşmeleri yaptık, inşallah arkadaşlarımız da görüşmeleri devam ettirecekler, bu görüşmelerin devamında da biz bunun açıklamasını yapacağız.” dedi.
Petrol ve besin güvenliği konusu
Dünyada besin güvenliğinin hayli dillendirildiği ve bu husustaki tehlikeye işaret edildiği lisana getirilerek “Türkiye açısından petrol ve besin güvenliği konusunda neler söylersiniz?” sorusu üzerine Erdoğan, besin güvenliği konusunda her türlü önlemi aldıklarını söylemiş oldu. “Bugün dünyada besin güvenliği noktasında kahrın yaşanmadığı bir ülke var mı?” diyen Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Her ülkede az yahut epeyce bir badire var. Biz de bu noktada kısmen bu çeşit kasvetleri yaşıyoruz fakat bütün önlemlerimizi alıyoruz.” tabirini kullandı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Diyelim ki kırmızı ette mi kasvet var, ona nazaran adımlarımızı atıyoruz ve çabucak hızla sistemlerimizi çalıştırıyoruz. Öbür tarafta diyelim ki ‘şeker yok’ dediler. Bir de baktık ki biroldukça yerde stoklar, depolar dolu. Kontrollerle doruklarına binince çabucak şekerler ortaya çıktı. ‘Ayçiçeği yağı’ dediler. Onda da bir daha Azak Denizi’ndeki 5 tane gemimiz geldi, bu biçimdece bir anda o iş çözülmüş oldu. Hububatta da benzeri durumlar kelam konusu oldu. Rusya ve Ukrayna’daki önemli ölçüde hububat, bakliyat yüklü gemilerimiz geldiler, geliyorlar. Türkiye, bu bölümlerde Allah’ın müsaadesiyle dert yaşamaz. Türkiye bunları aşmaya muktedir, kuvvetli bir ülke. Lakin Türkiye’de muhalefetin siyasi ahlakı iflas etmiş durumda. Badire burada. Muhalefetteki siyasi ahlakın iflas edişi fakat işte bu cins dedikoduları, bu çeşit manipülasyonları ortaya çıkarıyor ve bu manipülasyonlardan da benim vatandaşım ister istemez rahatsız oluyor. Biz bütün bunları hızla aşabilecek kabiliyetteyiz, güçteyiz, bundan hiç kimsenin kaygısı olmasın. Şu an prestijiyle da önümüzde ramazan var. Ramazan ile bir arada inşallah vatandaşlarımıza en ufak bir zahmet, en ufak bir tasa yaşatmayacağız ve huzurlu bir ramazanı halkımızla birlikte yaşayacağız.”
“Sadece mart ayında 40’ın üzerinde başkanla görüştüm”
CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun küme toplantısında “Geçmişte Türkiye kelamı dinlenen bir ülkeydi lakin şu anda Türkiye deyince sırtlarını dönüyorlar.” formunda cümle sarf ettiği lisana getirilerek bununla ilgili değerlendirmesi sorulan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Arka geriye bütün devlet liderleri, hükümet liderleri ülkemize geliyorken, bunun yanında bizimle ağır bir telefon diplomasisi yürütüyorken nasıl herkes sırtını dönmüş oluyor?” dedi.
Yalnızca mart ayında başkanlarla 40’ın üzerinde yüz yüze görüşmesi ya da telefon teması olduğunu aktaran Cumhurbaşkanı Erdoğan, şöyleki konuştu:
“Rusya Devlet Lideri Putin ve Ukrayna Devlet Lideri Zelenskiy ile daima telefon görüşmeleri yapıyoruz. ABD Lideri Biden ile de telefonla görüştük. bir daha bu ay Azerbaycan Cumhurbaşkanı kardeşim Aliyev’i, İsrail Cumhurbaşkanı Herzog’u, Yunanistan Başbakanı Miçotakis’i, Almanya Şansölyesi Scholz’u, Polonya Cumhurbaşkanı Duda’yı, Güney Kore Başbakanı Kim Boo-Kyum’u, Hollanda Başbakanı Rutte’yi, Kosova Cumhurbaşkanı Osmani-Sadriu’yu ülkemizde konuk ettik. BM Genel Sekreteri Guterres, NATO Genel Sekreteri Stoltenberg, AB Kurulu Lideri Leyen ve AB Kurulu Lideri Michel’in yanı sıra Fransa, Avusturya, Moldova, Sırbistan, Litvanya, Belarus, Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan cumhurbaşkanları ile Hollanda, İngiltere, Kanada Başbakanlarıyla ayrıyeten telefon görüşmelerimiz de oldu. Antalya’da da NATO Genel Sekreteri Stoltenberg, Arnavutluk Başbakanı Rama, Kazakistan Kurucu Cumhurbaşkanı Nazarbayev, Slovenya Cumhurbaşkanı Pahor, Bosna Hersek Başkanlık Kurulu üyeleri Caferoviç ve Dodik, Bulgaristan Başbakanı Petkov, Gine Bissau Cumhurbaşkanı Embalo, Irak Bölgesel İdaresi Başbakanı Barzani, Nijer Cumhurbaşkanı Bazum, Sierra Leone Cumhurbaşkanı Bio, Liberya Cumhurbaşkanı Weah ile görüştük. Bu NATO Tepesi’nde de bir daha Fransa Cumhurbaşkanı, İtalya, Estonya, İspanya ve Birleşik Krallık başbakanlarıyla ikili görüşmeler yaptım. Tüm bu görüşmeler, bu ay içerisinde oldu. Her biri de ülkemizin barış için yürüttüğü diplomasi gayretlerini takdir ettiklerini bilhassa belirtiyor. Artık kalkıp da ‘Dünya Türkiye’ye sırtını dönüyor’ demek akılla, mantıkla izah edilecek bir şey değil.”
Yaşanan gelişmeler ışığında turizm konusunda Türkiye’nin gelecek sürece nasıl gireceği istikametindeki bir soruyu da yanıtlayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “bu biçimde bir periyotta turizmde bir patlama yahut önemli bir yükseliş hayli savlı bir tabir olur.” açıklamasını yaptı. Erdoğan, şunları kaydetti:
“Ama Turizm Bakanı’m, bu hususta epeyce oldukca uğraşla ülkelerle görüşmeleri sürdürüyor. Birebir biçimde biz de gerek Rusya gerek Ukrayna gerek Polonya, bütün bölgelerle bir daha görüşmelerimizi sürdürüyoruz. Başta Putin olmak üzere onlar da ‘Turizmde biz bilhassa önünü kesmeyeceğiz, teşvik edeceğiz ve Türkiye’ye vatandaşlarımızın gidişi noktasında rastgele bir mani koymayacağız.’ dediler. Şunu da söylüyorlar, tahminen para konusunda Ruble, yani kendi ulusal paralarımızla bu işi yapalım diye bir çıkış kelam konusu olabilir. Bunu esasen biz olağan vakitte Rusya’ya teklif etmiştik. Ulusal paramızla, yerli paramızla bunları yapalım ve Ruble ile Türk Lirası olarak bunu çalıştıralım demiştik. Artık de haklılığımız tam ortaya çıkıyor ve Ruble-TL ve farklı ülkelerle de bunu o ülkelerin paralarıyla yapabileceklerini söylüyorlar. Bu adımı bu türlü atacağız. Bunun yanında Polonya Cumhurbaşkanı Duda da ‘Biz vatandaşlarımıza Türkiye’ye turizm için gitmeleri noktasında tavsiyede bulunuyoruz.’ dedi. Bize Ukrayna’dan 2 milyonun üzerinde, Rusya’dan 5 milyonun üzerinde turist geliyor. Biz Türkiye olarak muteber bir ülke olmamız hasebiyle turist çekme noktasında inanıyorum ki epeyce önemli ezalar yaşamayacağız ve İngiltere’den de biz bundan daha sonraki süreçte daha fazla turist alma imkanını da yakalayacağız. Almanya’dan da hakeza o denli. Çalışıyoruz, çalışacağız. Almanya Şansölyesi Olaf Scholz ile uygun bir görüşmemiz oldu ve Almanya-Türkiye içindeki diyaloglardan da bundan daha sonraki süreç için ümitliyim.”
Minimum fiyatın bir daha ele alınması konusu
Minimum fiyata ilgili olarak yapılan açıklamalar hatırlatılarak “Bir gündem var mı, yıl ortasında taban fiyatla ilgili yeni bir gelişme, bir artırım olur mu?” sorusuna Erdoğan, “Şu anda daha üçüncü aydayız. Yıl ortasına geldiğimiz vakit aslına bakarsan Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanım da önüme mevcut durumu getirir. esasen Vedat Beyefendi sendikalarla bugüne kadar samimi görüş alışverişinde bulunmuştur. Yapılacak görüşmeler sonucunda de yıl ortasında bu biçimde bir kıymetlendirme gerektiğinde biz muhakkak vatandaşımızdan, hele hele çalışanımızdan bu biçimde bir şeyi esirgemeyiz. Veren el alan elden iyidir.” cevabını verdi.
Seçim Kanunu değişikliğiyle ilgili muhalefetten gelen tenkitlere yönelik soruyu da yanıtlayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, bu Seçim Yasası ile ilgili Cumhur İttifakı olarak çalışmalarını bütün samimiyetleriyle ortaya koyduklarını söylemiş oldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Barajı belirledik ve bu bahiste da MHP Genel Lideri Sayın Devlet Bahçeli en ufak bir tereddüt göstermedi. bir daha bu biçimde bir uçak seyahatinde barajı açıklamıştık ve yüzde 7 demiştik. Yüzde 7 baraj teklifimizi bu biçimde Sayın Devlet Beyefendi de motamot kabul edip gerekli grubuna talimat vermişti. Baraj konusu yüzde 7 olarak şu anda ilgili arkadaşlarımızın çalışmalarına girmiş oldu. aslına bakarsan üzerinde durulan husus da daha fazlaca bu baraj sıkıntısıydı. Baraj konusunda da ihtilaf falan da olmayınca esasen çalışmaları bitirdik. Arkadaşlarımız da gerek Hayati Beyefendi gerek Feti Beyefendi bu yapılan çalışmayı Meclis’e taşıdılar. Şu anda Meclis’te de Anayasa Komitesi’nde kabul edildi. Fazla vakit masraftan hızla inşallah bu yeni maddeyi çıkaracağız.”
Yatırım tavsiyesi içermez.
Tepe münasebetiyle Brüksel’e gerçekleştirdiği ziyareti tamamladığını belirten Erdoğan, global güvenlik algısında önemli değişikliklerin yaşandığı bir devirde NATO müttefikleri olarak bir ortaya geldiklerini söylemiş oldu.
Dorukta ayrıyeten Rusya-Ukrayna savaşındaki gelişmeleri ve bunun yansımalarını müttefiklerle etraflı halde kıymetlendirme fırsatı bulduklarını aktaran Cumhurbaşkanı Erdoğan, ateşkesin ve barışın sağlanmasına yönelik sürdürdükleri ağır diplomatik teşebbüsler hakkında müttefiklerle bilgiler paylaştıklarını belirtti.
Krizin tırmanmaya başladığı noktadan itibaren NATO’nun rolünün değerini vurguladığını anımsatan Erdoğan, “NATO’nun insicamının korunmasına dair halimizi burada da açıkça söz ettim. Günlük siyasi hesaplar uğruna NATO’nun yıpratılmaması gerektiğini lisana getirdim. Tepemiz her açıdan verimli ve başarılı geçti. Bu kapsamda kıymetli dostum Genel Sekreter Stoltenberg’in vazife müddetinin bir yıl daha uzatılmasını memnuniyetle karşıladık. Bu, bizim de kuvvetle desteklediğimiz bir karardı. Gerçekten hakikaten ittifakla alınan bir karar oldu ve bir yıl daha uzatıldı.” diye konuştu.
Toplantı marjında, Fransa Cumhurbaşkanı, İtalya, Estonya, İspanya ve Birleşik Krallık başbakanlarıyla ikili görüşmeler gerçekleştirdiğini hatırlatan Erdoğan, “Gelinen noktada Türkiye’nin NATO müttefikleri içindeki müstesna pozisyonunun ve bölgesindeki kritik rolünün daha yeterli anlaşıldığı aşikardır. Hem müttefiklerimiz tıpkı vakitte dünyanın bunun idrakine artık daha fazla varmış olduğunu gördüm ve buna da inanıyorum.” tabirlerini kullandı.
Bu yıl haziran ayında NATO’nun Madrid Doruğu’nun düzenleneceğini aktaran Erdoğan, “Brüksel’deki Başkanlar Toplantısı, Madrid Tepesi’ne giden süreçte kritik bir dönemeci teşkil etmiştir. Türkiye, her vakit olduğu üzere bu tepeler vasıtasıyla da NATO’nun geleceğinin şekillenmesinde kıymetli bir rol oynamaya devam edecektir. Ziyaretimizin ve temaslarımızın hayırlara vesile olmasını Rabb’imden temenni ediyorum.” formunda konuştu.
“Üzerimize düşeni imkanlarımız ölçüsünde yapmaya devam edeceğiz”
“Rusya-Ukrayna savaşı daha sonrasında NATO-AB münasebetlerini nasıl değerlendirirsiniz? Bu işgal bize neler gösterdi? NATO Genel Sekreteri ‘Güvenliğimiz konusunda yeni bir gerçeklikle karşı karşıyayız. Bu yüzden caydırıcılığımızı ve savunmamızı daha uzun vadede bir daha düzenlemeliyiz.’ formunda açıklaması olmuştu. Bu yeni devirde Türkiye’nin rolü konusunda neler söylersiniz? Bir de kimyasal ve nükleer silahların kullanması konusunda dünya adeta diken üstünde, karşılıklı açıklamalar geliyor, bu bahisteki görüşleriniz nedir?” soruları üzerine Erdoğan, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Her şeydilk evvel bu kriz iki hususu gözler önüne serdi. Bunlardan birincisi Avrupa güvenliğinin temel taşı, temel yapısı NATO’dur. Bunu epey açık, net olarak görmüş bulunuyoruz. İkincisi, Türkiye bölgesel güvenliğin temini için vazgeçilmez bir müttefiktir. Gerek ikili görüşmeler gerekse tepe toplantısı esnasında başkanların birçoğu bunu lisana getirdiler. 70 yıllık üyeliğimizde NATO’ya en kapsamlı katkıları veren Türkiye, müttefiklerden farklı olarak bunu her tarafıyla karada, denizde, havada, siyasi etkinliklerinde ortaya koyan bir ülke oldu. İttifak dayanışması ruhuyla üzerimize düşeni imkanlarımız ölçüsünde yapmaya da devam edeceğiz. Bu süreci de Türkiye tıpkı kararlılıkla, güvenilirlikle bir daha sürdürüyor. Hatta bu mevzuda örnekliğini ortaya koyuyor. Bunu da bütün siyasi önderler olsun, komuta kademeleri olsun, bizimle paylaşıyorlar. Bunu da iftiharla gördük. Bundan dolayı da olağan memnuniyetimizi bilhassa söz etmek isterim. Öbür taraftan, kitle imha silahlarının kullanmasını olağan olarak insanlığa karşı işlenmiş cürüm olarak kıymetlendiriyoruz.”
“Rusya ile Ukrayna içinde müzakere edilen 6 başlık var”
Türkiye’nin Ukrayna-Rusya savaşının başından beri faal bir diplomasi yürüttüğü ve bu süreçte garantörlük ve arabuluculuk konusunun tartışmaya açıldığı tabir edilerek, “Türkiye garantör ülke olacak mı? Garantörlük kelam konusu olduğu takdirde Ukrayna ve Rusya kurallarını yerine getirmezse bu Türkiye için bir sorun teşkil eder mi?” soruları üzerine Erdoğan, savaşı sonlandırmak için başından itibaren büyük çabalar ortaya koyduklarını vurguladı.
Kendisinin başka önderlerle yaptığı görüşmelerin yanı sıra Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun da muhataplarıyla biroldukca defa bir ortaya geldiğini aktaran Erdoğan, “Hatta Rusya ve Ukrayna Dışişleri Bakanlarını Antalya’da bir ortaya getirdi. Akabinde bir Moskova ziyaretini, bir Lviv ziyaretini de gerçekleştirdi. bir daha bunun haricinde Ulusal Savunma Bakanı’mın muhataplarıyla yaptığı biroldukça görüşme oldu. Bunları devam ettiriyorlar. Alışılmış bütün bunlar garantörlük, bunun haricinde arabuluculuk misyonunu Türkiye’nin yapabileceğinin en hoş örneği oldu.” dedi.
Rusya ile Ukrayna içinde müzakere edilen 6 başlık bulunduğunu lakin iki tarafın da sıcak yaklaştığı ya da kabul etmediği hususlar olduğunu anlatan Erdoğan, şu biçimde devam etti:
“Özellikle 4 başlık üzerinde mutabakat varmış üzere bir durum kelam konusu. Bunlardan bir tanesi bilhassa bu NATO sorunuyla ilgili. Ukrayna Birinci olarak bu mevzuya kıymetle asılıyordu ancak ondan sonrasında NATO üyeliğinden çekilebileceğini Zelenskiy söz etmeye başladı. Bir başka mevzu, bilhassa Rusça’nın resmi lisan olarak kabul edilmesi sıkıntısı. Zelenskiy bunu da kabul etti. aslına bakarsan Rusça Ukrayna’nın çabucak her yerinde konuşulan bir lisan. Bu noktada da bir sorun yok. Bir öteki mevzu silahsızlanma problemi. Olağan Ukrayna bir devlet, yani silahsızlanmayı A’dan Z’ye kabul kelam konusu değil. Lakin bu mevzu da anlaşılamaz değil. Yani orada da muhakkak odunların verilebileceğini Ukrayna tarafı tabir etti. Dördüncü husus, ki bir daha Ukrayna’nın da burada bir mutabakatı var; o da bu kolektif güvenlik dedikleri sorun. Bu hususta da Ukrayna olumlu bir yaklaşım ortaya koydu. Fakat doğal Ukrayna Kırım ve Donbas bahislerinde bu kadar rahat değil. Donbas sıkıntısında en sonda hoş bir adım attı, bana nazaran akıllı bir liderlik diyebiliriz ve ‘Bu bahiste referanduma gitmem gerekir’ dedi. Bu hususla orayı kestiler. Şu anda bu biçimde bir durum var. Kaldı ki Rusya 2014’te Kırım’ı işgal ettiği vakit, biz fazlaca açık, net bu işgale karşı çıkmıştık ve o günden daha sonra da Putin ile yaptığım her toplantıda bu işgale karşı çıktığımızı daima söylemiştim. Lakin bu biçimde Batı bu işgale bugün olduğu üzere fazlaca açık, net bir hal koymamıştı.
Bu hali koymadıkları için işte bugün başımıza bunlar geldi. Olağan Kırım ile birlikte Donbas, Donetsk, Luhansk vesaire bütün bunlar Kırım’ın adeta bir çarpanı oldu. Ve biz bu bahisteki halimizi bu türlü ortaya koyduk. Alışılmış bu 6 başlığın 4’ü için şu anda Ukrayna tarafınca olabilir deniyor lakin öbür ikisi hakkında olumlu bir yaklaşım kelam konusu değil. Artık benim bugün Zelenskiy ile bir görüşmem olacak. Putin ile büyük ihtimalle bir daha hafta sonu yahut hafta başı bir görüşmem olabilir. Bu görüşmelerde de bu NATO’daki görüşmelerin kendileriyle bir müzakeresini, değerlendirmesini yapıp, bundan daha sonraki sürece yönelik ‘Artık barış için atılacak adımın mimarı sen olmalısın.’ demeliyiz. ‘Buna bir onurlu çıkış yap.’ demek suretiyle bu işi tatlıya bağlamanın yolunu aramamız lazım.”
“Olumlu bir müddetç devam ediyor”
“Türkiye’nin ABD ile sürdürdüğü yeni F-16’lar, F-16 modernizasyon kitleri konusunda olumlu gelişmeler var mı? Türkiye’nin Kiev’de kalan A400m uçaklarının geri getirilmesi konusunda bir müddetç, teknik hazırlık var mı? Karadeniz’de döşenmiş kimi mayınların hür kalması sonucunda ortaya çıktığı sav edilen tehlike, söz edildiği üzere önemli bir boyutta mıdır? NATO bu hususta Türkiye’ye teknik bir takviye verebilir mi?” soruları üzerine Erdoğan, F-16’larla ilgili görüşmeleri Ulusal Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın muhataplarıyla yürüttüğünü ve bu bahiste şu an prestijiyle olumlu bir müddetcin devam ettiğini lisana getirdi.
Uçakların modernizasyonuyla ve yeni alımlarla ilgili olumlu yaklaşımlar bulunduğuna dikkati çeken Erdoğan, “Biden’ın bana ‘Ben kongreye bu hususla ilgili olumlu yaklaşımımı sunacağım ve mevzunun da takipçisi olacağım.’ istikametinde tabirleri oldu. Temenni ederim ki bu istikamette şayet sonuç devam ederse, noktalanırsa bu biçimde biz yeni alacağımız F-16’lar ve eldekilerin modernizasyonunu hızla bitirme fırsatını bulacağız.” sözünü kullandı.
Mayınlar konusunda bütün önlemlerin alındığını aktaran Erdoğan, “Gerek Ulusal Savunma Bakanı’mın gerek Deniz Kuvvetleri Komutanı’mın ortak kanaati, bunlar bu biçimde başıboş bir durumda değil. Ayrıyeten bu mayınların kendilerini kilitleme durumu kelam konusu. Yani su yüzüne çıktığı anda bu mayınlar kendi kendini kilitliyor, adeta kendi kendini patlatıyor. bu biçimde bir özelliği de var. Bunun haricinde da Deniz Kuvvetlerimiz her türlü önlemi almış vaziyette.” dedi.
A400m uçaklarıyla ilgili hem Ukrayna tıpkı vakitte Rusya ile temasları sürdürdüklerini lisana getiren Erdoğan, “Bize her türlü teminatı veriyorlar. Diyorlar ki (Şu an prestijiyle bunu çekmeye kalkarsak, hava alanında zahmetler var. Bundan dolayı bu biçimde bir riski göze almayalım. Biz sizinle irtibat halindeyiz ve sağlıklı bir duruma girildiği anda bu uçakları sizlere göndereceğiz.)” diye konuştu.
“S-400 konusunda bugün de birebir noktadayız”
“Biden ile ayaküstü sohbetiniz oldu, bunu merak ediyoruz. Amerika’nın S-400’lerin Ukrayna’ya verilmesini istediği savı Amerikan basınında yer aldı. Türkiye, bu ciddiye alınacak bir tez değil diyerek birebir yerden yanıt verdi. Hatta Fahrettin Beyefendi, ‘Batı dünyası bu tıp temelsiz savlar yerine evvel şartsız F-35 programına Türkiye’yi katsın.’ dedi. Siz keza bir fazlaca kez bu mevzu kapandı dediniz. ABD inatla, ısrarla niye bu mevzuyu yeniden gündeme getiriyor?” sorularına karşılık Erdoğan, şunları söylemiş oldu:
“Her şeydilk evvel S400 konusunda nasıl en başta bizim için bu iş kapanmıştır dediysek, bugün de biz tıpkı noktadayız. Bu mevzu bizim için kapanmıştır. Bunlar savunma noktasında bizim kendi malımızdır, bu bitmiştir. Bir öbür bahis Wall Street Journal’ın yazdığına karşı Bağlantı Başkanı’mız gerekli yanıtı bütün hassasiyetiyle aslına bakarsanız vermiştir. O yanıt onlara kâfi de artar bile. Daha fazlasına da bu hususta gerek yok. Zira bunların bütün işi ortalığı karıştırmak. ‘Buradan sanki Türkiye’ye nasıl bir darbe vururuz da onu ezaya sokarız’ bu biçimde bir uğraşın arasındaler. Anında müdahale ederiz, sonuç alamazlar.”
“Ülkemize gelenlere doğal ki kapımız açıktır”
“Amerikan şirketlerinin Rusya’dan çıkacak olması niçiniyle biraz bu biçimde düşünceler yaşanırken bir daha de bu şirketlerin Türkiye’ye gelişi konusunda beklentiniz nedir?” sorusuna karşılık Erdoğan, yalnızca Amerikan şirketlerinin değil, dünyanın biroldukca markasının ve kümesinin Rusya’dan çıktığını belirtti.
Erdoğan, “Bunlardan ülkemize gelenlere doğal ki kapımız açıktır, buyursunlar gelsinler deriz. Bunun haricinde bir daha muhakkak sermaye kümelerinden ülkemize gelip bizde imkanlarını park etmek isteyenler olursa onlar için de natürel ki kapımızı kapalı tutmayız. Buna da kapımız açıktır.” değerlendirmesini yaptı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, yaptırımlar bahsiyle ilgili şunları kaydetti:
“Yaptırımlar noktasında da BM’nin muhakkak çizgilerini biz de kıymetlendiririz ancak şunu da unutmayalım ki bütün bu adımları atarken bizim Rusya ile olan ilgilerimizi bir kenara koymamız mümkün değil. Bunu ben epeyce evvel de deklare ettim biliyorsunuz. Çünkü bugün yalnızca doğal gaz düşünüldüğünde, kullandığımız doğal gazın yaklaşık yarısını biz Rusya’dan alıyoruz. Bunun yanında Akkuyu Nükleer Güç Santralimizi bugün Rusya ile yapıyoruz. Biz bunu da bir kenara koyamayız. Ben bunu bugün Macron’a da söylemiş olduğimde ‘haklısın’ diyor. Yani orada yapılacak rastgele bir şey kelam konusu değil. Bu husustaki hassasiyetimizi korumak durumundayız. Birincisi ben halkımı karda kışta soğukta bırakamam. İkincisi sanayimizi büsbütün sıfırlayamam. Bunları korumak durumundayız. Biz devletiz, 85 milyon nüfusumuz var. Üzerimize düşen her türlü bakılırsavi de yaparız, yapıyoruz. Şu anda Ukraynalılar için 56 civarında insani yardım tırını biz bölgeye gönderdik. Bunların içerisinde besini var, giyeceği var, ilacı var. Bunlar hala artarak da devam ediyor.”
“Demek ki NATO’nun beyin vefatı gerçekleşmemiş”
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un iki yıl evvel “NATO’nun beyin vefatı gerçekleşti.” kelamı ve gelinen nokta hatırlatılarak “Kendisinin de bu krizde arabuluculuk gayretleri oldu. Fransa’nın bu gayretlerini nasıl değerlendiriyorsunuz? Ayrıyeten ABD Lideri Biden ile bağlantıları nasıl değerlendiriyorsunuz?” sorusu üzerine Erdoğan, “Macron ile ilgili kısımdan başlayalım. Demek ki NATO’nun beyin vefatı gerçekleşmemiş. bu biçimde bir şey de kelam konusu değilmiş. O fazlaca bahtsız bir açıklamaydı.” sözünü kullandı.
“Bu şanssız açıklamanın akabinde da Macron, şu anda NATO içerisinde en faal rolü oynayan başkanlardan bir tanesi durumunda.” görüşünü aktaran Cumhurbaşkanı Erdoğan, şu biçimde devam etti:
“Epey uğraşlı. Gerek Ukrayna gerek Rusya gerek öteki ülkelerle olan görüşmelerde Macron’u hayli faal görüyorum. Bununla ilgili olarak da öteki ülkelerin, başkanların Macron’a bakışı da değmişmiş vaziyette. Bütün bunlarla bir arada de Türkiye-Fransa içinde attığımız birtakım adımlar vardı. O adımları, Türkiye-Fransa bağlarını bir daha ele almak ve hatta Türkiye-Fransa-İtalya olarak üçlü attığımız adımları bir daha hayata geçirmek için çalışmalarımızı sürdürmeyi karar altına aldık. Temennim odur ki inşallah seçim daha sonrası bu yeni süreci kuvvetli bir biçimde başlatırız diye düşünüyorum.
Biden’a gelince, Biden ile bu dorukta ayaküstü bir hal hatır sorduk. Önümüzdeki süreçte kendisiyle telefon diplomasisiyle kimi hususları ele alma fırsatımız olacak. Fakat alışılmış burada Ulusal Savunma Bakanım muhatabıyla bu F-16’lar konusunu görüştü.”
“Üçlü söylemiş olduğiniz Fransa-İtalya-Türkiye STAMP-T füzesini mi kastediyorsunuz?” denmesi üzerine Erdoğan, “Evet, Eurosam. O mevzuyu Macron ile görüştüğümüz üzere Draghi ile de görüştük. Draghi de benden daha sonra Macron ile yaptığı toplantıda bu mevzuyu açtı.” karşılığını verdi.
Savaşın başlamasından bu yana gerek Avrupa’nın gerekse ABD’nin tahlile yönelik somut adımlar atmadığının görüldüğü belirtilerek “Zirvede tansiyonun düşürülmesi ya da tahlil odaklı bir eğilim gördünüz mü?” sorusu üzerine Cumhurbaşkanı Erdoğan, aslında başkanların büyük bir çoğunluğunun tansiyonun düşürülmesinden yana olduğunu bildirdi.
Erdoğan, şunları söylemiş oldu:
“Çünkü ortada son devranın en büyük felaketi yaşanıyor. Binlerce çocuk, bayan, sivil maalesef öldürülüyor. Bütün bunları görüp de hala ‘vurun gitsin’ demek mümkün değil. İşin maddi boyutuna baktığımız vakit o da başka bir felaket. Artık bütün bu gelişmeler karşısında en kısa yoldan burada ateşkes nasıl olur, bunun hesabı, çabası arasındaler. Bu hususta herkes ateşkesin bir an evvel olması konusunu gündeme getiriyor. Temennim odur ki burada daima birlikte yapacağımız bir dayanışmayla bunu sağlayalım, bunu başaralım. Şayet bunu başarabilirsek hakikaten insanlığa en büyük hizmeti yapmış oluruz.”
Ankara’nın son periyotta hayli sayıda önderi ağırladığı hatırlatılarak, “Bu yalnızca Rusya-Ukrayna savaşı sebebiyle mi oluyor? Türkiye yaptıklarınızla kilit ülke pozisyonuna geldi fakat sanki yeni bir koridor yahut yeni bir sistem için mi önderler Türkiye’ye geliyor?” sorusu üzerine Cumhurbaşkanı Erdoğan, yüklü olarak doğal ki Rusya-Ukrayna’nın bu işin ana başlığını teşkil ettiğini belirtti.
şüphesiz bu ziyaretlerde ikili bağları masaya yatırma fırsatı da bulduklarını vurgulayan Erdoğan, şöyleki devam etti:
“Gelen ülkelerle bölgeye dair problemleri da masaya yatırıyoruz. örneğin Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev kardeşimin günübirlik ziyaretinde ana başlığımız Rusya ve Ukrayna oldu. Kendisi de Rusya’yı en güzel tanıyan önderlerden biri. Sayın Putin ile olan alakaları malum. Bu savaşı da en düzgün tahlil edenlerden biri. Bunları kendisiyle epeyce açık, net konuşma fırsatımız oldu. Polonya Cumhurbaşkanı Duda da burada gerçekten takdire şayan birisi. Polonya bölgede 2 milyon civarında mülteciye mesken sahipliği yapıyor. Başka taraftan şu anda Ukrayna’dan daha sonra Rusya’nın amacında olabileceğini düşünüyor. Onun için de alışılmış kendine göre bütün önlemlerini alıyor, almak durumunda. Örneğin bugün, Biden Polonya’ya gidiyor. Alışılmış Ukrayna bir NATO ülkesi değil fakat Polonya bununla birlikte bir NATO ülkesi. Polonya’nın bizimle olan diyalogları da ileri derecede. Bu özelliği de var. ötürüsıyla onunla olan münasebetlerimizde öncelikli Rusya-Ukrayna olayı var ancak bunun yanında da alışılmış Polonya ile ilgili savunma sanayiine yönelik münasebetlerimizi, ekonomik alandaki bağlarımızı görüşme fırsatımız oldu.”
Yunanistan’ın ziyaretinde ise Yunanistan-Türkiye bağlarındaki malum zahmetlerin ortadan kaldırılmasına yönelik ne üzere adımlar atabileceklerini görüşme imkanı bulduklarını lisana getiren Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Bundan daha sonraki süreçte aracılarla değil biz direkt olarak kendimiz görüşmelerimizi yapalım, özel temsilcilerimiz vasıtasıyla görüşmelerimizi yapalım, bu biçimde sürdürelim diyoruz.” açıklamasında bulundu.
Erdoğan, şunları kaydetti:
“bir daha başka gelen başkanlarla de iki ülkenin içindeki bağlantıları ele aldık ancak öne çıkan bir daha Rusya-Ukrayna konusu oldu. En kıymetli ziyaretlerden bir tanesi de İsrail Cumhurbaşkanı Herzog’un ziyaretiydi. Bu süreçte İsrail Başbakanı Bennett’in de gelme durumu kelam konusu. Onun da gelişiyle birlikte Türkiye-İsrail münasebetlerinde yeni bir sureci başlatma durumumuz olabilir. Bunun Filistin sıkıntısına de olumlu yansımaları olacağına inanıyoruz. Burada natürel daha epeyce Doğu Akdeniz ile ilgili birlikte neler yapabiliriz konusu var. İkili bağlantılarda birlikte atabileceğimiz en kıymetli adımlardan bir tanesi olarak o denli zannediyorum ki burada bir daha doğal gaz konusu öne çıkabilir. Bunların değerlendirmeleri için evvel Dışişleri Bakanı’mı, Güç ve Natürel Kaynaklar Bakanı’mı taraflar tarih belirledikten daha sonra İsrail’e göndereceğiz. Bu görüşmeleri Dışişleri Bakanı’mızın, Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanı’mızın İsrail’de yapacakları çalışmayla başlatmış olacağız.”
Krizlerin dünyada güç istikrarlarını değiştirdiği belirtilerek, “Dünyada bir güç kasveti yaşanırken başkanların Türkiye’ye ziyaretleri, bunların hepsini bir ortaya getirecek olursak Türkiye’nin ‘enerji hub’ı olma maksadı vardı, bu maksatta uzaklığın azaldığını söyleyebilir miyiz?” sorusunu da yanıtlayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “İnşallah bu önümüze yeni kapılar açacak. Şu anda açıklamayacağım. İnşallah bu yaptığımız görüşmelerle bir arada önümüze güçte epey daha farklı alanlar açılacak ve bunu duyduğunuzda ‘Bu da nereden çıktı?’ diyeceksiniz. Bu görüşmelerden inşallah şu biçimde dört dörtlük bir sonuç çıkacak. Birinci görüşmeleri yaptık, inşallah arkadaşlarımız da görüşmeleri devam ettirecekler, bu görüşmelerin devamında da biz bunun açıklamasını yapacağız.” dedi.
Petrol ve besin güvenliği konusu
Dünyada besin güvenliğinin hayli dillendirildiği ve bu husustaki tehlikeye işaret edildiği lisana getirilerek “Türkiye açısından petrol ve besin güvenliği konusunda neler söylersiniz?” sorusu üzerine Erdoğan, besin güvenliği konusunda her türlü önlemi aldıklarını söylemiş oldu. “Bugün dünyada besin güvenliği noktasında kahrın yaşanmadığı bir ülke var mı?” diyen Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Her ülkede az yahut epeyce bir badire var. Biz de bu noktada kısmen bu çeşit kasvetleri yaşıyoruz fakat bütün önlemlerimizi alıyoruz.” tabirini kullandı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Diyelim ki kırmızı ette mi kasvet var, ona nazaran adımlarımızı atıyoruz ve çabucak hızla sistemlerimizi çalıştırıyoruz. Öbür tarafta diyelim ki ‘şeker yok’ dediler. Bir de baktık ki biroldukça yerde stoklar, depolar dolu. Kontrollerle doruklarına binince çabucak şekerler ortaya çıktı. ‘Ayçiçeği yağı’ dediler. Onda da bir daha Azak Denizi’ndeki 5 tane gemimiz geldi, bu biçimdece bir anda o iş çözülmüş oldu. Hububatta da benzeri durumlar kelam konusu oldu. Rusya ve Ukrayna’daki önemli ölçüde hububat, bakliyat yüklü gemilerimiz geldiler, geliyorlar. Türkiye, bu bölümlerde Allah’ın müsaadesiyle dert yaşamaz. Türkiye bunları aşmaya muktedir, kuvvetli bir ülke. Lakin Türkiye’de muhalefetin siyasi ahlakı iflas etmiş durumda. Badire burada. Muhalefetteki siyasi ahlakın iflas edişi fakat işte bu cins dedikoduları, bu çeşit manipülasyonları ortaya çıkarıyor ve bu manipülasyonlardan da benim vatandaşım ister istemez rahatsız oluyor. Biz bütün bunları hızla aşabilecek kabiliyetteyiz, güçteyiz, bundan hiç kimsenin kaygısı olmasın. Şu an prestijiyle da önümüzde ramazan var. Ramazan ile bir arada inşallah vatandaşlarımıza en ufak bir zahmet, en ufak bir tasa yaşatmayacağız ve huzurlu bir ramazanı halkımızla birlikte yaşayacağız.”
“Sadece mart ayında 40’ın üzerinde başkanla görüştüm”
CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun küme toplantısında “Geçmişte Türkiye kelamı dinlenen bir ülkeydi lakin şu anda Türkiye deyince sırtlarını dönüyorlar.” formunda cümle sarf ettiği lisana getirilerek bununla ilgili değerlendirmesi sorulan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Arka geriye bütün devlet liderleri, hükümet liderleri ülkemize geliyorken, bunun yanında bizimle ağır bir telefon diplomasisi yürütüyorken nasıl herkes sırtını dönmüş oluyor?” dedi.
Yalnızca mart ayında başkanlarla 40’ın üzerinde yüz yüze görüşmesi ya da telefon teması olduğunu aktaran Cumhurbaşkanı Erdoğan, şöyleki konuştu:
“Rusya Devlet Lideri Putin ve Ukrayna Devlet Lideri Zelenskiy ile daima telefon görüşmeleri yapıyoruz. ABD Lideri Biden ile de telefonla görüştük. bir daha bu ay Azerbaycan Cumhurbaşkanı kardeşim Aliyev’i, İsrail Cumhurbaşkanı Herzog’u, Yunanistan Başbakanı Miçotakis’i, Almanya Şansölyesi Scholz’u, Polonya Cumhurbaşkanı Duda’yı, Güney Kore Başbakanı Kim Boo-Kyum’u, Hollanda Başbakanı Rutte’yi, Kosova Cumhurbaşkanı Osmani-Sadriu’yu ülkemizde konuk ettik. BM Genel Sekreteri Guterres, NATO Genel Sekreteri Stoltenberg, AB Kurulu Lideri Leyen ve AB Kurulu Lideri Michel’in yanı sıra Fransa, Avusturya, Moldova, Sırbistan, Litvanya, Belarus, Azerbaycan, Türkmenistan, Özbekistan cumhurbaşkanları ile Hollanda, İngiltere, Kanada Başbakanlarıyla ayrıyeten telefon görüşmelerimiz de oldu. Antalya’da da NATO Genel Sekreteri Stoltenberg, Arnavutluk Başbakanı Rama, Kazakistan Kurucu Cumhurbaşkanı Nazarbayev, Slovenya Cumhurbaşkanı Pahor, Bosna Hersek Başkanlık Kurulu üyeleri Caferoviç ve Dodik, Bulgaristan Başbakanı Petkov, Gine Bissau Cumhurbaşkanı Embalo, Irak Bölgesel İdaresi Başbakanı Barzani, Nijer Cumhurbaşkanı Bazum, Sierra Leone Cumhurbaşkanı Bio, Liberya Cumhurbaşkanı Weah ile görüştük. Bu NATO Tepesi’nde de bir daha Fransa Cumhurbaşkanı, İtalya, Estonya, İspanya ve Birleşik Krallık başbakanlarıyla ikili görüşmeler yaptım. Tüm bu görüşmeler, bu ay içerisinde oldu. Her biri de ülkemizin barış için yürüttüğü diplomasi gayretlerini takdir ettiklerini bilhassa belirtiyor. Artık kalkıp da ‘Dünya Türkiye’ye sırtını dönüyor’ demek akılla, mantıkla izah edilecek bir şey değil.”
Yaşanan gelişmeler ışığında turizm konusunda Türkiye’nin gelecek sürece nasıl gireceği istikametindeki bir soruyu da yanıtlayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “bu biçimde bir periyotta turizmde bir patlama yahut önemli bir yükseliş hayli savlı bir tabir olur.” açıklamasını yaptı. Erdoğan, şunları kaydetti:
“Ama Turizm Bakanı’m, bu hususta epeyce oldukca uğraşla ülkelerle görüşmeleri sürdürüyor. Birebir biçimde biz de gerek Rusya gerek Ukrayna gerek Polonya, bütün bölgelerle bir daha görüşmelerimizi sürdürüyoruz. Başta Putin olmak üzere onlar da ‘Turizmde biz bilhassa önünü kesmeyeceğiz, teşvik edeceğiz ve Türkiye’ye vatandaşlarımızın gidişi noktasında rastgele bir mani koymayacağız.’ dediler. Şunu da söylüyorlar, tahminen para konusunda Ruble, yani kendi ulusal paralarımızla bu işi yapalım diye bir çıkış kelam konusu olabilir. Bunu esasen biz olağan vakitte Rusya’ya teklif etmiştik. Ulusal paramızla, yerli paramızla bunları yapalım ve Ruble ile Türk Lirası olarak bunu çalıştıralım demiştik. Artık de haklılığımız tam ortaya çıkıyor ve Ruble-TL ve farklı ülkelerle de bunu o ülkelerin paralarıyla yapabileceklerini söylüyorlar. Bu adımı bu türlü atacağız. Bunun yanında Polonya Cumhurbaşkanı Duda da ‘Biz vatandaşlarımıza Türkiye’ye turizm için gitmeleri noktasında tavsiyede bulunuyoruz.’ dedi. Bize Ukrayna’dan 2 milyonun üzerinde, Rusya’dan 5 milyonun üzerinde turist geliyor. Biz Türkiye olarak muteber bir ülke olmamız hasebiyle turist çekme noktasında inanıyorum ki epeyce önemli ezalar yaşamayacağız ve İngiltere’den de biz bundan daha sonraki süreçte daha fazla turist alma imkanını da yakalayacağız. Almanya’dan da hakeza o denli. Çalışıyoruz, çalışacağız. Almanya Şansölyesi Olaf Scholz ile uygun bir görüşmemiz oldu ve Almanya-Türkiye içindeki diyaloglardan da bundan daha sonraki süreç için ümitliyim.”
Minimum fiyatın bir daha ele alınması konusu
Minimum fiyata ilgili olarak yapılan açıklamalar hatırlatılarak “Bir gündem var mı, yıl ortasında taban fiyatla ilgili yeni bir gelişme, bir artırım olur mu?” sorusuna Erdoğan, “Şu anda daha üçüncü aydayız. Yıl ortasına geldiğimiz vakit aslına bakarsan Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanım da önüme mevcut durumu getirir. esasen Vedat Beyefendi sendikalarla bugüne kadar samimi görüş alışverişinde bulunmuştur. Yapılacak görüşmeler sonucunda de yıl ortasında bu biçimde bir kıymetlendirme gerektiğinde biz muhakkak vatandaşımızdan, hele hele çalışanımızdan bu biçimde bir şeyi esirgemeyiz. Veren el alan elden iyidir.” cevabını verdi.
Seçim Kanunu değişikliğiyle ilgili muhalefetten gelen tenkitlere yönelik soruyu da yanıtlayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, bu Seçim Yasası ile ilgili Cumhur İttifakı olarak çalışmalarını bütün samimiyetleriyle ortaya koyduklarını söylemiş oldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Barajı belirledik ve bu bahiste da MHP Genel Lideri Sayın Devlet Bahçeli en ufak bir tereddüt göstermedi. bir daha bu biçimde bir uçak seyahatinde barajı açıklamıştık ve yüzde 7 demiştik. Yüzde 7 baraj teklifimizi bu biçimde Sayın Devlet Beyefendi de motamot kabul edip gerekli grubuna talimat vermişti. Baraj konusu yüzde 7 olarak şu anda ilgili arkadaşlarımızın çalışmalarına girmiş oldu. aslına bakarsan üzerinde durulan husus da daha fazlaca bu baraj sıkıntısıydı. Baraj konusunda da ihtilaf falan da olmayınca esasen çalışmaları bitirdik. Arkadaşlarımız da gerek Hayati Beyefendi gerek Feti Beyefendi bu yapılan çalışmayı Meclis’e taşıdılar. Şu anda Meclis’te de Anayasa Komitesi’nde kabul edildi. Fazla vakit masraftan hızla inşallah bu yeni maddeyi çıkaracağız.”
Yatırım tavsiyesi içermez.